Protection of the cultural landscape and architectural form of the Wisnicko-Lipnicki Landscape Park

• Autorzy: Hrehorowicz-Gaber Hanna , Ciepiela Agnieszka , Hrehorowicz-Nowak Alicja

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2023.56.D-01

Warianty tytułu

PL

Ochrona krajobrazu kulturowego i form architektonicznych Wiśnicko - Lipnickiego Parku Krajobrazowego

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

A harmoniously shaped cultural landscape provides the basis for protecting the identity of a place. Cataloging spatial values and development forms is an element of the spatial policy of the municipalities of the Wiśnicz foothills and the statutory protection activities of the Complex of Landscape Parks of the Małopolska Voivodeship. The method and results of the research presented in this article were developed for the purpose of identifying architectural forms and patterns for the Wiśnicko-Lipnicki Landscape Park. It takes into account the protection of traditional architectural elements in relation to basic types of development and contains proposals for solutions referring to the local building tradition, harmonizing with the landscape, promoting landscape-friendly forms. It is also a guideline for newly created strategies and planning documents in municipalities.

PL

Harmonijnie kształtowany krajobraz kulturowy daje podstawę ochrony tożsamości miejsca. Skatalogowanie walorów przestrzennych i form zabudowy jest elementem polityki przestrzennej gmin pogórza Wiśnickiego oraz statutowych działań ochronnych Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. Metoda i efekty badań przedstawione w niniejszym artykule, zostały opracowane na potrzeby wskazania form i wzorców architektonicznych dla Wiśnicko - Lipnickiego Parku Krajobrazowego. Uwzględnia ona ochronę tradycyjnych elementów architektonicznych w odniesieniu do podstawowych rodzajów zabudowy i zawiera propozycje rozwiązań nawiązujących do miejscowej tradycji budowlanej, harmonizującej z krajobrazem, promując przyjazne dla krajobrazu formy. Jest również wytyczną dla nowotworzonych strategii i dokumentów planistycznych w gminach.

Słowa kluczowe

EN

architecture; landscape; protection of monuments; spatial planning; urban planning

PL

architektura; krajobraz; ochrona zabytków; planowanie przestrzenne; urbanistyka

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 56
• Strony: 415--434
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Hrehorowicz-Gaber Hanna

• Faculty of Architecture, Cracow Univesity of Technology. Poland

• https://orcid.org/0000-0002-1567-6172

autor

Ciepiela Agnieszka

• Faculty of Architecture, Cracow Univesity of Technology. Poland

• https://orcid.org/0000-0002-3280-4674

autor

Hrehorowicz-Nowak Alicja

• Faculty of Architecture, Cracow Univesity of Technology. Poland

• https://orcid.org/0000-0002-4664-9740

Bibliografia

• [1] Anioł, C. (2002). Lipnica Murowana. Przewodnik.
• [2] Archiwum Map. Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. http://polski.mapywig.org/news.php, (Accessed: 29.08.2023).
• [3] Bogdanowski, J. (1976). Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Polska Akademia Nauk. Oddział (Kraków). Komisja Urbanistyki i Architektury; Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• [4] Bogdanowski, J. (1990). Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (JARK-WAK) w studiach i projektowaniu : (podstawowe wiadomości) : pomoc dydaktyczna (2nd ed.). Politechnika Krakowska.
• [5] Boguś, A., Cetera, K., Dmytrowski, P., Karczmarz, M. (ochrona środowiska), & Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. (2018). Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy : przewodnik. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.
• [6] Budziakowski, M. (2018). Arcade columns from Lipnica – identifi cation of urban space. Journal of Heritage Conservation , 54, 67–73.
• [7] Chmielewski, T. J., Myga-Piątek, U., & Solon, J. (2015). Typologia aktualnych krajobrazów Polski. In Przeglad Geograficzny (Vol. 87, Issue 3, pp. 377–408). Polska Akademia Nauk. https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.0.
• [8] Chowaniec, M. (1967). Zarys rozwoju budownictwa zagrodowego w Polsce. Zeszyty Naukowe, 8.
• [9] Ciepiela, A., & Łasocha, M. (2020). Urban sprawl and spatial planning documents: the case of the municipality of Biecz, Poland. Space & Form / Przestrzeń i Forma No 44, pp. 231–248.
• [10] Ciołek, G. (1984). Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce: Vol. 1,2 (1st ed.). Politechnika Krakowska.
• [11] Czajkowski, J. (1974a). Budownictwo wiejskie w północnej części Krakowskiego w XVIII wieku. Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, 5, 59–62.
• [12] Czajkowski, J. (1974b). Ze studiów nad budownictwem ludowym w Krakowskiem. Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, 5, 98–110.
• [13] Czekiel-Świtalska, E. (2007). Piękno współczesnej przestrzeni architektonicznej i jego wpływ na człowieka. Czasopismo Techniczne z. 13. Architektura z. 6-A/2007, str. 210-214. Wyd. Politechnika Krakowska. ISSN 1897-6271
• [14] Czerwiński, T. (2008). Budownictwo ludowe w Polsce (2nd ed.). Muza.
• [15] Development strategy of the Lipnica Murowana commune until 2030 Strategia rozwoju Gminy Lipnica Murowana do 2030 roku, Pub. L. No. XXXII.323.2022 (2022). https://bip.malopolska.pl/uglipnicamurowana,a,2127426,strategia-rozwoju-gminy-lipnica-murowana-doroku-2030.html (Accessed: 12-09-2023).
• [16] Development Strategy of the Nowy Wiśnicz Commune until 2030 Strategia Rozwoju Gminy Nowy Wiśnicz do 2030 roku, Pub. L. No. Nr XXXVIII/349/21 (2021).
• [17] Hendel, M. (2018). The harmony limit as an instrument for strategic management of tourism development in tourism destinations. Introduction to a new concept. Studia Regionalne i Lokalne, 71(1), 48–61. https://doi.org/10.7366/1509499517103.
• [18] Hrehorowicz-Gaber, H. (2015). Planistyczne aspekty ochrony przestrzeni kulturowej Karpat w kontekście turystyki na wybranych przykładach. In K. Szpara (Ed.), Lokalny potencjał a zrównoważony rozwój turystyki w Karpatach. Centrum UNEP/GRID-Warszawa, Zakład Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska.
• [19] Jarowiecka, T. (1968). Z badań nad zróżnicowaniem struktur wiejskich województwa krakowskiego. Rocznik Naukowo- Dydaktyczny WSP, Prace Geograficzne , E(30), 97–113.
• [20] Komorowska, A. (2008). Krajobraz kulturowy w programach edukacji regionalnej; Zarządzanie Krajobrazem Kulturowym. Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, 600–607. www.cabe.org.uk. (Accessed: 18-05-2020).
• [21] Konior, Agnieszka. (2021). Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w kontekście procesu rewitalizacji obszarów poprzemysłowych (Ł. Gaweł, Ed.). Wydawnictwo Attyka. http://creativecommons.org/licenses/bysa/3.0/.
• [22] Kornecki, M. (1991). Krajobraz kulturowy: perspektywy badań i ochrony. Ochrona Zabytków, 44/1(172), 19–25.
• [23] Krasnowolski, B. (2007). Rozwój osadnictwa i jego wpływ na krajobraz na przykładzie Ziemi Krakowskiej Autorzy. Rocznik Geomatyki, 8, 89–112.
• [24] Krupa, M., & Budziakowski, M. (2019). Lipnica Murowana-historic heritage and its conservation protection. Lipnica Murowana-zasób zabytkowy i jego ochrona konserwatorska. Technical Transactions, 116(9), 33–44. https://doi.org/10.4467/2353737XCT.19.093.10875.
• [25] Kuśnierz, K., & Kuśnierz-Krupa, D. (2015). Tourist function as an activating factor in small historic towns in the former Krakow region in the second decade of the 21st century – selected problems. Journal of Heritage Conservation , 42, 61–70. www.dwe.wroc.pl. (Accessed: 13-08-2023).
• [26] Kuśnierz- Krupa, D. (2014). Historiozoficzne refleksje z podróży Jana Matejki po miastach Galicji. Journal of Urban Ethnology, 12, 133–147.
• [27] Mapa topograficzna. http://www.iaepan.edu.pl/galicja/ (Accessed: 29.08.2023).
• [28] Mikulski, D. (2023). Problems Regarding The Conservation, Planning And Management Of The Vantage Points Of Greater Poland Folwarks. Space&FORM, 2023(54), 207–232. doi.org/10.21005/pif.2023.53.D-02
• [29] Miodunka, P. (2014). Wybrane problemy rozwoju małych miast galicyjskich w okresie przed autonomicznym (1772–1866) . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 11(935), 23–43. DOI: 10.15678/ZNUEK.2014.0935.1102.
• [30] Myczkowski, Z., Bogdanowski, J., Kornecki, M., Dyba, O., Kołodziejski, S., Laberschek, J., Marcinek, R., Siwek, A., Śledzikowski, T., & Zacny, F. (1998). Ochrona wartości krajobrazu i środowiska kulturowego.
• [31] Nowy Wiśnicz (2023) https://www.polskawliczbach.pl/Nowy_Wisnicz (dostęp: 29.08.2023).
• [32] Oliviera, E., & Ashworth, G. J. (2017). A strategic spatial planning approach to regional branding: challenges and opportunities. In A. Campelo (Ed.), Handbook on Place Branding and Marketing (pp. 22–40). Elgaronline. doi 10.4337/9781784718602.00011.
• [33] Orłowicz, M. (1919). Ilustrowany przewodnik po Galicyji, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/5194/edition/4794/content?ref=desc. (Accessed: 08-07-2023).
• [34] Polek, E. (1993). Lipnica Murowana (zarys dziejów do 1985 roku).
• [35] Strategia rozwoju Gminy Lipnica Murowana do 2030 roku, Pub. L. No. XXXII.323.2022 (2022). https://bip.malopolska.pl/uglipnicamurowana,a,2127426,strategia-rozwoju-gminy-lipnica-murowana-doroku-2030.html. (Accessed: 02-08-2023).
• [36] Strategia Rozwoju Gminy Nowy Wiśnicz do 2030 roku, Pub. L. No. Nr XXXVIII/349/21 (2021).
• [37] Study of the conditions and directions of spatial development in the Nowy Wiśnicz commune. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nowy Wiśnicz: https://nw.nowywisnicz.pl/?p=51775. (Accessed: 02-08-2023).
• [38] Środulska -Wielgus J., Hrehorowicz – Gaber H., Ciepiela A., Gaber T., Cząstka – Kłapyta J., Szpak E., Chrząszczyk M., Hrehorowicz – Nowak A. (2020). Katalog form i wzorców architektury dla WiśnickoLipnickiego Parku Krajobrazowego został opracowany na zlecenie Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego – Oddział w Tarnowie (ZPKWM).
• [39] Uchwała Nr XXXV/536/17 z dnia 24 kwietnia 2017 r., Pub. L. No. XXXV/536/17 (2017).
• [40] Węcławowicz-Bilska, E., Gołąb-Korzeniowska, M., & Wójtowicz-Wróbel, A. (2019). Małe miasta w obszarach oddziaływania metropolii. Przykład Krakowa. Wydawnictwo PK.
• [41] Wieś Lipnica Murowana (2023). https://www.polskawliczbach.pl/wies_Lipnica_Murowana, (Accessed: 29.08.2023).
• [42] Wójcik-Łużycki, A. (2009). Zamek w Wiśniczu – pomnik historii. Journal of Heritage Conservation , 25, 88–94.
• [43] Zawilińska, B. (2015). Lokalny potencjał a zrównoważony rozwój turystyki w Karpatach (The local potential and the sustainable development of tourism in the Carpathian Mountains). https://www.researchgate.net/publication/292986206. (Accessed: 02-08-2023).
• [44] Ziernicka-Wojtaszek, A., & Zawora, T. (2010). Dziedzictwo kulturowe obszarów wiejskich Małopolski jako atrakcja agroturystyczna = Cultural heritage of the Małopolskie province rural areas as a form of agrotourism attraction. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich = Infrastructure and Ecology of Rural Areas, 2, 119–130.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).