Morphological and lithological features of the erosiondenudation valley (Zielony Parów catchment) on the cliff coast of Wolin Island

• Autorzy: Winowski Marcin , Paluszkiewicz Renata , Kostrzewski Andrzej , Derucki Maciej

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-043-002

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Erosion-denudation valleys are an important element of the relief of the cliff coast of Wolin Island. Detailed research covered the Zielony Parów catchment area with an area of approximately 9.57 ha. The length of the studied form is 491 m. Lithological studies have shown that the bottom of the valley is composed of sandy sediments with a poor and moderate sorting. The data obtained from the airborne laser scanning (ALS) made it possible to conduct a study of the morphometric conditions of the catchment area. In the first stage, a digital elevation model (DEM) with a resolution of 1 m was created, which was then used to create a series of morphometric models. The analyses carried out made it possible to present a quantitative assessment of the valley morphology and to indicate the areas most susceptible to water erosion processes. The differences between the maximum height measured at the top of the valley slope (Hmax) and the minimum height at the bottom of the valley (Hmin) are 66.4 m. The data indicate a high potential energy of the relief. The maximum valley depth is 34 m. The catchment area is dominated by strongly inclined and steep slopes. Using erosion potential indices (LS-factor, SPI) allowed the selection of areas most susceptible to water erosion. In the analysed area, slopes in the south-eastern and western parts of the catchment show a high erosion potential.

Słowa kluczowe

EN

coast morphology; morphometric features; physiographic parameters; erosion processes; denudation processes; Southern Baltic

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 43
• Strony: 11--21
• Opis fizyczny: Bibliogr. 60 poz., rys.

Twórcy

autor

Winowski Marcin

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-7488-166X

autor

Paluszkiewicz Renata

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0994-4863

autor

Kostrzewski Andrzej

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5407-3617

autor

Derucki Maciej

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

Bibliografia

• Beven K., Kirkby N., 1979. A physically based variable contributing area model of basin hydrology. Hydrological Sciences Bulletin 24(1): 43–69. DOI: 10.1080/02626667909491834.
• Boehner J., Selige T., 2006. Spatial Prediction of Soil Attributes Using Terrain Analysis and Climate Regionalisation. In: J.Boehner, K.R.McCloy, J.Strobl (eds), SAGA – Analysis and Modelling Applications. Goettinger Geographische Abhandlungen 115: 13–27.
• Borówka R.K., Gonera P., Kostrzewski A., Zwoliński Z., 1982. Origin age and paleogeographic significance of cover sands in the Wolin end moraine area, North-West Poland. Quaestiones Geographicae 8: 19–37.
• Borówka R.K., Gonera P., Kostrzewski A., Nowaczyk B., Zwoliński Z., 1986. Stratigraphy of eolian deposits in Wolin Island and the surrounding area, North-West Poland. Boreas 15(4): 301–309. DOI: 10.1111/j.1502-3885.1986.tb00935.x.
• Borówka R.K., Goslar T., Pazdur A., 1999. Wolińska morena czołowa: wiek struktur glacitektonicznych w świetle danych litostratygraficznych oraz datowań radiowęglowych. In: R.K.Borówka, Z.Młynarczyk, A.Wojciechowski (eds), Ewolucja geosystemów nadmorskich południowego Bałtyku. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Szczecin: 124–132.
• Buchwał A., Winowski M., 2009. Reconstructing temporal patterns of rotational landslides activity using dendrogeomorphological approach (Wolin Island). Quaestiones Geographicae 28(A/2): 5–14.
• Carter J.R., 1992. The effect of data precision on the calculation of slope and aspect using gridded DEMs. Cartographica 29(1): 22–34. DOI: 10.3138/AJ35-34H3-524K-0685.
• Churska Z., 1965. Późnoglacjalne formy denudacyjne na zboczach pradoliny Noteci–Warty i doliny Drwęcy. Studia Societatis Scientiarum Torunensis.
• Conrad O., Bechtel B., Bock, M., Dietrich, H., Fischer, E., Gerlitz, L., Wehberg, J., Wichmann, V., Böhner, J., 2015. System for Automated Geoscientific Analyses (SAGA) v. 2.1. Geoscientitic Model Development 8: 1991–2007. DOI: 10.5194/gmd-8-1991-2015.
• Derucki M., 2019. Morfolitologia rozcięcia erozyjno – denudacyjnego Zielony Parów. Maszynopis pracy magisterskiej. Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM Poznań.
• Florek W., Alexandrowicz S.W., Pazdur A., 1999. Zmiany poziomu wody w jeziorze Jasień na tle ewolucji środowiska w późnym vistulianie i holocenie. In: A.Pazdur (ed.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. WIND, J. Wojewoda, Wrocław: 199–214.
• Gołębiewski R., 1981. Kierunki i intensywność denudacji na obszarze zlewni górnej Raduni w późnym würmie i holocenie. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
• GUGiK [Main Office of Geodesy and Cartography], 2024. Geoportal. Online: www.geoportal.gov.pl (accessed 25.03.2024).
• Jaworski T., 2018. Późnoglacjalny i holoceński rozwój dolinek erozyjno-denudacyjnych na wybranych przykładach zboczy dolin i rynien w krajobrazie młodoglacjalnym Polski Północne. Wydawnictwo Naukowe UMK
• Jaworski T., Juśkiewicz W., 2014. Morfologia i etapy rozwoju parowu w Uściu koło Chełmna. Landform Analysis 25: 13–20. DOI: 10.12657/landfana.025.002.
• Jonczak J., Kuczyńska P., 2008. Uwarunkowania rozwoju i wybrane właściwości gleb dolinki erozyjno-denudacyjnej Wieprzy w okolicach Mazowa. Landform Analysis 7: 69–79.
• Karasiewicz T., Tobojko L., Świtoniak M., Milewska K., Tyszkowski S., 2019. The morphogenesis of erosional valleys in the slopes of the Drwęca valley and the properties of their colluvial infills. Bulletin of Geography, Physical Geography Series 16: 5–16. DOI: 10.2478/bgeo-2019-0001.
• Klimaszewski M., 1963. Geomorfologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Koethe R., Lehmeier F., 1996. SARA – System zur Automatischen Relief-Analyse. User Manual, 2. Edition [Dept. of Geography, University of Goettingen, unpublished]
• Kostrzewski A., 1963. Morfologia ostrowskiej wyspy wysoczyznowej pod Gostyniem. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 11: 191–202.
• Kostrzewski A., 1985. Variations in the particle – size distribution and degree of sand grain abrasion in morainic till of the Wolin Island, NW Poland. Quaternary Studies in Poland, 6: 83–97.
• Kostrzewski A., 1994. Aktualny stan badań geomorfologicznych na terenie Wolińskiego Parku Narodowego. In: A.Kostrzewski (ed.), Stan i perspektywy badań naukowych na obszarze Wolińskiego Parku Narodowego. Klify, Międzyzdroje 1: 15–23.
• Kostrzewski A., Krygowski B., 1967. Zmienność glin morenowych Polski północno-zachodniej w zakresie uziarnienia i obróbki. Zeszyty Naukowe UAM, 7: 51–58.
• Kostrzewski A., Zwoliński Zb., 1994. Bałtyckie wybrzeże klifowe Wyspy Wolin – stan aktualny, tendencje rozwoju. In: A.Kostrzewski (ed.), Stan i perspektywy badań naukowych na obszarze Wolińskiego Parku Narodowego. Klify, Międzyzdroje 1: 81–97.
• Kostrzewski A., Mazurek M., Szpikowski J., Tomczak G., Zwoliński Z., 1997. Współczesne procesy morfogenetyczne w świetle analizy mapy morfodynamicznej byłego poligonu Borne Sulinowo. In: E.Bukowska-Jania, M.Pulina (eds.), Studia nad środowiskiem geograficznym Bornego Sulinowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 89–138.
• Kostrzewski A., Zwoliński Zb., Winowski M., Tylkowski J., Samołyk M., 2015. Cliff top recession rate and cliff hazards for the sea coast of Wolin Island (Sounthern Baltic). Baltica 28(2): 109–120. DOI: 10.5200/baltica.2015.28.10.
• Kostrzewski A., Zwoliński Z., Winowski M., Tylkowski J., 2017. Zróżnicowanie przestrzenne i zmienność czasowa morfodynamiki wybrzeża klifowego wyspy Wolin w latach 1984–2016. In: A.Kostrzewski, M.Winowski (eds.), Geoekosystem Wybrzeży Morskich 3, Poznań – Biała Góra: 133–142.
• Majewski M., 2008. Ewolucja form i osadów w późnym vistulianie i holocenie w rynnie jeziora Jasień. Landform Analysis 7: 95–101.
• Marsz A., 1964. O rozcięciach erozyjnych krawędzi pradoliny kaszubskiej między Gdynią a Redą. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 13: 113–154.
• Marsz A., 1995. Rozmiary erozji i denudacji późnoglacjalnej na północnym skłonie Pojezierza Kaszubskiego i Pobrzeżu Kaszubskim. In: W.Florek (ed.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i południowego Bałtyku. WSzP w Słupsku, Słupsk: 139–152.
• Maruszczak H., 1968. Procesy denudacyjne w późnym glacjale i holocenie w świetle badań suchych dolin w Polsce. Folia Quaternaria 29: 79–87.
• Matkowska Z., Ruszała M., Wdowiak M., 1977. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski arkusze: Świnoujście (112) i arkusz Międzyzdroje (113) 1:50 000. Wydawnictwa Geologiczne, PIG, Warszawa.
• Mazurek M., 2010. Hydrogeomorfologia obszarów źródliskowych (dorzecze Parsęty, Polska NW). Seria Geografia 92. Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań.
• Moore I.D., Grayson R.B., Ladson A.R., 1991. Digital terrain modelling: a review of hydrological, geomorphological, and biological applications. Hydrological Processes 5: 3–30.
• Mycielska – Dowgiałło E., 2007. Metody badań cech teksturalnych osadów klastycznych i ich wartość interpretacyjna wyników. In: E.Mycielska – Dowgiałło, J.Rutkowski (eds.), Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania wieku. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa: 95–180.
• Paluszkiewicz R., 2016. Postglacjalna ewolucja dolinek erozyjno--denudacyjnych w wybranych strefach krawędziowych Pojezierza Zachodniopomorskiego. Studia i Prace z Geografii 55, Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań.
• Morphological and lithological features of the erosion-denudation valley (Zielony Parów catchment) on the cliff coast of Wolin Island
• Pawłowski S., 1922. Charakterystyka morfologiczna wybrzeża polskiego. Prace Komisji Matematyczno-Przyrodniczej Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Seria A, 1(2): 20–113.
• Piotrowska H., 2003. Zróżnicowanie i dynamika nadmorskich lasów i zarośli w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Piotrowski A., Schiewe M., 2021. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Wolin. Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
• Racinowski R., 1973. Analiza uziarnienia. In: E.Rühle (ed.), Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa: 331–335.
• Racinowski R., Szczypek T., 1985. Prezentacja i interpretacja wyników badań osadów czwartorzędowych. Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, 359.
• Rudowski S., 1965. Geologia Kępy Swarzewskiej. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 35(2): 301–323.
• Schiewe M., 2021. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Międzyzdroje. Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
• Schumm S.A., 1956. Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Pearth Amboy, New Jersey. Geological Society of American Bulletin, New Jersey 67: 597–646. DOI: 10.1130/0016-7606(1956)67[597:EODSAS]2.0.CO;2.
• Seibert J., McGlynn B., 2007. A new triangular multiple flow direction algorithm for computing upslope areas from gridded digital elevation models. Water Resources Research, 43 (4): 1–8. DOI: 10.1029/2006WR005128.
• Smolska E., 2005. Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych (na przykładzie Pojezierza Suwalskiego). WGiSR, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Smolska E., 2007. Fazy erozji wąwozowej na Pojezierzu Suwalskim. In: E.Smolska, P.Szwarczewski (eds), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, 4: 125–128.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2): 143–170. DOI: 10.7163/GPol.0115.
• Stach A., 2003. Uwarunkowania i funkcjonowanie procesów denudacji chemicznej mikrozlewni na obszarze młodoglacjalnym i ich wpływ na morfodynamikę stoków (zlewnia górnej Parsęty, Pomorze Zachodnie). Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Szupryczyński J., 1967. Die Entwicklung Kleiner prezenter Erosionstäler an den Staufen des Wda Sanders (Polen). In: Macar P. (ed.), L’Evolution des Versants. Universite de Liége, Liege: 299–303.
• Tylkowski J., Paluszkiewicz R., Kostrzewski A., Mazurek M., Rachlewicz G., Winowski M., Czyryca P., Matulewski P., Buchwał . 2021. Interakcja procesów erozyjno-denudacyjnych i zbiorowisk leśnych w strefach krawędziowych na obszarze Wolińskiego Parku Narodowego. Raport z projektu badawczego Funduszu Leśnego nr EZ.0290.1.22.2021. Poznań-Międzyzdroje 2021.
• Tylkowski J., Paluszkiewicz R., Winowski M., Czyryca P., Kostrzewski A., Mazurek M., Rachlewicz R., 2023. Effects of geomorphological processes and phytoclimate conditions change on forest vegetation in the Pomeranian Bay coastal zone (Wolin National Park, West Pomerania). Quaestiones Geographicae 42(1): 139–159. DOI: 10.14746/quageo-2023-0010.
• Wieczorek M., Żyszkowska W. 2011. Geomorfometria – parametry morfometryczne w charakterystyce rzeźby terenu. Polski Przegląd Kartograficzny 43(2): 130–144.
• Wilson J.P., Gallant J.C., 2000. Terrain analysis. Principles and applications. Toronto. John Wiley and Sons Inc.
• Winowski M., 2011. Morfodynamika zerw na wybrzeżu klifowym wyspy Wolin. Maszynopis pracy doktorskiej, Biblioteka Główna UAM.
• Winowski M., Kostrzewski A., Tylkowski J., Zwoliński Z., 2019. The importance of extreme processes in the development of the Wolin Island cliffs coast (Pomeranian Bay – Southern Baltic). In: Proceedings, International Scientific Symposium New Trends In Geography. Macedonian Geographical Society, Ohrid: 99–108.
• Winowski M., Tylkowski J., Hojan M., 2022. Assessment of moraine cliff spatio-temporal erosion on Wolin Island using ALS data analysis. Remote Sensing 14(13): 3115. DOI: 10.3390/rs14133115.
• Zhang H., Yao Z., Yang Q., Li S., Baartman J.E., Gai L., Yao M., Yang X., Ritsema C.J., Geissen V., 2017. An integrated algorithm to evaluate flow direction and flow accumulation in flat regions of hydrologically corrected DEMs. Catena 151: 174–181. DOI:10.1016/j.catena.2016.12.009.
• Zwoliński Z., Kostrzewski A., Winowski M., Mazurek M., 2024. Wolin Island – outstanding geodiversity on the Polish coast. In: P.Migoń, K.Jancewicz (eds), Landscapes and landforms of Poland. Springer, Cham: 685–706. DOI: 10.1007/978-3-031-45762-3_40.