Chlorine in vesuvianites

• Autorzy: Galuskin Evgeny , Galuskina Irina , Dzierżanowski Piotr

Warianty tytułu

PL

Chlor w wezuwianach

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Vesuvianites with high contents of chlorine near 1 apfu occur in the rodingite-like rocks of the Wiluy River, Sakha-Yakutia, Russia — the type locality for grossular and wiluite. Chlorine is incorporated into the vesuvianite structure at the O(10) site substituting O, OH or F. The classification of vesuvianite-group minerals is discussed on the basis of available structural data from Cl- and F-bearing vesuvianites. A ternary O-F(+Cl)-OH diagram (hypothetical “oxyvesuvianite” — fluorvesuvianite — hypothetical “hydroxylvesuvianite”) is proposed for distinguishing fluorvesuvianite. A rule of 50% Cl and a boundary content of 0.5 apfu of Cl are proposed for distinguishing “chlorvesuvianite”.

PL

Uproszczony wzór krystalochemiczny wezuwianu, skałotwórczego minerału o złożonym składzie i skomplikowanej strukturze, można przedstawić w następujący sposób: X18X’Y’Y12T0–5 (ZO4)10(Z2O7)4O1–2W9 lub Ca19(Al,Mg,Fe,Mn,Ti...)13(B,Al)0–5(SiO4)10 (Si2O7)4O1–2(OH,O,F,Cl)9. Szczegółowe badania składu i morfologii minerałów grupy wezuwianu z rodingitopodobnych skał i serpentynitów stanowiska wilujskiego, Sacha-Yakucja, Rosja, pozwoliły na stwierdzenie wezuwianów o najwyższych znanych zawartościach Cl około 1 apfu. Chlor wzbogaca sektory wzrostu i kryształów Si-deficytowego wezuwianu i wezuwianu „normalnego”, niekiedy bogatego w tytan, oraz cienkie późne strefy wezuwianu na wiluicie. Geneza wezuwianów zawierających Cl jest zwią zana z etapem serpentynizacji i rodingityzacji wczesnych magnezowych skarnów melilitowych. Analiza możliwych podstawień izomorficznych w pozycjach strukturalnych O(10) i O(11) pokazuje, że w celu wyróżnienia fluorwezuwianu powinna być stosowana zasada 33,3% oraz diagram trójkątny O-F(+Cl)-OH (hipotetyczny człon „oxywezuwian” — fluorwezuwian — hipotetyczny człon „hydroksylwezuwian”), natomiast przy wyróżnieniu „chlorwezuwianu” powinno się uwzględniać tylko pozycję O(10). Biorąc pod uwagę, iż maksymalna, teoretyczna zawartość Cl w wezuwianach wynosi 1 apfu, autorzy proponują przyjąć wartość 0,5 apfu, tzn. 50% połowy pozycji O(10), za wartość graniczną pomiędzy hipotetycznym „chlorwezuwianem” a innymi minerałami z grupy wezuwianu.

Słowa kluczowe

EN

vesuvianite-group minerals; fluorvesuvianite; chlorine-bearing vesuvianite; structure; microprobe; mineral nomenclature

• Wydawca: Mineralogical Society of Poland
• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 36, iss. 1
• Strony: 51--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. [32] poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Galuskin Evgeny

• Faculty of Earth Sciences, Department of Geochemistry, Mineralogy and Petrography, University of Silesia, Bêdziñska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Galuskina Irina

• Faculty of Earth Sciences, Department of Geochemistry, Mineralogy and Petrography, University of Silesia, Bêdziñska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Dzierżanowski Piotr

• Institute of Geochemistry, Mineralogy and Petrology, Warsaw University, al. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

Bibliografia

• ALLEN F.M., BURNHAM C.W., 1992: A comprehensive structure-model for vesuvianite: symmetry variations and crystal growth. Can. Mineral. 30, 11–18.
• AREM J.E., 1973: Idocrase (vesuvianite) — a 250-year puzzle. Mineral. Rec. 4, 164–174.
• AREM J.E., BURNHAM C.W., 1969: Structural variations in idocrase. Amer. Mineral. 54, 1546–1550.
• ARMBRUSTER T., GNOS E., 2000a: P4/n and P4/nc long-range ordering in low-temperature vesuvianites. Amer. Mineral. 85, 563–569.
• ARMBRUSTER T., GNOS E., 2000b: “Rod” polytypism in vesuvianite: crystal structure of a low-temperature P4/nc with pronounced octahedral cation ordering. Schweiz. Mineral. Petrogr. Mitt. 80, 109–116.
• ARMBRUSTER T., GNOS E., 2000c: Tetrahedral vacancies and cation ordering in low-temperature Mn- -bearing vesuvianites: indication of a hydrogarnet-like substitution. Amer. Mineral. 85, 570–577.
• ARMBRUSTER T., GNOS E., DIXON R., GUTZMER J., HEJNY C., DÖBELIN N., MEDENBACH O., 2002: Manganvesuvianite and tweddillite, two new Mn3+-silicate minerals from the Kalahari manganese fields, South Africa. Mineral. Mag.66, 137–150.
• BRITVIN S.N., ANTONOV A.A., KRIVOVICHEV S.V., ARMBRUSTER T., BURNS P.C., CHUKANOV N.V., 2003: Fluorvesuvianite, Ca19(Al,Mg,Fe2+)13[SiO4]10[Si2O7]4 O(F,OH)9, a new mineral species from Pitkäranta, Karelia, Russia: description and crystal structure. Can. Mineral. 41, 1371–1380.
• FITZGERALD S., LEAVENS P.B., NELEN J.A., 1992: Chemical variation in vesuvianite. Mineral. Petrol. 46, 163–178.
• GALUSKIN E., ARMBRUSTER T., MALSY A., GALUSKINA I., SITARZ M., 2003a: Morphology, composition and structure of low-temperature P4/nnc high-fluorine vesuvianite whiskers from Polar Yakutia, Russia. Can. Mineral. 41, 843–856.
• GALUSKIN E., GALUSKINA I., SITARZ M., STADNICKA K., 2003b: Si-deficient, OH-substituted, boron- -bearing vesuvianite from the Wiluy River, Yakutia, Russia. Can. Mineral. 41, 833–842.
• GALUSKIN E., GALUSKINA I., BZOWSKA G., OUTREQUIN M. 2003c: Autodeformation mechanism of splitting of Si-deficient vesuvianite crystals. Prace Spec. PTMin. 22, 51–53.
• GALUSKIN E., 2005: Minerały grupy wezuwianu ze skał achtarandytowych (rzeka Wiluj, Jakucja). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 191.
• GALUSKINA I., GALUSKIN E., SITARZ M., 1998: Atoll hydrogarnets and mechanism of the formation of achtarandite pseudomorphs. N. Jb. Miner. Mh. 2, 49–62.
• GALUSKINA I., GALUSKIN E., SITARZ M., 2001: Evolution of morphology and composition of hibschite, Wiluy River, Yakutia. N. Jb. Miner. Mh. 2, 49–66.
• GALUSKINA I., GALUSKIN E., DZIER¯ANOWSKI P., ARMBRUSTER T., KOZANECKI M., 2005: A natural scandian garnet. Amer. Mineral. 90, 1688–1692.
• GIUSEPPETTI G., MAZZI F., 1983: The crystal structure of a vesuvianite with P4/n symmetry. Tschermarks Mineral. Petrog. Mitt. 31, 277–288.
• GROAT L.A., HAWTHORNE F.C., ERCIT T.S., 1992a: The chemistry of vesuvianite. Can. Mineral. 30, 19–48.
• GROAT L.A., HAWTHORNE F.C., ERCIT T.S., 1992b: The role of fluorine in vesuvianite: a crystal structure study. Can. Mineral. 30, 1065–1075.
• GROAT L.A., HAWTHORNE F.C., ROSSMAN G.R., ERCIT T.S., 1995: The infrared spectroscopy of vesuvianite in the OH region. Can. Mineral. 33, 609–626.
• GROAT L.A., HAWTHORNE F.C., LAGER G.A., SCHULTZ A.J., ERCIT T.S., 1996: X-ray and neutron crystal structure refinements of a boron-bearing vesuvianite. Can. Mineral. 34, 1059–1070.
• GROAT L.A., HAWTHORNE F.C., ERCIT T.S., GRICE J.D., 1998: Wiluite Ca19(Al,Mg,Fe,Ti)13(B,Al,)5Si18O68(O,OH)10, a new mineral species isostructural with vesuvianite, from the Sakha Republic, Russian Federation. Can. Mineral. 36, 1301–1304.
• LAGER G.A., XIE Q., ROSS F.K., ROSSMAN G.R, ARMBRUSTER T., ROTELLA F.J., SCHULTZ A.J., 1999: Hydrogen-atom positions in P4/nnc vesuvianite. Can. Mineral. 37, 763–768.
• LYAKHOVICH V.V., 1954: New data for mineralogy of the Wiluy deposit of achtarandite. Trudy Vostochno- -sibirskogo Filiala Akad. Nauk SSSR, Seria Geol. 1, 85–116 (in Russian).
• NICKEL E.H., 1992: Solid solutions in mineral nomenclature. Can. Mineral. 30, 231–234.
• NICKEL E.H., GRICE J.D., 1998: The IMA Commission on New Minerals and Mineral Names: procedures and guidelines on mineral nomenclature, 1998. Can. Mineral. 36, 3–16.
• OHKAWA M., 1994: Crystal chemistry and structure of vesuvianite. J. Sci. Hiroshima Univ., Ser. C, 10, 119–149.
• PAVESE A., PRENCIPE M., TRIBAUDINO M., AAGAARD S.S., 1998: X-ray and neutron single-crystal study of P4/n vesuvianite. Can. Mineral. 36, 1029–1037.
• RUCKLIDGE J.C., KOCMAN V., WHITLOW S.H., GABE E.J., 1975: The crystal structures of three Canadian vesuvianites. Can. Mineral. 13, 15–21.
• TSUKIMURA K., KANAZAWA Y., AOKI M., BUNNO M., 1993: Structure of wadalite Ca6Al5Si2O16Cl3. Acta Cryst. C49, 205–207.
• WERNER A.G.,1795: Über Vesuvian. Klaproth’s Beiträge, Berlin, 1, 34.
• ŻABIŃSKI, W., PALUSZKIEWICZ C., 1994: Infrared spectroscopic evidence of ordering in the vesuvianite structure. Mineral. Polon. 1, 51–58.