Kopalnia węgla blanowickiego „Zygmunt” w Porębie koło Zawiercia

• Autorzy: Wójcik A. J. , Preidl W.

Warianty tytułu

EN

“Zygmunt” – blanowice coal mine in Poręba near Zawiercie

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Historia górnictwa węgla brunatnego, zwanego blanowickim, w rejonie Zawiercia oraz Siewierza jest długa i obejmuje różnego rodzaju okresy rozwoju jak i upadków. Na tym obszarze w XIX i w pierwszej połowie XX w. działo ponad czterdzieści kopalń. Wśród nich na szczególne zainteresowanie zasługuje kopalnia „Zygmunt”, znajdująca się w Porębie koło Zawiercia. Powstała i działała w latach 1919–1935. Osiągała największe wydobycie wśród wszystkich zakładów górniczych. Próbowano ją także choć bezskutecznie reaktywować w okresie II wojny światowej. Należy zaznaczyć, że do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele dokumentów archiwalnych, które mogły pomóc w ustaleniu dziejów samej kopalni. Materiały są bardzo rozproszone i znajdują się w archiwach wielu instytucji. Pozwalają one jednak na przeprowadzenie analizy i próbę zestawienie informacji dotyczących kopalni.

EN

The history of so called “Blanowice coal” lignite mining in the area of Zawiercie and Siewierz is long and includes periods of development as well as decline. In the 19th and during the first half of the 20th century more than forty mines operated in this region. One of them – the “Zygmunt” mine – located in Poręba near Zawiercie was particularly interesting. Established and fully operational between 1919 and 1935 it was the most productive among of the mines. There had been plans – eventually unsuccessful – to reactivate it during the Second World War. It should be noted that nowadays only a few documents stating the history of the “Zygmunt” mine still remain. The materials are dispersed and located in archives of various institutions. They are, however, sufficient to review and summarise the information on the “Zygmunt” mine’s history.

Słowa kluczowe

PL

historia górnictwa; węgiel brunatny; wiek XX; Poręba k. Zawiercia

EN

history of mining; lignite mine; 20th century; Poręba near Zawiercie

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 2
• Strony: 27--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab., mapy

Twórcy

autor

Wójcik A. J.

• Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

autor

Preidl W.

• Wydział Górniczy, Politechnika Śląska, Gliwice

Bibliografia

• 1. DOMAGAŁA M., KOŁCON I., 1983. Zbiorowiska roślinności węglotwórczej liasowego węgla brunatnego z Poręby koło Zawiercia. Kwart. Geol., 3: 503–516.
• 2. DRATH A., 1935. Węgiel brunatny kopalni „Zygmunt” w Porębie obok Zawiercia. Akad. Nauk Techn. Warszawa.
• 3. GISMAN S., 1949. Słownik górniczy. Inst. Węglowy. Katowice.
• 4. JAKUBOWSKI Z., Rozwój sedymentacji w dolnej jurze Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i pozycja stratygraficzna osadów grubo klastycznych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 1977, 4: 585–604.
• 5. JAROS J., 1984. Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Śl. Inst. Nauk. Katowice.
• 6. KACPRZAK R., 1966. Liasowe węgle brunatne okolic Siewierza-Zawiercia. Przegl. Geol., 10: 451–453.
• 7. KOŁCON I., WAGNER M., 1982. Studium petrologiczne twardego węgla brunatnego z Poręby koło Zawiercia. Kwart. Geol., 3/4: 533–543.
• 8. KOPIK J., 1998. Jura dolna i środkowa północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Biul. Państw. Inst. Geol., 378: 67–130.
• 9. KOSSUTH S., 1961. Zarys rozwoju techniki górniczej w kopalniach węgla w Zagłębiu Górnośląskim do połowy XIX wieku. Zarys rozwoju techniki górniczej w kopalniach węgla w Zagłębiu Górnośląskim do połowy XIX wieku. [W:] Materiały z prac Rady, z. 30, ser. E (2). Górnictwo polskie w tysiącletnim okresie istnienia państwa polskiego. Wyd. Geol. Warszawa.
• 10. KRUSZEWSKI T., 1961. Petrographischer Bau der Blanowicer Braunkohlen im Lichte der Untersuchungen. Freib. Forsch. H. Reiche C, 102: 98–108.
• 11. Mapa topograficzna, arkusz Zawiercie nr 47/29A. 1944 (wrzesień). Skala 1:25 000.
• 12. Monografja górnictwa Polskiego Zagłębia Węglowego. Tom I. Sposoby odbudowy pokładów węgla. 1935. Stow. Polskich Inżynierów Górniczych i Hutników. Koło Śląskie. Katowice.
• 13. ŁEMPICKI M., 1891. Gieologiczieskaja-gornopromyszliennaja karta polsko-silieskavo kamienno-ugolnavo bassiejna. Geognostische und Bergbau-Karte des Oberschlesisch-Polnischen Stein-kohlenbeckens. Skala 1:50 000. Wyd. A. Ilin, S. Petersburg.
• 14. PIĄTEK E., PIĄTEK Z., 1985. Rozwój modelu kopalni i systemów wybierania w Dolnośląskim zagłębiu Węglowym do połowy XVIII wieku.. Kwart. Historii Nauki i Techniki, 1: 113-130.
• 15. PIŁATOWICZ J., 1982. Wytwórnia Obrabiarek Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie. Przegl. Pruszkowski, 2: 6–24.
• 16. PIŁATOWICZ J., 1987. Inżynier A. Gwiazdowski (1883–1956) – twórca Stowarzyszenia Mechaników Polskich w Ameryce. Przegl. Polonijny, 4: 55–66.
• 17. PIŁATOWICZ J., 1988. Stowarzyszenie Inżynierów Mechaników Polskich w dwudziestoleciu międzywojennym. Kwart. Hist. Nauki i Techn., 3: 719–742.
• 18. ROGALSKA M., 1954. Analiza sporowo-pyłkowa liasowego węgla blanowickiego z Górnego Śląska. Biul. Inst. Geol., 89.
• 19. RÓŻYCKI S. Z., 1953. Górny dogger i dolny malm Jury Krakowsko-Częstochowskiej (opis odsłonięć). Pr. Inst. Geol., 17.
• 20. RUTKOWSKI F., 1923a. Sprawozdanie tymczasowe z badań wykonanych na obszarze występowania węgla brunatnego w okolicach Zawiercia i Siewierza. Spraw. Państw. Inst. Geol., 1: 117–150.
• 21. RUTKOWSKI F., 1923b. Węgiel brunatny w zagłębiu Dąbrowskiem. Przegl. Górn.-Hutn., 5: 357–364; 6: 449–452; 11: 965–967.
• 22. STRZAŁKOWSKI P., 2005. Zarys rozwoju technologii górnictwa podziemnego. Wyd. Polit. Śl. Gliwice.
• 23. STRZAŁKOWSKI P., 2006. Górnictwo węglowe w okresie międzywojennym. Pr. Nauk. Inst. Górn. Pol. Wrocł., Studia i Materiały, 32: 279–288.
• 24. WÓJCIK A. J., PREIDL W., 2014. Węgiel blanowicki – zarys historii rozpoznania i eksploatacji do 1870 roku. Hereditas Minariorum, 1: 29−45.
• 25. ZNOSKO J., 1955. Retyk i lias między Krakowem a Wieluniem. Pr. Inst. Geol., 14.
• 26. Ogólne przepisy górniczo policyjne. Plany ruchu. Bezpieczeństwo odbudowy i robot przygotowawczych. Zawiadomienia. Świadectwa lekarskie. Śledztwa (protokoły dochodzenia). Odszkodowania za wypadki i dobrowolne umowy. Arch. Państw., sygn. nr OUGD 801. Katowice.
• 27. Plan kopalni „Zygmunt”. Muzeum Miejskie „Sztygarka”. Dąbrowa Górnicza.
• 28. Plany kopalni „Zygmunt”. Sekcja XIV, XVI, XVII. Muzeum Miejskie „Sztygarka”. Dąbrowa Górnicza.
• 29. Projekt robót górniczych na kopalni węgla brunatnego „Zygmunt” Zakładów Przemysłowych „Poręba” w Porębie na lata 1932/1933–1934. Arch. Państw., zbiór AGD nr 840, sygn. nr 863. Katowice.
• 30. Spis planów nadań górniczych na węgiel [ok. 1930–1932]. Arch. Państw., sygn. nr OUGD 256. Katowice.
• 31. Spis planów nadań górniczych na węgiel kamienny i brunatny w skali 1:500. Arch. Państw., sygn. nr OUGD 796. Katowice.
• 32. Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki. Spółka Akcyjna (1936). Arch. Akt Nowych, , sygn. nr 88/89. Warszawa.
• 33. Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki Spółka Akcyjna Zakład Przemysłowy „Poręba” w Porębie (1926–1944). Arch. Państw., sygn. nr 910/0. Katowice.
• 34. Wykazy pól górniczych, zbiór planów nadań. Arch. Państw., sygn. nr OUGD 257. Katowice.
• 35. poreba.archiwa.org/zasoby.php?id=18481 – witryna Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Porębie (dostęp: marzec, 2015).
• 36. poreba.archiwa.org/zasoby.php?id=18467– witryna Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Porębie (dostęp: marzec, 2015).
• 37. rajzypoglajzach.files.wordpress.com/2013/06/kopalniazygmunt.jpg - witryna Rajzy po glajzach, czyli podróże wszystkim, co jeździ po szynach i nie tylko (dostęp: marzec, 2015).