Wielokryterialna analiza czynników kształtujących ryzyko radonowe na terenach górniczych

• Autorzy: Nowak Sandra , Wysocka Małgorzata , Czerwiński Stefan , Chmiela Andrzej

Warianty tytułu

EN

Multi-criteria analysis of factors forming radon risk in mining areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego zakończyła dzielność wydobywczą znaczna część podziemnych kopalń węgla kamiennego. Zamykanie kopalń spowodowane było z jednej strony wyczerpywaniem się złóż, z drugiej strony przemianami społeczno gospodarczymi. W obszarach pogórniczych obserwowane są skutki wieloletniej eksploatacji węgla kamiennego, powodujące miedzy innymi dezintegrację środowiska geologicznego oraz zaburzenia hydrologiczne. Jednym z zagrożeń jest związane z migracją promieniotwórczego gazu, radonu, który może wnikać do budynków mieszkalnych oraz pomieszczeń będących miejscami pracy. Radon jest promieniotwórczym gazem szlachetnym, mogącym przyczyniać się do zwiększonego ryzyka zachorowania na raka płuc i górnych dróg oddechowych. W pracy przedstawiono idę szacowania ryzyka wystąpienia podwyższonych stężeń radonu w oparciu o analizę wieloczynnikową, uwzgledniającą zagrożenia powodowane działalnością górniczą oraz naturalne i techniczne.

EN

Over the last few decades, a significant number of underground hard coal mines in the Upper Silesian Coal Basin were closed. Mine closures were caused on the one hand by the exploitation of coal deposits and on the other hand by social and economic changes. In post- mining areas, the effects of many years of coal mining are observed, causing, among other, disintegration of the geological environment and hydrological disturbances. One of the risks is related to the migration of a radioactive gas, radon, which can enter residential buildings and workplaces. This paper presents a risk assessment of elevated radon concentrations based on a multifactorial analysis, taking into account the hazards caused by mining, natural and technical activities.

Słowa kluczowe

PL

zamknięte kopalnie węgla; stężenie radonu w budynkach; migracja radonu; ryzyko radonowe; ocena zagrożenia radonowego

EN

abandoned coal mines; indoor radon concentration; radon migration; radon risk; radon hazard assessment

• Wydawca: STE GROUP
• Czasopismo: Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 13, iss. 2
• Strony: 135--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Nowak Sandra

• Główny Instytut Górnictwa Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice, Polska tel. [phone]

• https://orcid.org/0000-0003-4606-4467

autor

Wysocka Małgorzata

• Główny Instytut Górnictwa Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice, Polska tel. [phone]

• https://orcid.org/0000-0002-1538-1294

autor

Czerwiński Stefan

• Poland

autor

Chmiela Andrzej

• Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. ul. Strzelców Bytomskich 207, 41-914 Bytom, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-0833-0923

Bibliografia

• [1] Zeeb H., Shannoun F.: WHO Handbook on Indoor Radon: A Public Health Perspective; World Health Organization: Geneva, Switzerland, (2009). Dostęp: https://apps.who.int/iris/handle/10665/44149 (23.03.2022).
• [2] Copes R., Scott J.: Radon exposure: Can we make a difference?. Can. Med. Assoc. J. (2007), 177, 1229-1231.
• [3] US Environmental Protection Agency. News Releases—Air. EPA Joins Global Call- to-Action on Radon Cancer Dangers 09/21/2009. (2009). http://yosemite.epa.gov/opa/admpress.nsf/6424ac1caa800aab85257359003f5337/8575b629701ce77b85257638005ef218!OpenDocumentexternalicon [23.04.2010].
• [4] US Environmental Protection Agency. News Releases by State. Radon Action Could Save Many Lives 01/07/2009. http://yosemite.epa.gov/opa/admpress.nsf/8b770facf5edf [23.04.2010].
• [5] Djizanne H., Alheib M., Gouzy A., Franck C.: Development of post-mining multi- hazard assessment methodology. 15th ISRM Congress 2023 & 72nd Geomechanics Colloquium. Schubert & Kluckner (eds.) © ÖGG. 2023.
• [6] Al Heib M.M., Franck C., Djizanne H., Degas M:. Post-Mining Multi-Hazard Assessment for Sustainable Development. Sustainability (2023), 15, 8139. https:// doi.org/10.3390/su15108139.
• [7] Krzemień A., Sánchez A.S., Fernández P.R., Zimmermann K., Coto F.G:. Towards sustainability in underground coal mine closure contexts: A methodology proposal for environmental risk management. Journal of Cleaner Production 139, (2016), pp. 1044-1056.
• [8] Duda A, Krzemień A.: Forecast of methane emission from closed underground coal mines exploited by longwall mining-a case study of Anna coal mine. Journal of Sustainable Mining 17 (4), (2018), pp. 184-194.
• [9] Wysocka M.: Radon problems in mining and post-mining areas in Upper Silesia region, Poland. Nukleonika (2016), 61, 307-313.
• [10] Wysocka M., Chałupnik S.: Correlation of radon concentration level with mining and geological conditions in Upper Silesia region. J. Min. Sci. (2003), 39.
• [11] Dyrektywa Rady 2013/59/Euratom z dnia 5 grudnia 2013 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego oraz uchylająca dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom.
• [12] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia [Dz.U. 2020 poz. 1139].
• [13] Wysocka M., Nowak S., Chałupnik S., Bonczyk M.: Radon Concentrations in Dwellings in the Mining Area-Are There Observed Effects of the Coal Mine Closure?. Int. J. Environ. Res. Public Health, (2022), 19, 5214. https://doi.org/10.3390/ ijerph19095214
• [14] Ivanova K., Stojanovska Z., Djunakova D., Djounova J.: Analysis of the spatial distribution of the indoor radon concentration in school’s buildings in Plovdiv province, Bulgaria. Building and Environment 204 (2021). https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2021.108122.
• [15] Madureira J., Paciencia I., Rufo J., Moreira A., de Oliviera Fernandes E., Pereira A.: Radon in indoor air of primary schools: determinant factors, their variability and effective dose. Environ Geochem Health (2016) 38:523-533, DOI 10.1007/s10653- 015-9737-5
• [16] Nazaroff W.W., Nero A.V.: Radon and its decay products in indoor air. New York, John Wiley&Sons, Inc. (1988).
• [17] Kowalski J.: Hydrogeologia z podstawami geologii. Wyd. AR we Wrocławiu, 1998.
• [18] Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla celów likwidacji kopalń (poradnik metodyczny). Warszawa, Ministerstwo Środowiska. 2009.
• [19] Wysocka M., Kozłowska B., Dorda J., Kłos B., Chmielewska I., Rubin J., Karpińska M.: Annual observations of radon activity concentrations in dwellings of Silesian Voivodeship. Nukleonika, (2010), 55, 369-375.