Influence of the geology of coal deposits on their extraction and urbanistic development: a case study of Petřvald (Czech part of the Upper Silesian Basin)

• Autorzy: Sivek Martin , Jirásek Jakub

Identyfikatory

DOI

10.24425/gsm.2020.132556

Warianty tytułu

PL

Wpływ geologii złóż węgla na ich wydobycie i rozwój urbanistyczny: studium przypadku Petřvald (czeska część Górnośląskiego Zagłębia Węglowego)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Petřvald is a typical mining town in the Czech part of the Upper Silesian Basin. Since the Petřvald sub-basin is limited by significant tectonic structures, its development was to a great extent independent from other areas of the basin and can serve as an example of the influence of the geological structure on the development of mining and residential communities. In the first phase of mining development (ca 1830 to 1844) first claims begin to occur in the area. Thick coal seams were available in shallow depths. Due to missing railway connection, the demand for coal was not very large and the village economy was focused on agriculture. In the second phase (1844 to 1871), the first underground mines start to operate in the area. They were situated in favorable areas with thin overburden. Also, the connection to the railway improved the sale opportunities and a significant share of the local population worked in the mines. The third phase of mining (1871 to 1963) brought still increasing demand for coal, which resulted in establishing new coal mines in geologically less favorable areas (thicker overburden, water-bearing horizons). From the 1930s to the end of the 1950s the extraction peaked, which coincided with the urbanistic and cultural climax. New housing was provided for miners and their families by the companies. The final stage of mining development (1963 to 1998) is connected with the steady decline of production and phase-out of mining. The reason was a lack of economically recoverable coal reserves connected to unfavorable geological conditions. We conclude that the results of studies concerning specific geological parameters of coal deposits can be used for more detailed analyses regarding the development of urbanism, or to explain its causes.

PL

Petřvald jest typowym miastem górniczym w czeskiej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Ponieważ subzagłębie Petřvald jest ograniczone znacznymi strukturami tektonicznymi, jego rozwój był w dużej mierze niezależny od innych obszarów subzagłębia i może służyć jako przykład wpływu struktury geologicznej na rozwój wspólnot górniczych i mieszkalnych. W pierwszej fazie rozwoju górnictwa (ok. 1830–1844) w okolicy zaczynają pojawiać się pierwsze roszczenia. Grube pokłady węgla były dostępne na płytkich głębokościach. Z powodu braku połączenia kolejowego zapotrzebowanie na węgiel nie było bardzo duże, a gospodarka wsi koncentrowała się na rolnictwie. W drugiej fazie (1844–1871) pierwsze podziemne kopalnie zaczęły działać na tym obszarze. Umieszczono je w sprzyjających obszarach z cienkim nadkładem. Połączenie z koleją poprawiło także możliwości sprzedaży i warunki życia znacznej części miejscowej ludności pracującej w kopalniach. Trzecia faza wydobycia (1871–1961) przyniosła wciąż rosnące zapotrzebowanie na węgiel, co zaowocowało utworzeniem nowych kopalń węgla na obszarach mniej korzystnych geologicznie (grubszy nadkład, poziomy wodonośne). Od lat trzydziestych do końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku wydobycie osiągnęło szczyt, co zbiegło się w czasie z punktem kulminacyjnym urbanistyki i kultury. Firmy zapewniły nowe mieszkania dla górników i ich rodzin. Ostatni etap rozwoju górnictwa (1961–1998) związany jest ze stałym spadkiem produkcji i likwidacją wydobycia. Przyczyną był brak ekonomicznie wydobywalnych zasobów węgla związanych z niekorzystnymi warunkami geologicznymi. Stwierdzamy, że wyniki badań dotyczące konkretnych parametrów geologicznych złóż węgla można wykorzystać do bardziej szczegółowych analiz dotyczących rozwoju urbanistyki.

Słowa kluczowe

EN

coal mining; geological structure; urbanistic development; Hubbert curve

PL

wydobycie węgla; struktura geologiczna; rozwój urbanistyczny; krzywa Hubberta

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 36, z. 2
• Strony: 21--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Sivek Martin

• Department of Geological Engineering, Faculty of Mining and Geology, VŠB – Technical University of Ostrava, Ostrava-Poruba, Czech Republic; ORCID iD: 0000-0003-0086-7328

autor

Jirásek Jakub

• Centre ENET & Department of Geological Engineering, Faculty of Mining and Geology, VŠB – Technical University of Ostrava, Ostrava-Poruba, Czech Republic; ORCID iD: 0000-0002-3087-2497

Bibliografia

• [1] Aust et al. 1997 – Aust, J., Čechová, Š., Raszyková, L. and Šmitová, Š. 1997. Uncovered geological map of the Palaeozoic of the Czech part of the Upper Silesian Basin 1:100000 (Odkrytá geologická mapa paleozoika české části hornoslezské pánve). Praha: Ministerstvo životního prostředí České republiky, 1 pp. (in Czech).
• [2] Bílek, J. 1966. Old mine workers’ housing in Ostrava-Karviná Coal District: Topography, state and perspectives (Staré hornické kolonie v ostravsko-karvinském revíru: topografie, stav a perspektivy). Acta Facultatis Paedagogicae Ostraviensis, C-1, pp. 127–158 (in Czech with German summary).
• [3] Brieda et al. 1977 – Brieda, J., Kumpera, O., Sivek, M. and Tomis, L. 1977. Analysis of the fault systems in the Petřvald part of the Upper Silesian Basin (Analýza zlomových systémů v petřvaldské dílčí pánvi). Časopis Slezského muzea, Ser. A, 26, pp. 149–160 (in Czech with German summary).
• [4] Dombrovský, Z. 2003. Overview of coal extraction (Přehled těžeb uhlí). [In: ] Dombrovský, Z. ed. From the discovery of coal to the decline of mining in the Ostrava region (Od nálezu uhlí po útlum těžby na Ostravsku), Vol. 3. Ostrava: Klub přátel Hornického muzea OKD, pp. 46–52 (in Czech).
• [5] Dombrovský, Z. and Prek, T. 2003. As far as possible facts: How history went (Pokud možno fakta: jak šla historie). [In: ] Dombrovský, Z. ed. From the discovery of coal to the decline of mining in the Ostrava region (Od nálezu uhlí po útlum těžby na Ostravsku), Vol. 3. Ostrava: Klub přátel Hornického muzea OKD, pp. 15–19 (in Czech).
• [6] Dopita, M. ed. 1997. Geology of the Czech part od the Upper Silesian Basin (Geologie české části hornoslezské pánve). Praha: Ministerstvo životního prostředí České republiky, 280 pp. (in Czech with English summary).
• [7] Dvorský et al. 2007 – Dvorský, J., Grmela, A., Malucha, P. and Rapantová, N. 2007. Ostrava-Karviná detritus: Lower Badenian clastics of the Czech part of the Upper Silesian Basin (Ostravsko-karvinský detrit: spodnobádenská bazální klastika české části hornoslezské pánve). Ostrava-Mariánské Hory: Montanex, 150 pp. (in Czech with English summary).
• [8] Freese, B. 2016. Coal: A Human History. Revised and updated ed. New York: Basic Books, 384 pp.
• [9] Gold, R.L. 2016. Ranching, mining, and the human impact of natural resource development. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers, 201 pp.
• [10] GR 1995 – Government Resolution No. 558 of 1995 amending the concept of phase-out of coal mining in the Czech Republic (Usnesení o doplnění koncepce útlumu uhelného hornictví v České republice) (in Czech).
• [11] Hubbert, M.K. 1956. Nuclear energy and the fossil fuels. Houston, Texas: Shell Development Company, 40 pp.
• [12] Janáček et al. 1998 – Janáček, J., Chodura, A., Nevlud, P., Burel, F., Kaštovský, J. and Golka, M. 1998. Final reserve estimation of bituminous coal – OKD Company, Mine Odra,Mining Plant J. Fučík: State to January 1, 1998 (Závěrečný výpočet záob černého uhlí OKD, a.s., Důl Odra, o.z., závod J. Fučík: Stav k 1.1.1998). Paskov: OKD, DPB Paskov, 479 pp. (in Czech).
• [13] Janků et al. 2005 – Janků, P., Kochan, O. and Pavelek, D. 2005. Martin Adit: Petřvalds rarity (Martinská štola: petřvaldské unikum). Ostrava: Klub přátel Hornického muzea OKD, 67 pp. (in Czech).
• [14] Jirásek et al. 2013 – Jirásek, J., Sedláčková, L., Sivek, M., Martínek, K. and Jureczka, J. 2013. Castle Conglomerate Unit of the Upper Silesian Basin (Czech Republic and Poland): a record of the onset of Late Mississippian C2 glaciation? Bulletin of Geosciences 88(4), pp. 893–914.
• [15] Jureczka et al. 2005 – Jureczka, J., Dopita, M., Gałka, M., Kriger, W., Kwarciński, J. and Martinec, P. 2005. Geological atlas of coal deposits of the Polish and Czech parts of the Upper Silesian Coal Basin. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny i Ministerstwo Środowiska, 31 pp.
• [16] Kalvoda et al. 2008 – Kalvoda, J., Bábek, O., Fatka, O., Leichmann, J., Melichar, R., Nehyba, S. and Špaček, P. 2008. Brunovistulian terrane (Bohemian Massif, Central Europe) from late Proterozoic to late Paleozoic: a review. Internation Journal of Earth Sciences 97(3), pp. 497–518.
• [17] Kirshner, J. and Power, M. 2015. Mining and extractive urbanism: Postdevelopment in a Mozambican boomtown. Geoforum 64, pp. 679–678.
• [18] Klát, J. 2003. Abandoned mines (Zaniklé doly). [In:] Černý, I., Dopita, M. Jiřík, K., Klepek, O., Langr, L., Machač J. and Roček A. eds. Coal mining in the Ostrava-Karviná Coal District (Uhelné hornictví v ostravsko-karvinském revíru). Ostrava: Anagram, pp. 200–227 (in Czech with English summary).
• [19] Klepek, O. 2003. Statistics (Statistika). [In:] Černý, I., Dopita, M. Jiřík, K., Klepek, O., Langr, L., Machač J. and Roček A. eds. Coal mining in the Ostrava-Karviná Coal District (Uhelné hornictví v ostravsko-karvinském revíru). Ostrava: Anagram, pp. 508–523 (in Czech with English summary).
• [20] Kotas, A. and Malczyk, W. 1972. The Paralic Series of the Lower Namurian stage of the Upper Silesian Coal Basin (Seria paraliczna piętra namuru dolnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego). Prace Instytutu Geologicznego 61, pp. 329–426 (in Polish with English abstract).
• [21] Malon, A. and Tymiński, M. 2018. Bituminous coal (Węgle kamienne). [In:] Szuflicki, M., Malon, A. and Tymiński, M. eds. Balance of reserves of mineral deposits of Poland to Dec. 31, 2017 (Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2017 r.). Warszawa: PIG-PIB, pp. 38–48 (in Polish).
• [22] Matěj et al. 2009 – Matěj, M., Klát, J. and Korbelářová, I. 2009. Cultural monuments of the Ostrava-Karviná Coal District (Kulturní památky ostravsko-karvinského revíru). Ostrava: Národní památkový ústav, 223 pp. (in Czech).
• [23] Matějíček, J. 1985. Coal mining in the technical revolution (1880–1918): Social conditions and class struggles (Sociální poměry a třídní boje). [In:] Majer, J., Matějíček, J., Matušek, Z., Novosad, J., Paděra, Z., Pekár, M. and Vozár, J. eds. Coal mining in the ČSSR (Uhelné hornictví v ČSSR). Ostrava: Profil Ostrava, pp. 126–130 (in Czech with English, German, French and Russian summary).
• [24] Myslivec, T. 1929. Housing care and other welfare facilities of the Ostrava-Karviná District (Bytová péče a jiná blahobytná zařízení ostravsko-karvinského revíru). [In:] Bituminous coal mines of the Ostrava-Karviná District (Kamenouhelné doly ostravsko-karvinského revíru IV). Moravská Ostrava: Ředitelská konference ostravsko-karvinského kamenouhelného revíru, pp. 265–516 (in Czech and German).
• [25] Probierz et al. 2012 – Probierz, K., Marcisz, M. and Sobolewski, A. 2012. From peat to coking coals of the Zofiówka Monocline in the Jastrębie area (southwestern part of the Upper Silesian Coal Basin) (Od torfu do węgli koksowych monokliny Zofiówki w obsarze Jastrzębia (południowo-zachodnia część Górniśląskiego Zagłębia Węglowego). Zabrze: Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, 285 pp. (in Polish).
• [26] Ptáček et al. 2012 – Ptáček, J., Grygar, R., Koníček, P. and Waclawik, P. 2012. The impact of Outer Western Carpathian nappe tectonics on the recent stress-strain state in the Upper Silesian Coal Basin (Moravosilesian Zone, Bohemian Massif). Geologica Carpathica 63(1), pp. 3–11.
• [27] Sivek et al. 2003 – Sivek, M., Dopita, M., Krůl, M., Čáslavský, M. and Jirásek, J. 2003. Atlas of chemical-technological properties of coals in the Czech Part of the Upper Silesian Basin. Ostrava: Vysoká škola báňská – Technical University of Ostrava, 31 pp.
• [28] Starý et al. 2018 – Starý, J., Sitenský, I., Mašek, D., Hodková, T., Vaněček, M., Novák, J. and Kavina, P. 2018. Mineral commodity summaries of the Czech Republic 2018: Statistical data to 2017. Prague: Czech Geological Survey, 379 pp.
• [29] Tomek et al. 2019 – Tomek, F., Vacek, F., Žák, J., Verner, K. and Foucher, M.S. 2019. Polykinematic foreland basins initiated during orthogonal convergence and terminated by orogen-oblique strike-slip faulting: An example from the northeastern Variscan belt. Tectonophysics 766, pp. 379–397.
• [30] Zářický, A. 2004. In the shadow of the headframes (Ve stínu těžních věží). Ostrava: Filosofická fakulta Ostravské univerzity, 262 pp. (in Czech with English and German summary).

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).