Zanikanie. Cmentarze mennonickie w przestrzeni kulturowej Żuław

• Autorzy: Koperska-Kośmicka M.

Warianty tytułu

EN

Decline. Mennonite cemeteries in cultural space of Vistula River Delta

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Cmentarze mennonickie są jednym z elementów wielonarodowej mozaiki kulturowej, jaką można odnaleźć na Żuławach Wiślanych. Obecne są w krajobrazie od ponad dwustu pięćdziesięciu lat. Dramatyczne wydarzenia II wojny światowej i powojenne akcje wysiedleńcze spowodowały, że miejsca te straciły swoich prawowitych opiekunów. Opuszczone i zaniedbane dzielą losy wielu zamkniętych zabytkowych nekropolii protestanckich czy żydowskich synagog w Polsce. Celem opracowania jest przedstawienie współczesnej, nieoczywistej (jak by się mogło wydawać), historii mennonickich cmentarzy i obiektów sakralnych. Oparte zostało ono na badaniach terenowych nekropolii i lapidariów Delty Wisły w Cyganku-Żelichowie, Fiszewie, Jezierniku, Niedźwiedziówce, Pordenowie, Stalewie, Stawcu i Szaleńcu.

EN

The Mennonite cemeteries are a part of a multinational cultural mosaic that can be found on the Vistula River Delta. They are present in the landscape for more than two hundred years. The dramatic events of World War II and postwar displacement actions caused that this places have lost their respective guardians. Abandoned and neglected share the fate of many closed-old necropolis of Protestant or Jewish synagogues in Poland. The purpose of this paper is to present contemporary, non-obvious (as it might seems) history of Mennonite cemeteries and places of worship. It was based on. eld studies of the cemetery on Vistula Delta area: Cyganek-Żelichowo, Fiszewo, Jeziernik, Niedźwiedziówka, Pordenowo, Stalewo Stawiec and Szaleniec.

Słowa kluczowe

PL

cmentarze mennonickie; Żuławy Wiślane; badania terenowe

EN

Mennonite cemeteries; Vistula river delta; field research

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 22
• Strony: 53--62
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Koperska-Kośmicka M.

• Politechnika Gdańska, Wydział Architektury, Gdańsk, Polska

Bibliografia

• Domino J., 2009: Symbolika na żuławskich cmentarzach [w:] Poradnik dobrych praktyk ochrony żuławskich zabytków (red.): M. Woźniak, Gmina Cedry Wielkie, Stowarzyszenie Nowego Dworu Gdańskiego, Klub Nowodworski, Cedry Wielkie: 66-71
• Domino J., 2011: Zespół oznaczonych kamieni polnych (nagrobnych) z lapidarium w Żelichowie Cyganku [w:] Nekropolie Pomorza (red.): J. Borzyszkowski, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Gdańsk: 405-423.
• Kizik E., 1994: Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i w XVIII w., Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk: 150-151.
• Nawrocki K., 2007: Mennonickie domy modlitwy na Żuławach, w Elblągu i Gdańsku, jako zjawisko architektoniczne i artystyczne [w:] Mennonici na Żuławach. Ocalone dziedzictwo (red.): E. Gilewska, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk: 145-167.
• Kopaliński W., 1990: Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 330 i dalej.
• Mielczarski S., Odyniec W., 1976: Zarys historii regionu [w:] Żuławy Wiślane (red.): B. Augustowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk: 46-67.
• Lipińska B., 2011: Żuławy Wiślane, ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu, Stowarzyszenie Żuławy, Nowy Dwór Gdański: 31-33.
• Opitz M., Sosnowski P., 2009: Delta Wisły – krajobraz dla konesera, Stowarzyszenie Żuławy, Nowy Dwór Gdański.
• Schmidt B., 1919: Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg, Bau und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen, Danzig, s. 30 i dalsze.
• Szafran P., 1981: Żuławy Gdańskie w XVII w. Studium z dziejów społecznych i gospodarczych, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk: 9-23
• Praca badawcza realizowana w ramach projektu systemowego InnoDoktorant – stypendia dla doktorantów, IV edycja. Projekt jest współ. nansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego (Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VIII, Działanie 8.2, Poddziałanie 8.2.2: „Regionalne Strategie Innowacji”). This research work was supported by the European Social Fund, the State Budget and the Pomorskie Voivodeship Budget according to the Operational Programme Human Capital, Priority VIII, Action 8.2, Underaction 8.2.2: ‘Regional Innovation Strategy’ within the system project of the Pomorskie Voivodeship “InnoDoktorant – Scholarships for PhD students, IVth edition”.