Miejsce kościoła w strukturze wsi na przykładzie wybranych wsi polskiego Zamagurza Spiskiego

Korzeniowska, Agata

doi:10.37705/PUA/2/2021/06

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Miejsce kościoła w strukturze wsi na przykładzie wybranych wsi polskiego Zamagurza Spiskiego

Autorzy

Korzeniowska Agata

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Identyfikatory

DOI

10.37705/PUA/2/2021/06

Warianty tytułu

The place of the church in the structure of the village on the example of selected villages of the Polish Zamagurze Spiskie

Języki publikacji

Abstrakty

Artykuł dotyczy problematyki lokalizacji i roli kościoła w historycznych strukturach wiejskich w powiązaniu z życiem społeczności. Na podstawie wybranych wsi polskiej części Zamagurza Spiskiego wskazano czynniki warunkujące główne przekształcenia struktur od czasu powstania do współczesności. Badany obszar, zróżnicowany krajobrazowo, był miejscem styku prądów kulturowych, religijnych oraz politycznych. W efekcie powstały odmienne morfologicznie układy, w których funkcjonowanie instytucji kościelnych, będąc każdorazowo wyrazem potrzeb religijnych społeczności, warunkowane było silnie przez specyfikę miejsca, w tym krajobraz.

This article deals with the problem of the place of the church in historical rural structures in connection with the life of the community. On the basis of selected villages of the Polish part of Zamagurze Spiskie, the factors determining the main transformations of structures from the time of their inception to the present day have been identified. The studied area, diversified in terms of landscape, was a meeting point of cultural, religious and political trends. As a result, morphologically different systems were created, in which the functioning of church institutions, each an expression of the religious needs of the community, was strongly conditioned by the specificity of the place, including the landscape.

Słowa kluczowe

kościół Zamagurze Spiskie struktura wsi układ niwowy układ łanowy

church Zamagurze Spiskie village structure field system joined-field system

Wydawca

Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki

Czasopismo

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

Rocznik

2021

Tom

Vol. 2

Strony

73--86

Opis fizyczny

Bibliogr. 32 poz., il.

Twórcy

autor

Korzeniowska Agata

akorzeniowska@pk.edu.pl

Wydział Architektury, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki

https://orcid.org/0000-0002-5738-651X

Bibliografia

1. Bukraba-Rylska, I. (2013). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: PWN.
2. Budz, J. (1999). Zamagurze Spiskie/Spišské Zamgurie. Kraków: Oficyna Artystów „Sztuka”.
3. Burszta, J. (1958). Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
4. Burszta, J. (1954). Zagadnienie „nawsia” w osadnictwie wiejskim. Lud, 41, 439–498.
5. Chowaniec, M. (1986). Zarys teorii i zasad kształtowania osiedli i terenów wiejskich. Kraków: Politechnika Krakowska.
6. Danilczyk, L., Krasnowolski, B., Niewalda, W. (1989). Studium historyczno-konserwatorskie rejonu budowy zbiorników wodnych w Czorsztynie i Niedzicy oraz Sromowcach Wyżnych, z. 12: Frydman. Kraków: PKZ o. Kraków, zasoby NID.
7. Grabski, M. (2012). Architektura sakralna. W: U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa Górali Spiskich (s. 109–144). Kraków: COTG PTTK.
8. Janicka-Krzywda, U. (red.) (2012). Kultura ludowa Górali Spiskich. Kraków: COTG PTTK.
9. Janicka-Krzywda, U., Słabosz-Palacz, K., Rak, M. (red.) (2011). Dzieje wsi Frydman. Pobrane z: http://frydman.com.pl/dokumenty/dzieje_wsi_frydman.pdf (dostęp: 03.07.2020).
10. Karczmarzewski, A. (1966). Półfeudalne stosunki gospodarczo-społeczne (instytucja żelarstwa) oraz ich kulturowe następstwa w niektórych wsiach Polskiego Spisza w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Praca magisterska, mpis. Kraków: Archiwum Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, nr arch. 57.
11. Kornecki, M. (1992). Drewniana architektura sakralna w Polsce. Zagadnienie typów i form regionalnych w rozwoju historycznym. Ochrona Zabytków, 45/1-2(176-177), 7–31. Pobrane z: http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Ochrona_Zabytkow/Ochrona_Zabytkow-r1992-t45-n1_2_(176_177)/Ochrona_Zabytkow-r1992-t45-n1_2_(176_177)-s7-31/Ochrona_Zabytkow-r1992-t45-n1_2_(176_177)-s7-31.pdf (dostęp: 10.03.2021).
12. Korzeniowska, A. (2021). Rola i znaczenie tradycji miejsca w rozwoju przestrzennym wsi na przykładzie Zamagurza Spiskiego. Praca doktorska, mpis. Kraków: Katedra A5, WA PK.
13. Niemiec, D. (2011). Badania archeologiczne we Frydmanie na Spiszu w latach 2009–2010. W: U. Janicka-Krzywda, K. Słabosz-Palacz, M. Rak (red.), Dzieje wsi Frydman (s. 11–14). Pobrane z: http://frydman.com.pl/dokumenty/dzieje_wsi_frydman.pdf (dostęp: 03.07.2020).
14. Radziszewska, J. (1985). Studia spiskie. Katowice: Uniwersytet Śląski.
15. Solecki, A. (1966). Pasmowo-zwarta struktura osiedli na Spiszu Polskim w świetle przemian gospodarczych wsi. Praca doktorska, mpis. Kraków: WA PK.
16. Szulc, H. (1995). Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce. Wrocław: IGiPZ PAN.
17. Szyma, M. (2011). Architektura kościoła we Frydmanie a początki najstarszej wsi polskiego Zamagurza. W: U. Janicka-Krzywda, K. Słabosz-Palacz, M. Rak (red.), Dzieje wsi Frydman (s. 57–72). Pobrane z: http://frydman.com.pl/dokumenty/dzieje_wsi_frydman.pdf (dostęp: 03.07.2020).
18. Sulimierski, F., Chlebowski, B., Walewski, W. (1880). Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I. Warszawa. Pobrane z: http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/419 (dostęp: 30.03.2020).
19. Trajdos, M.T. (1991). Szkice z dziejów Zamagurza. Kraków: Secesja.
20. Trajdos, M.T. (2011a). Z dziejów wsi i parafii Zamagurza Spiskiego. Łapsze Niżne.
21. Trajdos, M.T. (2011b). Parafia i życie religijne we Frydmanie do 1832 roku. W: U. Janicka-Krzywda, K. Słabosz-Palacz, M. Rak (red.), Dzieje wsi Frydman (s. 15–56). Pobrane z: http://frydman.com.pl/dokumenty/dzieje_wsi_frydman.pdf (dostęp: 03.07.2020).
22. Uchwała Nr XLIII/344/2006 Rady Gminy Bukowina Tatrzańska z dnia 27 października 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Czarna Góra – Gmina Bukowina Tatrzańska.
23. Uchwała Rady Gminy Łapsze Niżne Nr XXXVIII-210/2006 z dnia 27 kwietnia 2006 r.
24. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 Nr 80, poz. 717 z późn. zm.).
25. Złahoda, B. (1995). Dzieje Czarnej Góry do 1939 roku. Praca magisterska, mpis. Kraków: WSP.
26. www.frydman.com.pl/zakladka_1/ (dostęp: 10.03.2021).
27. www.frydman.com.pl/parafia/ (dostęp: 30.03.2021).
28. www.mapire.eu (dostęp: 30.03.2021).
29. www.geportal.gov.pl. (dostęp: 30.03.2021).
30. www.polskawliczbach.pl (dostęp: 30.03.2021).
31. www.wuoz.malopolska.pl/rejestrzabytkow/ (dostęp: 03.03.2021).
32. www.lapsze.saletyni.pl/?page_id=1621 (dostęp: 30.03.2021).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-2d646f85-bbb9-4183-bdbf-97addd88b5bc