Władysław Marconi, free-practicing architect (1848-1915): Part 1 - studies and first professional experiences (1868–1888)

• Autorzy: Rozbicka Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2024.152194

Warianty tytułu

PL

Władysław Marconi, architekt wolno praktykujący (1848–1915). Cz. 1. Studia i pierwsze doświadczenia zawodowe (1868-1888)

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper presents the design achievements of Władysław Marconi (1848–1915), as one of the leading representatives of the mature, and in particular late-phase Historical Revival in Polish architecture, although generally widely known, they are so mainly in the context of works completed by him around 1900, i.e., at the peak of his professional career. The aim of this study was therefore to trace his design activity, which had not been developed so far, in the years preceding his achievement of the status of one of the most outstanding architects of Warsaw at the turn of the nineteenth and twentieth century’s, both in terms of architecture and technology around 1898. The article presents the design activity of W. Marconi from the years 1868–1888, i.e., from the period of his studies, and above all from the first phase of his professional career. The research was carried out mainly on the basis of publications from the era in professional magazines and the Warsaw press, and above all archival materials kept in several collections of the National Museum in Warsaw. As a result of the research, it was possible to determine not only the course of the initial phase of W. Marconi’s professional career, but also to supplement the existing knowledge with his previously unknown designs, among others in the Warsaw Krakowski Hotel and in Polesie (now Belarus), in Kosovo and in the estates of Porzecze and Piaseczno

PL

Dokonania projektowe Władysława Marconiego (1848–1915), jako jednego z czołowych przedstawicieli dojrzałej, a zwłaszcza późnej fazy historyzmu w architekturze polskiej, choć na ogół powszechnie znane, to jednak głównie w kontekście dzieł zrealizowanych przez niego około 1900 roku, czyli w szczytowym okresie jego kariery zawodowej. Celem badań było zatem prześledzenie, dotąd szerzej nieopracowanej, jego działalności projektowej w latach poprzedzających osiągnięcie przez niego około 1898 roku statusu jednego z najwybitniejszych, tak pod względem architektonicznym, jak i techniczno-technologicznym, warszawskich architektów przełomu XIX i XX wieku. W artykule przedstawiono działalność projektową W. Marconiego z lat 1868–1888, to jest z okresu studiów, a przede wszystkim pierwszej fazy jego kariery zawodowej. Badania zostały przeprowadzone głównie w oparciu o publikacje z epoki w czasopismach fachowych i warszawskiej prasie, a przede wszystkim archiwalia przechowywane w kilku kolekcjach Muzeum Narodowego w Warszawie. W wyniku badań udało się ustalić nie tylko przebieg początkowej fazy kariery zawodowej W. Marconiego, ale także uzupełnić dotychczasową wiedzę o dotąd nieznaną jego działalność projektową, m.in. w warszawskim Hotelu Krakowskim oraz na Polesiu, w Kosowie oraz w majątkach Porzecze i Piaseczna.

Słowa kluczowe

EN

Marconi Władysław; Polish architecture; historicism

PL

Marconi Władysław; architektura polska; historyzm

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 52
• Strony: 258--284
• Opis fizyczny: Bibliogr. 96 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Rozbicka Małgorzata

• Warsaw University of Technology
• Unit of Polish Architectur

• https://orcid.org/0000-0003-1311-4835

Bibliografia

• Aftanazy, R. (1991), Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, I, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
• Aftanazy, R. (1992), Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, II, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
• ‘Alexander Woyde’ (1889), Kłosy, 1234, p. 123.
• ‘Architektoniczne nakrycie pomnika Moniuszki’ (1879), Inżynieria i budownictwo cywilne, przemysłowe i rolnicze, I, 7, pp. 52–53.
• ‘Budowa domu zarządu gminy’ (1887), Izraelita, 11, pp. 82–83.
• Diehl, E. (1893), Wille w Otwocku i warunki pobytu tamże, Warszawa.
• ‘Dowiadujemy się o rezultacie konkursu...’, (1880), Kurier Poranny, 352, p. 4.
• Dunin-Borkowski, J. S., hr. (1895), Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lwów.
• Jaroszewski, T.S., Rottermund, A. (1974), ‘Marconi Władysław’ [in:] Rostworowski, E. (ed.), Polski Słownik Biograficzny, XIX/4, 83, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 605–606.
• Jaroszewski, T.S., Rottermund, A. (1977), Katalog rysunków architektonicznych Henryka i Leandra Marconich w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Jaroszewski, T. S. (1975), Pałac Szlenkierów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Jaroszewski, T.S. (1981), O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kiślański, Z. (1881), ‘Kilka słów z powodu artykułu pn. O architekturze u obcych i u nas’, Przegląd Techniczny, 9, p. 56.
• Kiślański, Z. (1882), ‘Projektowane powiększenie kościoła świętego Aleksandra w Warszawie’, Przegląd Techniczny, 8, pp. 33–35.
• Kiślański, Z. (1883), ‘Projektowane powiększenie kościoła świętego Aleksandra w Warszawie’, Przegląd Techniczny, 5, pp. 118–119.
• Kiślański, Z. (1884), ‘Ruch budowlany w Królestwie’, Przegląd Techniczny, 1, pp. 19–24.
• Kiślański, Z. (1888), ‘Ruch budowlany w Królestwie Polskim w roku 1887’, Przegląd Techniczny, 11, pp. 268–270.
• ‘Konkurs na dom prywatny...’ (1880), Wiek, 282, p. 3.
• ‘Konkurs dom prywatny p. Karola Szlenkiera...’ (1880), Wiek, 283, p. 3. 283
• ‘Konkurs na projekt budowy kaplicy grobowej dla śp. Karola Scheiblera’ (1883), Przegląd Techniczny, 6, p. 144.
• ‘Konkurs na sporządzenie szkicu do projektu kościoła dla parafii praskiej m. Warszawy’ (1886), Przegląd Techniczny, 9, pp. 263–264.
• ‘Konkurs artystyczny’ (1888), Kraj, 2, pp. 12–13.
• ‘Kościół nowy w Żyrardowie’ (1903), Tygodnik Ilustrowany, 43, p. 858.
• Kresy Ilustrowane: Numer Kosowski (1925), II, 12.
• Kunkel, R.M. (1988–1989), ‘Władysław Karol Bonawentura Rittendorff’ [in:] Rostworowski, E. (ed.) Polski Słownik Biograficzny, XXXI, 2, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, p. 310.
• Łoza, S. (1958), Szkice Warszawskie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Łoza, S. (1954), Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa: Budownictwo i Architektura.
• Łuszczkiewicz, W. (1887), ‘Kilka słów o naszem budownictwie w epoce ostrołukowej i jego cechach charakterystycznych’, Przegląd Techniczny, 24, pp. 3–6.
• Majdowski, A. (1987), ‘Rzymskokatolickie budownictwo kultowe w twórczości projektowej Józefa P. Dziekońskiego (1844–1927)’, Nasza Przeszłość: studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce, 68, pp. 169–232.
• Majdowski, A. (1994), Kościół p.w. św. Karola Boromeusza na Walicowie, Warszawa: Neriton.
• Marconi, W. (1883), ‘Szanowny redaktorze...’, Kurier Warszawski, 1666b, p. 3.
• Martynowski, F.K. (1886), ‘Z powodu konkursu na kościół parafii praskiej’, Kurier Warszawski, 317b, pp. 1–2.
• Martynowski, F.K. (1887a), ‘Konkurs na kościół praski’, Kurier Warszawski, 1887, 94, p. 2.
• Martynowski, F. K. (1887b), ‘O stylu wiślano-bałtyckim’, Wiek: gazeta polityczna, literacka i społeczna, 51, p. 3.
• Matuszewski, K. (1881), ‘O architekturze u obcych i u nas. Uwagi ze stanowiska estetycznego’, Biblioteka Warszawska, III, pp. 77–93, 231–245, 383–405.
• ‘Na wystawę Towarzystwa...’ (1883), Kurier Warszawski, 257a, p. 2.
• Nowicki, J. (2018), ‘A Church for the Polish People: On the Contest for the Parochial Church in the Warsaw District of Praga’, IKONOTHEKA, 28, pp. 41–65.
• ‘Odbudowa teatru’ (1883), Kurier Warszawski, 153a, pp. 1–2.
• ‘Odbudowa teatru Rozmaitości’ (1883a), Kurier Warszawski, 159a, p. 2.
• ‘Odbudowa teatru Rozmaitości...’(1883b), Kurier Warszawski, 251a, p. 3.
• Omilanowska, M. (2007), ‘O wykształceniu i organizacji pracy warszawskich architektów w XIX wieku. Kilka uwag’ [in:] Faryna-Paszkiewicz, H., Omilanowska, M., Sito, J. (eds.) Architekt, budowniczy, mistrz murarski, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, pp. 93–100.
• Opis położenia w r. 1866 kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła ewangelicko-reformowanego w Warszawie i poświęcenia tegoż kościoła w r. 1880, z dołączeniem mów i kazań, mianych przy obu tych uroczystościach (1881), Warszawa.
• Pług, A. (1874), ‘Porzecze’, Tygodnik Ilustrowany, 493, pp. 369, 376.
• ‘Pogawędka’ (1896), Bluszcz, 40, pp. 313–314.
• ‘Pożar teatru Rozmaitości’ (1883), Kurier Warszawski, 144a, pp. 1–2.
• ‘Program i warunki Konkursu dla budowniczych warszawskich, na projekt budowy domu mieszkalnego w posesji N. 1066a przy Zielonym placu w Warszawie, własnością Karola Szlenkiera będącej’ (1880), Inżynieria i Budownictwo Cywilne, Przemysłowe i Rolnicze, 47–48, pp. 232–233.
• ‘Projekty konkursowe ambony dla kościoła W. W. Świętych w Warszawie’ (1888), Przegląd Techniczny, 4, p. 91 and boards XIV, XV, XVI.
• ‘Protokół sądu konkursowego’ (1884), Przegląd Techniczny, 4, pp. 83–84.
• ‘Rezultat licytacji’ (1883), Kurier Warszawski, 153a, p. 2.
• Rittendorf, W.K. (1897), Album Teatralne, II, Warszawa, p. 7.
• Rouba, N. (1908 [?]), Przewodnik po Litwie i Białejrusi, Wilno: Wydawnictwo „Kurjera Litew.”.
• Rozbicka, M. (2019), ‘Architekt Władysław Marconi jako miłośnik i konserwator zabytków przeszłości’ [in:] Rozbicka, M. (ed.) Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce, 2, Przyszłość rzeczy minionych, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, pp. 7–76.
• Rudowska, M., Warszawskie konkursy architektoniczne w latach 1864–1898 (1972), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• S.Z. (1897), ‘Teatr Rozmaitości’, Album Teatralne, I, Warszawa, pp. 53–56.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1887), VIII, Chlebowski, B., Walewski, W. (eds.), Warszawa.
• ‘Sprawozdanie komisji konkursowej z osądzenia szkiców do projektu budowy kościoła dla parafii praskiej miasta Warszawy’ (1887), Przegląd Techniczny, 4, pp. 93–95.
• Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1877 (1878), Warszawa .
• Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1878 (1879), Warszawa.
• Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1883 (1884), Warszawa.
• Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1884 (1885), Warszawa.
• Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1885 (1886), Warszawa.
• ‘Stara poczta’ (1883), Kurier Warszawski, 242a, p. 2.
• ‘»Starą pocztę« już »osztandarowano«’ (1883), Kurier Warszawski, 222, p. 3. ‘
• Synagoga w Warszawie’ (1902), Architekt, 2, p. 15.
• ‘Sztuki piękne’ (1877), Przegląd Tygodniowy, 42, p. 483.
• Szyller, S. (1883), ‘Zmiany w budowie teatrów, proponowane przez Tow. »Asphaleia«’, Przegląd Techniczny, 4, pp. 93–95 and board X.
• ‘Śp. Aleksaner Woyde, budowniczy’ (1889), Kurier Warszawski, 49, p. 4.
• ‘Śp. Władysław Marconi’ (1915), Przegląd Techniczny, 23–24, pp. 251–252.
• ‘Teatr Rozmaitości’ (1884a), Kurier Warszawski, 3b, p. 3.
• ‘Teatr Rozmaitości’ (1884b), Kurier Warszawski, 12a, pp. 1–2.
• ‘Ulica Trębacka’ (1882), Kurier Warszawski, 81, p. 4.
• Urbański, A. (1928), Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, Warszawa.
• ‘Warunki powtórnego konkursu na projekt budowy kaplicy grobowej dla śp. Karola Scheiblera’ (1883), Przegląd Techniczny, 12, p. 143.
• Wiercińska, J. (1968), Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Zarys działalności, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
• X., ‘Otwarcie teatru Rozmaitości’ (1883), Kurier Warszawski, 16a, pp. 1–2.
• ‘Z robót miejskich’ (1883), Kurier Warszawski, 167b, p. 3.
• Z.K., ‘Konkurs artystyczny w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie’ (1888a), Przegląd Techniczny, 1, p. 19.
• Z.K., ‘Wyniki konkursu na projekt ambony dla kościoła W. W. Świętych w Warszawie’ (1888b), Przegląd Techniczny, 1, p. 19.
• Zieliński, J. (1996), Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, 2, Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
• Zieliński, J.(1997), Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, 4, Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
• Zieliński J. (2001), Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, 7, Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
• Żurek, W. (2014), ‘Inwentarz kościoła i plebanii w Kosowie Poleskim z 1801 roku’, Studia Theologica Grodnensia, VIII, pp. 155–172.
• ARCHIVAL SOURCES
• St. Petersburg
• Russian State Histoic Archive in St. Petersburg / Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne w St. Petersburgu (Rossijskij Gosudarstwiennyj Istoriczeskij Archiw, RGIA):
• Cesarska Akademia Sztuk Pięknych, f. 789, op. 14, d. 24 -„M”, Akta Władysława Marconiego.
• Warsaw/Warszawa
• State Archives of the Capital City of Warsaw / Archiwum Państwowe m. st. Warszawy (APW):
• -Zb. Przyborowskiego, wycinki prasowe (APW Zb. P.) T. 24, s. 116;
• -Referat Gabarytów (APW R.G.), t. 21 sygn. 4258, 4263;
• -Zespół 1311: Kolekcja Planów Architektonicznych (APW Kol. Pl. Arch. ), sygn. 109;
• -Zbiór Albumów (APW Zb. Alb.), sygn. 29: Album fotografii. Z Życia Żydów w Warszawie w okresie okupacji. Lata 1940–1941.
• Institute of Art, Polish Academy of Sciences / Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (IS PAN), neg. 4792.
• National Museum in Warsaw / Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW):
• -Zbiory Archiwum (MNW Zb. Arch.), sygn. 103, t. II;
• -Zbiory Fotografii i Ikonografii (MNW Zb. Fot. i Ikon.) sygn. 917/2, 917/3, 918/2, 918/3, 918/4, 918/5, 919.
• -National Digital Archives / Narodowe Archiwum Cyfrowe.