Ornamentyka wybranych kafli piecowych z Krakowa jako przyczynek do badań nad kulturą i społeczeństwem XV i XVI-wiecznego miasta

• Autorzy: Mazur D.

Warianty tytułu

EN

Ornamentation selected stove tiles from Krakow as a contribution to the study of culture and society of the fifteenth and sixteenth-century city

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawione zostały wybrane motywy dekoracyjne występujące na wczesnonowożytnych kaflach piecowych z terenu Krakowa. Opisane zostały poszczególne przedstawienia i zestawione z analogicznymi dekoracjami na kaflach z innych stanowisk z Krakowa, Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Królestwa Czeskiego i Węgierskiego. Analiza ikonograficzna wskazała na powszechność i popularność omawianych motywów na określonych obszarach, jak również pozwoliła na określenie pewnych trendów panujących w zdobnictwie pieców w ówczesnym czasie w Europie Środkowo-Wschodniej. Wyniki pozwoliły wskazać na Kraków, a zwłaszcza dwór królewski, jako na centrum czerpiące z południowych i zachodnich wzorców dekoracyjnych oraz samokształtujące je na innych terenach Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Elementy strojów renesansowych umożliwiły poszerzenie wiedzy o modzie i sposobie ubierania się w omawianym okresie.

EN

This article demonstrates selected decorative motifs found on early modern stove tiles from the area of Krakow. In the present paper the different presentation were described and summarized with similar decorations on the tiles with other posts from Krakow, the Polish Kingdom, the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Bohemia and Hungary. Iconographic analysis of the relief decoration of tiles indicated the prevalence and popularity of these motifs in certain areas, as well as helped to establish certain trends in the decoration furnaces at that time in Central and Eastern Europe. The results shows that Krakow and especially the royal court was a center drawing on the southern and western decorative patterns and shaped them into areas of the Polish Kingdom and the Grand Duchy of Lithuania. Renaissance costumes elements allowed increased knowledge about fashion and way of dressing in the same period.

Słowa kluczowe

PL

kafle piecowe; ikonografia; zdobnictwo; dekoracje; wiek XV; XVI w.

EN

stove tiles; iconography; ornamentation; decoration; XV century; XVI century

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 66, nr 2
• Strony: 10--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 52 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Mazur D.

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Archeologii

autor zdjęć

Mazur D.

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Archeologii

Bibliografia

• [1] Andrzejewska A. (2010). Zespół kafli renesansowych z ratusza w Bytomiu [w:] „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 27, s. 101-119.
• [2] Batariuc P.V. (1999). Cahle din Moldova Medievalã scolele XIV–XVII. Suceava.
• [3] Bekessová M. (red.) (2013). Život za kláštornými múrmi. Sprievodca k výstave venovanej 1150. Výročiu krest’anskej misie Konštantína a Metoda na našom území, Poprad.
• [4] Broszko M. (2013). Kafle z Jarosławia jako źródło do dziejów badań nad wykonywaniem szesnastowiecznych kafli [w:] „Archaeologia Historica”, 39, s. 205-219.
• [5] Brych V. (2004). Kachle doby gotické, renesanční a raně barokní. Výběrový katalog Národního muzea v Praze, Praha.
• [6] Buczkowski K. (1936). Wykopaliska zabytkowej ceramiki z XVI wieku, [w:] „Światowid” z 11 kwietnia 1936, nr 15, s. 14.
• [7] Chudzińska B. (2012). Życie codzienne na zamku w Muszynie, Muszyna.
• [8] Czopek S. (1994). Renesansowe kafle z Będziemyśla [w:] A. Gruszczyńska, A. Targońska (red), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji, Rzeszów, 21–23 IX 1993, Rzeszów, s. 95–120.
• [9] Dąbrowska M. (1987). Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku [w:] „Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej”, s. 58.
• [10] Dąbrowska M. (2008). Ogrzewanie wnętrz mieszkalnych w średniowieczu i czasach nowożytnych [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 56, z. 3-4, s. 305-324.
• [11] Dąbrowski (red.) (1936). Kafle z XVI w. przy ul. Krupniczej [w:] „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 100, s. 19.
• [12] Dymek K. (1995). Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław.
• [13] Fajt J. (2013). Europa Jagiellonica 1386–1572. Sztuka i kultura w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów, Przewodnik po wystawie, Warszawa.
• [14] Gliwice (2015). Muzeum w Gliwicach. Przeszłość powiatu gliwickiego. Vademecum archeologiczne. Wystawa archeologiczna w Zamku Piastowskim. Kafel piecowy z herbem Chudowskich, XVI w., [z:] http://www.muzeum. gliwice.pl/ziemia-gliwicka-od-epoki-kamienia-do-nowozytnosci/kafel-piecowy-zherbem-chudowskich-chudow-xvi-w-fot-arch-muzeum-w-gliwicach/.
• [15] Gruszczyńska M. (1973). Badania archeologiczne na terenie zamczyska w Głuchowie, pow. Łańcut w roku 1972 [w:] „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1970-72”, s. 131-136.
• [16] Grzybowski St. (2005). Wielka historia świata. Narodziny świata nowożytnego 1453–1605, t. 6, Kraków.
• [17] Hazlbauer Z. (2005). Sygnatury garncarskie na gotyckich i renesansowych kaflach czeskich [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, LIII/2, s. 205-216.
• [18] Holl I. (1983). Középkori kályhacsempék Magyarországon III. [w:] „Archaeologiai Értesítő” 110, s. 201-230.
• [19] Holl I. (1999). Középkori kályhacsempék Magyarországon, VII. A lovagalakos kályha címertartó sarokcsempéjének új példánya – Műhelykérdések, [w:] „Budapest regisegei” 33, s. 13-323.
• [20] Holčík Š. (1978). Stredoveké kachliarstvo, Bratislava.
• [21] Kilarska, E., Kilarski M. (2009). Kafle z terenu dawnych Prus Królewskich, Malbork.
• [22] Kohoutek J., Pavlík Č. (2008). Soubor kachlů z hradu Lukova, [w:] “Archaeologia Historica” 33/08, s. 499-527.
• [23] Коваленя А. А., Левко О. Н. (red.) (2012). Aрхеологическое наследие Беларуси, Минск.
• [24] Krasnokutská T. (2005). Středověké a novověké kachle z Opavy. Katalog nálezů z archeologických výzkumů, [w:] “Archaeologiae Regionalis Fontes”, s. 8.
• [25] Kwapieniowa M. (1971). Stan badań nad historią kaflarstwa w Polsce XIV–XVIII wieku [w:] „Materiały Archeologiczne”, 12, s. 207-228.
• [26] Лащук Ю. П. (1993). Yкраїнські кахлі, Ужгород.
• [27] Lubelczyk A. (2013). Zespół kafli z dawnego dworu w Twierdzy, pow. Strzyżów, woj. podkarpackie, [w:] Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, XXXIV, s. 73-102.
• [28] Marciniak-Kajzer A. (2003). Czy dwa piece Stanisława Tarnowskiego [w:] „Archaeologia Historica Polona”, 13, s. 295-306.
• [29] Menoušková D., Měřínský Z. (red.) (2008). Krása která hřeje. Výběrový katalog gotických a renesančních kachlů Moravy a Slezka, Uherské Hradiště.
• [30] Moskal K. (2010). Calor amicus czyli o kaflu i piecu, Kraków.
• [31] Moskal K. (2012). Katalog zbiorów MHK. Kafle w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Kraków, Kraków.
• [32] Motylewska I. (2008). Renesansowe kafle z zamku w Inowłodzu, Łódź.
• [33] Muzeum (2015). Muzeum Narodowe w Krakowie. Katalog zbiorów [z:] http://katalog.muzeum.krakow.pl/pl/work/MNK-IV-C-5701-Kafel-fragment.
• [34] Okoński J. (1988). Z badań nad typologią i zmiennością dekoracji kafli w Polsce [w:] „Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwatorskie Zabytków”, Warszawa-Kraków.
• [35] Ose I. (1996). Podiņu krāsnis Kurzemes un Zemgales pilīs. 15. gs. beigas – 18. gs. Sākums, Ryga.
• [36] Pavlík Č., Špaček J. (2013). Soubor gotických reliéfních kachlů z obce Škvorec, okr. Praha-východ [w:] “Archaeologia Historica”, 38, s. 543-556.
• [37] Petrus J. T., Budrys R.. (red.) (2009). Wawel w Wilnie. Od Jagiellonów do końca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Katalog wystawy zorganizowanej w ramach obchodów tysiąclecia Litwy, Wilno, Muzeum Sztuki Stosowanej, 5 lipca – 4 października 2009 roku, Wilno.
• [38] Piątkiewicz-Dereniowa M. (1960). Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu [w:] „Studia do Dziejów Wawelu”, II, s. 303-375.
• [39] Pierzak J. (2002). Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie [w:] „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Archeologia”, s. 15.
• [40] Polen (1986). Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386–1572. Katalog wystawy, Wien.
• [41] Pospieszna B. (1994). Zarys historii rzemiosła zduńsko-garncarskiego w Malborku od wieku XV do początku XIX [w:] A. Gruszczyńska, A. Targońska (red), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji, Rzeszów, 21–23 IX 1993, Rzeszów, s. 277-290.
• [42] Pospieszna B. (2013). Kafle i piece kaflowe w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, Seria: Katalogi zbiorów MZM, Malbork.
• [43] Szydłowska E. (1973). Gotyckie i renesansowe kafle w muzeach Górnego Śląska. Katalog wystawy, Bytom.
• [44] Ślawscy G. i T. (1994). Garncarstwo i kaflarstwo w Bieczu od późnego średniowiecza do czasów współczesnych [w:] A. Gruszczyńska, A. Targońska (red), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji, Rzeszów, 21–23 IX 1993, Rzeszów, s. 211-230.
• [45] Świechowska A. (1955). Kafle warszawskie [w:] „Szkice staromiejskie”, s. 163-173.
• [46] Tarasiński A. (2010). Najnowsze odkrycia kafli z zamku w Chudowie koło Gliwic [w:] „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica”, 27, s. 121-134.
• [47] Tpycaў A. A. (1993). Беларускаe Кафлярства, Mінcк.
• [48] Valdovu (2015). Valdovu Rūmų Paramos Fondas. Kokliai [z:] http://www.lvr.lt/site.php?group=g_kokl&contentID=25&SID#.
• [49] Verlet P., Florisoone M., Hoffmeister A., Tabard F. (1965). Das Grosse Buch der Tapisserie, Wien – Düsseldorf.
• [50] Žalnierius A., Balčiūnas D. (2007). Kafle półcylindryczne z Kowna [w:] M. Dąbrowska, H. Karwowska (red.), Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, Frombork, s. 241-252.
• [51] Žegklitz J., Vitanovský M., Zavřel J. (2009). Soubor kachlových forem z pražské hrnčířské dílny Adama Špačka a její kachlová produkce v letech 1531–1572 [w:] „Archeologické rozhledy“, 61, s. 427-466.
• [52] Żemigała M. (1987). Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV–XVII w. [w:] „Acta Archaeologica Lodziensia”, s. 33.