Kopalnia węgla brunatnego Oskar w Smogórach (Ziemia Lubuska)

• Autorzy: Gontaszewska A.

Warianty tytułu

EN

The Oskar Lignite Mine in Smogóry (Lubusz Land, Western Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia historię jednej z ważniejszych kopalń węgla brunatnego na Ziemi Lubuskiej, która znajduje się niedaleko Ośna Lubuskiego. Kopalnia ta działała w latach 1860–1945 pod nazwą Oskar, a następnie do 1961 r. jako kopalnia Smogóry. W publikacji opisano przedwojenne losy kopalni, pokazano miejsca eksploatacji oraz lokalizację szybów i upadowych. W artykule wykorzystano materiały znajdujące się w archiwach niemieckich oraz polskich. Cytowane są dostępne dane dotyczące wydobycia i zatrudnienia. Krótko opisano także odkrycie złóż węgla w tej części Ziemi Lubuskiej oraz stosowaną ówcześnie eksploatację podziemną metodą filarowo-komorową na zawał. Scharakteryzowano również bardzo skomplikowaną budowę pokładów węgla, wynikającą z warunków geologicznych (zaburzenia glacitektoniczne). Budowę geologiczną przedstawiono na przekrojach geologicznych.

EN

The paper presents history of one of the largest mines in the Lubusz Land, namely the Oskar Mine in Smogóry near Ośno Lubuskie. The mine operated between 1860 and 1945 under the name of Oskar and later as Smogóry until 1961. The paper focuses on the detailed pre-war history of the Oskar Mine, shows its mining area, location of shafts and descending galleries. Available data about the amount of extraction and employment level are presented. The paper is based on remaining German archived materials (Main Mining Office) and on Polish documents. The paper describes briefly the discovery of lignite deposits in the 19th century near Ośno Lubuskie. Underground room and pillar retreat mining used in this mine is also characterized. Complicated lignite bed structure, resulting from geological conditions (glaciotectonic deformation), is discussed. The geological structures is illustrated by a few geological cross-sections.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo węgla brunatnego; historia górnictwa; podziemna eksploatacja węgla brunatnego; Smogóry

EN

lignite mining; mining history; lignite underground exploitation; Smogóry

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 466
• Strony: 65--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Gontaszewska A.

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Budownictwa, ul. Prof. Z. Szafrana 1, 65-516 Zielona Góra

Bibliografia

• 1. CRAMER H., 1872 — Beitrage zur Geschichte des Bergbaues in der Provinz Brandenburg. Heft 1. Kreis Sternberg, Halle.
• 2. GONTASZEWSKA A., 2011 — The remains of lignite mining in Zielona Góra. W: 11. Altbergbau — Kolloquium. Wrocław, 3-11. 2011 r.: 338-348. VGE Verlag GmbH, Essen.
• 3. GONTASZEWSKA A., 2015a — Eksploatacja węgla brunatnego w regionie lubuskim. W: Wydobycie węgla brunatnego i re- kultywacja terenów pogórniczych w regionie lubuskim (red. A. Greinert): 94-146. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra.
• 4. GONTASZEWSKA A., 2015b — Losy kopalń węgla brunatnego na Ziemi Lubuskiej po 1945 roku . W: Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powojennego siedemdziesięciolecia (red. T. Nodzyński, M. Tureczek): 77-87. Polskie Towarzystwo Historyczne, Zielona Góra-Gorzów Wielkopolski.
• 5. GONTASZEWSKA A., 2015c — Zarys historii górnictwa węgla brunatnego w okolicy Ośna Lubuskiego i Sulęcina (Ziemia Lubuska). Hereditas Mincariorum, 2: 51-65.
• 6. GONTASZEWSKA A., 2016 — Kopalnia węgla brunatnego „Borussia" koło Ośna Lubuskiego. Zesz. Nauk Uniwersytetu Zielonogórskiego, 162 [w druku].
• 7. GONTASZEWSKA A., KRAIŃSKI A., 2010 —„Consolidierte Grunberger Gruben" — zarys historii. W: Dzieje górnictwa — element europejskiego dziedzictwa kultury. T. 3.: 11-122. Oficyna Wydaw. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• 8. GUMPRECHT A., 1952 — Zasady górnictwa węgla brunatnego. Państw. Wydaw. Tech., Katowice.
• 9. JAROS.J., 1973 — Historia górnictwa węglowego w Polsce Ludowej. PWN, Warszawa, Kraków.
• 10. JAROS J., 1984 — Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Śląski Instytut Naukowy, Katowice.
• 11. KLEIN G., 1927 — Handbuch fur den dęutschen Braunkohlenbergbau, I Band. Verlag von Wilhelm Knapp, Halle.
• 12. KLODEN K. F., 1829 — Beitrage zur mineralogischen und geognostischen Kenntniss der Mark Brandenbrug Stuck 2, Berlin.
• 13. KUPETZ M., 1997 — Geologischer Bau und Genese der Stauchendermorane Muskauer Faltenbogen. Brandenburgische Geowiss. Beitr., 4, 2: 1-20.
• 14. LINKE H.W., 2012 — Rittergutsdorfer: Kohlow, Zerbow, Schmagorei und Lieben. BoD Book on Demand, Norderstedt.
• 15. MOJSKI J.E., 2005 — Ziemie polskie w czwartorzędzie. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 16. PIETZSCH K., 1925 — Die Braunkohlen Deutschlands. W: Handbuch der Geologie und. Bodenschatze Deutschlands. Abt. III, Band 1. Gebruder Borntraeger, Berlin
• 17. PLETTNER F., 1852 — Die Braunkohle in der Mark Brandenburg Ihre Verbreitung und Lagerung. Hertz, Berlin.
• 18. POBORSKI C., 1949 — Geologia złóż węgla brunatnego. W: Węgiel brunatny w zachodniej Polsce, Katowice.
• 19. SPERLING D., 2004 — Historisches Wórterbuch zum Braunkohlenbergbau und zum Bergrecht. Forderverein Kulturlandschaft Niederlausitz e.V., Cottbus.
• 20. SUSZYŃSKI K., 1946 — Węgiel brunatny w planie 3letnim. Prz. Górn., 1-4: 33-41.
• 21. URBAŃSKI K., 2002 — Deformacje glacitektoniczne na Ziemii Lubuskiej. Zesz. Nauk Uniwersytetu Zielonogórskiego, 129: 159-173.
• 22. WEDDE R.-G., 2012 — Braunkohlentiefbau in Ostbrandenburg. Uber den historischen Braunkohlenbergbau zwischen Hohenfinow (Landkreis Barnim) und Henzendorf (Landkreis Oder- Spree). Brandenburg. Geowiss. Beitr.
• 23. ŻABA J., 1978 — Historia eksploatacji surowców mineralnych. W: Surowce mineralne Ziemi Lubuskiej (red. S. Kozłowski): 9-24. Wydaw. Geol., Warszawa.
• Materiały Archiwum Państwowego w Zielonej Górze (AP ZG):
• 24. AKTA kopalni i brykietowni w Smogórach oraz inne akta organizacyjne. Kopalnia Węg1a Brunatnego w Ośnie Lubuskim, sygn. 410/5.
• 25. BILANS zasobów węgla brunatnego, Kopalnia Węgla Brunatnego „Sieniawa" w Sieniawie Lubuskiej, sygn. 2099/964.
• 26. DOKUMENTACJA techniczna. Kopalnia Węgla Brunatnego w Ośnie Lubuskim, sygn. 410/4.
• Materiały Landeshauptarchiv Sachsen-Anhalt (LS-A):
• 27. BERECHTSAME der Braunkohlenmutung „Bergsegen" bei Schmagorei, Kr. Sternberg. F 38, XVa B Nr 16.
• 28. BERECHTSAME der Braunkohlenmutung „Carl" bei Schmagorei, Kr. Sternberg. F 38, XVa C Nr 25.
• 29. BERECHTSAME der Braunkohlenmutung „Oscar" bei Schmagorei Kr. Weststernberg. F 38, XVa O Nr 11.
• 30. KONSOLIDATION der Braunkohlengruben „Bergsegen", „Carl”, „Ferdinand" und „Rudolph" bei Schmagorei unter dem Namen „Carlsgluck”. F 38, XVa C Nr 103.
• 31. Konsolidation der Braunkohlengruben „Oscars Segen", „Heleneskrone”, „Gneist", „Elisabeths Ruhe", „Adolphs Wille", “Simson”, „Louis Hoffnung", „Azur", „Amor", „Tobias", “Deutschland”, “Hans”, „Waldemar", „Johanna", „Charlotte", und „Carl" bei Klein Kirschbaum, Drossen und Schmagorei unter dem Namen „Borussia". F 38, XVa B Nr 168.
• 32. Konsolidation der Braunkohlengruben „Carlsgluck", „Hugosfeld", „Oskar", „Raimund", „Nachod", „Paulus", „Salitz", „Virchow", „Brav", „Roon", „Hubsch", „Moltke", „Grossvater", Clarchen", „Kronprinz", „Bismark" bei Schmagorei und „Curt" bei Heinersdorf unter dem Namen Grube "Oskar" bei Schmagorei, Kr. Weststernberg. F 38, XVa O Nr 72.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).