Stanowisko późnoczwartorzędowych osadów jaskiniowych : schronisko nad Jaskinią Zegar w Skalach Zegarowych (Wyżyna Częstochowska)

Krajcarz, M. T.; Sudoł, M.; Krajcarz, M.; Cyrek, K.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Stanowisko późnoczwartorzędowych osadów jaskiniowych : schronisko nad Jaskinią Zegar w Skalach Zegarowych (Wyżyna Częstochowska)

Autorzy

Krajcarz M. T. , Sudoł M. , Krajcarz M. , Cyrek K.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The site of Late Quaternary cave sediments : the Shelter above the Zegar Cave in Zegarowe Rocks (Częstochowa Upland)

Języki publikacji

Abstrakty

The Shelter above the Zegar Cave (Shelter No 388) (N 50°25’41” E 19°40’27”) is located in the Zegarowe Rocks ridge in the Ryczów Upland (southern part of the Czêstochowa Upland), municipalityWolbrom, district Olkusz. In 2009, Mrs. Jadwiga and Mr. Lucjan Wodarz found an archeological flint artifact in a type of leaf point at the slope below the Shelter. This finding allowed suspecting the presence of Palaeolithic cultural layers inside or near the Shelter. The authors’aim was to recognize the geological context of the Palaeolithic settlement of the Shelter above the Zegar Cave and its neighborhood, and in further perspective of the entire southern part of the Ryczów Upland micro-region. Four layers were discovered in the Shelter during field works (downward): I – humic silty loam, Holocene; II – loess altered by secondary soil processes during the Holocene; III – unaltered loess, dated to MOIS 2; IV – silty cave loam with limestone rubble, dated to MOIS 3. The chronostratigraphy is based on lithostratigraphy and confirmed by radiocarbon and thermoluminescence dating. An archaeological cultural level occurs in layer IV, most probably related to the shift from the Middle to Upper Palaeolithic. The sequence of cave sediments may be well correlated with numerous profiles of cave sites from the Kraków-Czêstochowa Upland.

Słowa kluczowe

pleistocen holocen paleolit fauna kopalna renifer Rangifer tarandus

Pleistocene Holocene Palaeolithic fossil fauna reindeer Rangifer tarandus

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2012

Tom

Vol. 60, nr 10

Strony

s. 546--553

Opis fizyczny

Bibliogr. 46 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Krajcarz M. T.

mkrajcarz@twarda.pan.pl

Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, Ośrodek Badawczy w Warszawie, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

autor

Sudoł M.

sudol@umk.pl

Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Szosa Bydgoska 44/48, 87-100 Toruń

autor

Krajcarz M.

magdakraj@twarda.pan.pl

Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, Ośrodek Badawczy w Warszawie, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

autor

Cyrek K.

paleo@umk.pl

Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Szosa Bydgoska 44/48, 87-100 Toruń

Bibliografia

1. BEDNAREK J., KAZIUK H. & ZAPAŚNIK T. 1978 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Arkusz Ogrodzieniec (913), 1 : 50 000. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
2. CHMIELEWSKI W. 1961 - Civilisation de Jerzmanowice. Ossolineum, Wrocław.
3. CHMIELEWSKI W. 1975 - Paleolit środkowy i górny. [W:] Chmielewski W. & Hensel W. (red.), Paleolit i mezolit. Prahistoria ziem polskich, tom 1, Warszawa: 9-158.
4. CYREK K. 1999 - Wstępne wyniki badań wykopaliskowych w Jaskini Biśnik w Strzgowej, woj. małopolskie, lata 1998-1999. Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne, 5: 5-14.
5. CYREK K. 2002 - Rekonstrukcja zasiedlenia Jaskini Biśnik. [W:] Cyrek K. (red.), Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 9-231.
6. CYREK K. & CYREK M. 2009 - Composite Tools in the Oldest Levels of the Biśnik Cave, Poland. [W:] Burdukiewicz M.J., Cyrek K., Dyczek P. & Szymczak K. (red.), Understanding the Past. Center for the Research on the Antiquity of Southeastern Europe, Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 91-96.
7. CYREK K., MIROSŁAW-GRABOWSKA J., STEFANIAK K. & SOCHA P. 2009 - Archaeology, stratigraphy and palaeoecology of the Biśnik Cave. [W:] Stefaniak K., Tyc A., Socha P. (red.), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: palaeoenvironments and protection. University of Silesia, Sosnowiec-Wrocław. Studies of the Faculty of Earth Sciences, 56:191-214.
8. CYREK K., SOCHA P., STEFANIAK K., MADEYSKA T., MIROSŁAW-GRABOWSKA J., SUDOŁ M. & CZYŻEWSKI Ł. 2010 - The Palaeolithic of the Biśnik Cave (Southern Poland) against the environmental background. Quatern. Internat., 220: 5-30.
9. CYREK K. & SUDOŁ M. 2010 - Zmiany w zasiedleniu Jaskini Biśnik w plejstocenie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sec. B, 65(2): 57-68.
10. GINTER B. & KOZŁOWSKI J.K. 1975 - Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu i mezolitu. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa: 223.
11. JÖRIS O., STREET M., TERBERGER T. & WENINGER B. 2011 - Radiocarbon Dating the Middle to Upper Palaeolithic Transition: The Demise of the Last Neanderthals and the First Appearance of Anatomically Modern Humans in Europe. [W:] Condemi S. & Weniger G.-Ch. (red.), Continuity and Discontinuity in the Peopling of Europe. One Hundred Fifty Years of Neanderthal Study. Springer, Dordrecht- Heidelberg-London-New York: 239-298.
12. KOWALSKI K. 1951 - Jaskinie Polski, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa: 466.
13. KOWALSKI S. 1967 - Wstępne wyniki badań archeologicznych w Jaskini Mamutowej prowadzonych w latach 1957-1964. Mater. Archeol., 8: 47-54.
14. KOZŁOWSKI J.K. 2004 - Świat przed „rewolucją” neolityczną. Wielka Historia Świata, tom 1. Fogra Oficyna Wydawnicza - Świat Książki, Kraków - Warszawa: 768.
15. KOZŁOWSKI J.K. & KOZŁOWSKI S.K. 1996 - Le Paléolithique en Pologne. Millon, Grenoble: 239.
16. KRAJCARZ M.T. 2009 - Redepozycja szczątków kostnych na stanowiskach jaskiniowych. Znaczenie dla badań biostratygraficznych. Materiały XVI Konferencji Stratygrafii plejstocenu Polski, Zimna Woda k. Łukowa, 31.08-4.09.2009: 114-116.
17. KRAJCARZ M.T. 2011 - Różnice pomiędzy czasem sedymentacji osadów jaskiniowych a czasem zapisu warunków klimatycznych przez wskaźniki wietrzeniowe. Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego, Ojców, 20-23.10.2011: 83-84.
18. KRAJCARZ M.T. 2012 - Chronostratygrafia późnoczwartorzędowych klastycznych osadów jaskiniowych w Polsce w XIX i w XXI wieku - ile się zmieniło? Prz. Geol., 60(2): 85-88.
19. KRAJCARZ M.T. & CYREK K. 2011 - The age of the oldest Paleolithic assemblages from Biśnik Cave (southern Poland) in the light of geological data. Prz. Archeol., 59: 55-74.
20. KRAJCARZ M.T. & MADEYSKA T. 2010 - Application of the weathering parameters of bones to stratigraphical interpretation of the sediments from two caves (Deszczowa Cave and Nietoperzowa Cave, Kraków-Częstochowa Upland, Poland). Stud. Quatern., 27: 43-54. LEWANDOWSKI J. 1994 - Pokrywy fluwioperyglacjalne Wyżyny Częstochowskiej. Prz. Geol., 42(12): 1009-1113.
21. LINDNER L. 1992 - Stratygrafia (klimatostratygrafia) czwartorzędu. [W:] Lindner L. (red.), Czwartorzęd - osady, metody badań, stratygrafia. Wydawnictwo PAE, Warszawa: 441-633.
22. ŁANCZONT M. & MADEYSKA T. 2011 - Environmental changes recorded in some important peri- and meta-Carpathian Palaeolithic sites and their chronostratigraphy. Geogr. Pol., 84 (Special issue part 1): 81-94.
23. MADEYSKA T. 1971 - Metody stosowane w badaniach górnoplejsto- ceńskich osadów jaskiń Wyżyny Krakowskiej. Światowit, 32: 5-25. MADEYSKA T. 1982 - The stratigraphy of Palaeolithic sites of the Cracov Upland. Acta Geol. Pol., 32(3-4): 227-242.
24. MADEYSKA T. 1988 - Osady jaskiń i schronisk Doliny Sąspowskiej. [W:] Chmielewski W. (red.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 77-173.
25. MADEYSKA T. 1992 - Stratigraphy of the sediments in the Cave Mamutowa at Wierzchowie near Cracow. Fol. Quatern., 63: 35-42.
26. MADEYSKA T. 2006 - Tło przyrodnicze osadnictwa paleolitycznego Jury Ojcowskiej. [W:] Lech J. & Partyka J. (red.), Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach państwa polskiego. Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, Muzeum im. Prof. Władysława Szafera OPN, Ojców: 271-312.
27. MADEYSKA T. & CYREK K. 2002 - Cave fillings - a chronicle of the past. An outline of the Younger Pleistocene cave sediments study in Poland. Acta Geol. Pol., 52(1): 75-95.
28. MADEYSKA-NIKLEWSKA T. 1969 - Upper Pleistocene deposits in caves of the Cracow Upland. Acta Geol. Pol., 19(2): 341-390.
29. MARUSZCZAK H. 2001 - Schemat stratygrafii lessów i gleb śródlessowych w Polsce. [W:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce II. Wydawnictwo UMCS, Lublin: 17-29.
30. MATYSZKIEWICZ J., KRAJEWSKI M. & KĘDZIERSKI J. 2006 - Origin and evolution of an Upper Jurassic complex of carbonate buildups from Zegarowe Rocks (Kraków-Wieluń Upland, Poland). Facies, 52: 249-263.
31. MAKINEN K. 2005 - Dating the Weichselian deposits of southwestern Finnish Lapland. Geological Survey of Finland, Special Paper, 40: 67-78.
32. MIROSŁAW-GRABOWSKA J. 2002 - Geological value of Biśnik Cave sediments (Cracow-Częstochowa Upland). Acta Geol. Pol., 52(1): 97-110.
33. MIROSŁAW-GRABOWSKA J. & CYREK K. 2009 - Archaeology and stratigraphy of the Jasna Strzegowska Cave. [W:] Stefaniak K., Tyc A. & Socha P. (red.), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, No. 56, Sosnowiec-Wrocław: 273-282.
34. MUZOLF B., ŚNIESZKO Z. & WISZNIOWSKA T. 1999 - Stanowisko 1, Jaskinie kompleksu Skał Zegarowych. Materiały 33 Sympozjum Speleologicznego: 8-13.
35. NADACHOWSKI A., ŻARSKI M., URBANOWSKI M., WOJTAL P., MIĘKINA B., LIPECKI G., OCHMAN K., KRAWCZYK M., JAKUBOWSKI G. & TOMEK T. 2009 - Late Pleistocene environment of the Częstochowa Upland (Poland) reconstructed on the basis of faunistic evidence from archaeological cave sites. Institute of Systema- tics and Evolution of Animals, PAS, Kraków: 112.
36. PAWELEC H. 2008 - Origin of hilltop monadnocks on the Ojców Plateau as reconstructed from slope deposits. Geologos, 14(2): 163-176.
37. PAWELEC H. 2011 - Periglacial evolution of slopes - Rock control versus climate factors (Cracow Upland, S. Poland). Geomorphology, 132: 139-152.
38. POLONIUS A. 1991 - Inwentaryzacja jaskiń i schronisk rejonu Smolenia. Maszynopis, Zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych, Dąbrowa Górnicza.
39. PULINA M. (red.) 1999 - Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie. Maszynopis, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
40. SAWICKI L. 1953 - Stan badań nad wiekiem człowieka kopalnego w Polsce. Acta Geol. Pol., 3: 5-13.
41. STEFANIAK K., MUZOLF B., MIROSŁAW-GRABOWSKA J. & SOCHA P. 2009 - Studies in the caves of the Zegarowe Rocks. [W:] Stefaniak K., Tyc A. & Socha P. (red.), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, No. 56, Sosnowiec-Wrocław: 255-271.
42. SUDOŁ M. 2005 - A hand-axe find from Ulina Wielka, comm. Gołcza, dist. Miechów, voiv. Małopolskie. Spraw. Archeol., 57: 355-369.
43. SZELEREWICZ M. & GÓRNY A. 1986 - Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. PTTK "Kraj", Kraków: 200.
44. TYC A. 2009 - Hypogenic ascending speleogenesis in the Kraków- -Częstochowa Upland (Poland) - evidence in cave morphology and surface relief. [W:] Klimchouk A. & Ford D. (red.), Hypogene spele- ogenesis and karst hydrogeology of artesian basins. Ukrainian Institute of Speleology and Karstology, Special Paper, 1: 201-208.
45. URBANOWSKI M. & ORZYŁOWSKA K. 2010 - Missing link? Problem of distinguishing OIS 3 sediments in Polish caves. Abstract book and conference guide “OIS 3”, Anthropos Pavilion, 15th-17th of March, Brno: 42.
46. WIKA S., SZCZYPEK T. & SNYTKO W.A. 2000 - Krajobrazy Doliny Wodącej na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej. Pr. Wydz. Nauk o Ziemi UŚ, 4: 1-83.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-2d35cae6-8ac1-43df-a5c4-47c0db5ba2a7