Kościół opacki w Henrykowie na podstawie ratowniczych badań architektonicznych z lat 2008-2009

• Autorzy: Łużyniecka E.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc180301

Warianty tytułu

EN

The abbot church in Henryków on the basis of the architectural rescue studies from the years 2008-2009

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule omówiono badania ratownicze kościoła opactwa cysterskiego w Henrykowie prowadzone w latach 2008-2009, podczas wykonywania wykopów drenażowych przy ścianach zewnętrznych świątyni. W trakcie tych prac pod kierunkiem autorki zostały przeprowadzone analizy architektoniczne, a także oczyszczono z tynku wiązania murów i wybrane fragmenty lic, wydobywając pozostałości styków, detali architektonicznych oraz elementów konstrukcyjnych. Następnie zinwentaryzowano układ warstw budulca, wykonano jego pomiary, prześledzono cechy techniczne i formalne murów oraz określono skład zapraw i nawarstwienia tynków. W trakcie badań wykonywano dokumentację pomiarową w postaci numerycznej typu CAD i cyfrowej z wykorzystaniem fotogrametrii, zapisywanej metodą jednoobrazową. Ich uzupełnieniem była próba datowania zapraw metodą analizy radioaktywnej węgla ¹⁴C, kierowana przez prof. Tadeusza Goslara z Laboratorium Radiowęglowego przy Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na podstawie wyników badań przedstawiono kilka uściśleń wcześniejszej hipotezy autorki dotyczącej pierwszej fazy budowlanej kościoła henrykowskiego oraz hipotezy związanej z kaplicą Świętego Krzyża. Wykonane prace doprowadziły także do odkrycia nieznanych do tej pory elementów kościoła. Należą do nich: średniowieczna kaplica o trójbocznym zakończeniu i przyporach przekątniowych, poprzedzająca budowę kaplicy św. Józefa; kaplica północna, wybudowana przy trzecim od zachodu przęśle korpusu nawowego; masywne przypory wspierające od północy niezachowane do dziś mury północnego ciągu wieńca kaplic, ślad po porta mortuorum.

EN

The article discusses the rescue research of the Cistercian abbey church in Henryków conducted in 2008-2009 during the excavation of drainage ditches at the external walls of the church. During the work, architectural analyzes were carried out under the supervision of the author, and the walls and selected fragments of the faces were cleaned of plaster, bringing out the remains of contacts, architectural details and structural elements. Later, an inventory was made of the system of building blocks, its measurements were made, the technical and formal features of the walls were examined and the composition of mortars and layers of plasters were determined. In the course of the research, measurement documentation was performed in numerical CAD and digital form using photogrammetry, recorded with the use of the single­image method. The study was complemented by an attempt to date the mortar with the carbon ¹⁴C radioactive analysis method, supervised by Professor Tadeusz Goslar from the Radiocarbon Laboratory at the Adam Mickiewicz University in Poznań. Based on the results of the research, some details of the author’s previous hypothesis were made more specific with regard to the first phase of the construction of the Henryków church and the hypothesis associated with the Holy Cross Chapel. The study that was conducted also led to the discovery of elements of the church that were unknown until now. These include: a medieval chapel with a three­sided ending and diagonal buttresses, preceding the construction of St. Joseph Chapel; the northern chapel, built at the third bay of the nave from the west; massive buttresses supporting the walls of the northern ring of chapels, which have not survived to our times, a trace of porta mortuorum.

Słowa kluczowe

PL

kościół; cystersi; średniowiecze; Henryków

EN

church; Cistercians; Middle Ages; Henryków

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 3 (55)
• Strony: 3--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Łużyniecka E.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] Monasticon Cisterciense Poloniae, A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek (red.), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
• [2] Łużyniecka E., Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2002.
• [3] Łużyniecka E., Święcka E., Badania architektury opactwa cysterskiego w Henrykowie prowadzone w latach 2003 i 2005, „Architectus” 2006, Nr 2(20), 21-32.
• [4] Lutsch H., Bildewerk schlesischer Kunstdenkmäler, 2 Bd., Prisma Verlag, Mannheim 1979.
• [5] Tintelnot H., Die mittelalterliche Baukunst Schlesiens, „Quellen und Darstellungen zur schlesischen Geschichte”, Bd. 1, Kitzingen 1951, 51-54.
• [6 Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII w., Budownictwo i Architektura, Warszawa 1955.
• [7] Kutzner M., Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1339, UMK, Toruń 1969.
• [8] Grüger H., Heinrichau. Geschichte eines schlesischen Zisterzienserklosters 1227-1977, „Forschungen und Quellen zur Kirchen­und Kulturgeschichte”, Bd. 16, Köln-Wien 1978.
• [9] Kozaczewski T., Pierwotne założenie kościoła cystersów w Henrykowie, [w:] M. Niemczyk, B. Trojak (red.), Z badań architektury i sztuki Śląska, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały, nr 22, Wydawnictwo PWr, Wrocław 1989, 141-145.
• [10] Wyrwa A.M., O możliwościach datowania zapraw metodą 14C w obiektach architektonicznych, „Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski” 2002, nr 1, 169-181
• [11] Wyrwa A.M., Goslar T., Czernik J., Ams 14C dating of romanesque rotunda and stone buildings of a medieval monastery in Łekno, Poland, „Radiocarbon” 2009, Vol. 52, No. 2, 471-480.
• [12] Łużyniecka E., Pelplin i Doberan. Architektura opactw cysterskich spokrewnionych filiacyjnie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2014.
• [13] Księga Henrykowska, Liber fundationis claustri Sancte Marie Virginis in Heinrichow, tłum. R. Grodecki, Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu, Wrocław 1990.
• [14] Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae, t. 3: Annos 1221-1227 comprehendens, C. Maleczyński (ed.), Sumptibus Societatis Wratislaviensis Hominum Historiae Studiosissimorum, Wrocław 1964, nr 305.