Nowe wyniki badań wnętrz wiejskich domów mieszkalnych na Białostocczyźnie : na tle dwustuletnich badań miejscowej tradycji kształtowania przestrzeni mieszkalnej

Remiszewska, M.; Sawicka, Z.; Szewczyk, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Nowe wyniki badań wnętrz wiejskich domów mieszkalnych na Białostocczyźnie : na tle dwustuletnich badań miejscowej tradycji kształtowania przestrzeni mieszkalnej

Autorzy

Remiszewska M. , Sawicka Z. , Szewczyk J.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The new results of the examination of vernacular countryside home interiors in the region of Białystok : on the background of the former (two hundred year) studies of local traditional habitation arrangements

Języki publikacji

Abstrakty

W 2013 roku zrealizowano kolejną sesję badań terenowych we wsiach Białostocczyzny (w północno-wschodniej Polsce). Ich celem było pozyskanie aktualnych informacji o ludowych tradycjach w zakresie wystroju i aranżacji wnętrz wiejskich domów mieszkalnych (ze szczególnym uwzględnieniem domów starych). Zebrano sporo istotnych poznawczo informacji, zwłaszcza graficznych, takich jak fotografie i rysunki inwentaryzacyjne. W artykule przedstawiono niektóre wyniki badań wraz z próbą ich interpretacji. Artykuł zakończono konkluzją o stopniowym zanikaniu na badanym terenie tradycyjnej semantyki wnętrza domu i dawnych wzorców kształtowania wnętrz mieszkalnych, co jednak – paradoksalnie – świadczy o zaskakującej żywotności tychże wzorców, jako że ich relikty wciąż jeszcze występują, pomimo zaniku w innych regionach kraju. W związku z powyższym w artykule zasygnalizowano możliwości i potrzeby oraz szczegółowe obszary dalszych badań tych reliktów, dopóki jeszcze występują.

Field surveys were performed in a number of villages in the region of Białystok, N-E Poland, in 2013. The surveys aimed at collecting data related to the present-day state of vernacular traditions in old home interior arrangement in the region. Consecutively, the surveys have resulted in collecting a substantial amount of graphic data, including photographs and drawings of home interiors. The selected data are studied and interpreted in the article. The outwardly obvious general conclusion is that traditional home arrangement patterns and their semantics have been continuously vanishing at that territory. Nevertheless, it also proves, paradoxically, that these patterns and semantics have had surprisingly strong influence, as their vanishing relics are still alive in some parts of the region, in spite of the fact that the similar vernacular home interior arrangement patterns have ceased to exist in other regions of the country. Therefore, the needs for further investigations of those relics are pointed and the related study areas are also defined.

Słowa kluczowe

architektura rodzima tradycyjne wnętrza domów Białostocczyzna domy wiejskie

vernacular architecture vernacular house interiors Białostocczyzna country cottages

Wydawca

Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej

Czasopismo

Architecturae et Artibus

Rocznik

2014

Tom

Vol. 6, no. 4

Strony

62--87

Opis fizyczny

Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Remiszewska M.

m.remiszewska88191@gmail.com

Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok

autor

Sawicka Z.

zuzsaw@wp.p

Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok

autor

Szewczyk J.

jarsz@pb.edu.p

Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok

Bibliografia

1. Anonim (1846), Podlasianie, „Przyjaciel Ludu” nr 31, rok 13 (Leszno, 1 sierpnia 1846), 245-247 [według kopii cyfrowej w zasobach Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Warszawskiego: http://ebuw.uw.edu. pl].
2. Bartosz A. (1934), Monografia rejonu szkolnego Mostowlany [rękopis w Archiwum w Grodnie, DAGB:87:1:101 ark.35-38; przedruk w: W. Łuba (red.): U novaj ajčyne: Štodzënnae žyccë belarusaý Belastoččyny ý mižvaenny peryăd, Belastok, Pragramnaja rada Tydnëvika „Niva”, Białystok 2001, 285- 290].
3. Bobrowskij P.O. (red., 1863), Materialy dlă gĕografii i statistiki Rossii, sobrannyĕ oficerami gĕnĕral’nago štaba. Cz.I: Grodnĕn’skaă guberniă, Sankt-Petersburg.
4. Chlebcewicz W. (1917), Wieś Klejniki przed bieżeństwem 15 września 1915, Sankt Petersburg [skrót w: Białoruskie Zeszyty Historyczne nr 2(4)/1995, 136-145].
5. Chodorowski F. (1998), Charakterystyka budownictwa z drewna realizowanego dawniej i obecnie na przykładzie budynku mieszkalnego na wsi środkowego Podlasia „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej – Architektura” z. 17, Oficyna Wydawnictwa PB, Białystok, 105-118.
6. Cybulko Z. (2001), Dom mieszkalny w zagrodzie wydłużonej typu bielsko-hajnowskiego, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Białostockiego” nr 7, Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków, Białystok, 189-211.
7. Dynowski W. (1934), Barwne kufry chłopskie z okolic Wileńszczyzny i Polesia, Wilno.
8. Fryś-Pietraszkowa E. (1961), Mazerowane kufry podlaskie „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” t. 15, z. 3, 165-170.
9. Horba I., Szewczyk J. (2012), Ceramika zastosowana w budownictwie ludowym jako cenne dziedzictwo kultury materialnej w podlaskiej gminie Czarna Białostocka, „Architecturae et Artibus” nr 3, vol. 4, 18-25.
10. Jaroszewicz J. (1848), Materiały do statystyki i etnografii guberni grodzieńskiej: Powiat Bielski, „Athenaeum” z. 6, Wilno, 168-185, [według kopii cyfrowej wzasobach Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Warszawskiego: http://ebuw.uw.edu.pl].
11. Krzysztofik W. (1934), Jasieniówka, wieś powiatu sokólskiego. Monografia ze szczególnym uwzględnieniem zmian wywołanych komasacją gruntów, [w:] Prace Zakładu Ekonomii Rolniczej Uniwersytetu Poznańskiego pod red. prof. dr. Wiktora Schramma, Poznań 1934.
12. Kusznerko M., Szewczyk J. (2011), Budownictwo z polan opałowych w Uhowie na Podlasiu, „Architecturae et Artibus” nr 2, vol. 3, 17-25.
13. Maciejewska J. (1965), Badania etnograficzne na obszarze woj. białostockiego w latach 1945-1963, „Rocznik Białostocki” t. 5, Białystok, 191-210.
14. Parnowska M. (1961), Vnutrennee ustrojstvo krestjanskogo ˇzilogo doma v derevnjach rajona (povjata) Bel’sk Podljaski „Zeszyty Etnograficzne” Muzeum Kultury i Sztuki Ludowej w Warszawie t. 2, 161-176.
15. Podlasiak (1854), Podlasie Ruskie, „Gazeta Warszawska” nr 242-255.
16. Pokropek M., Strączek T. (1993), Osadnictwo i tradycyjne budownictwo drewniane okolic Ciechanowca na przykładzie przysiółków drobnoszlacheckich Piętki i Twarogi w woj. Łomżyńskim, „Rocznik Białostocki” t. XVIII, Muzeum Okręgowe w Białymstoku, Warszawa, 9-136.
17. Reinfuss R. (1961), Na marginesie badań sztuki ludowej Białostocczyzny, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 3, rok 15, 131-136.
18. Romanov E. (red.; 1911), Matĕrialy po etnografii Grodnĕnskoj gubernii, Izdanije Upravlĕniă Vilĕnskago Učĕbnago Okruga, Vil’na.
19. Rumelówna A. (1903), Z mili kwadratowej obszaru nad rzeczką Kosówką, „Wisła”, miesięcznik rysunkami, poświęcony krajoznawstwu i ludoznawstwu, t. XVII, z. VI (listopad-grudzień 1903), 688-694, [według kopii cyfrowej w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej: www.wbc.poznan.pl].
20. Salit S. (1934), Kolonia Izaaka, wieś powiatu sokólskiego, „Biblioteka Puławska”, Seria Prac Społeczno-Gospodarczych nr 50, Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 1934, [według kopii cyfrowej w zasobach Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej: http://pbc.biaman.pl].
21. Sulima M. (2006), Miejsce domu w kulturze wsi, [w:] W. Czarnecki i D. Korolczuk (red.): Odnowa polskiej wsi: 30 lat Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, Wydział Architektury PB, Białystok, 165-169.
22. Sulima M. (2007), Symboliczne przestrzenie domu, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej: Architektura”, z. 20, 81-91.
23. Sulima M. (2008), Rola religii w kształtowaniu przestrzeni domu wiejskiego, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej: Architektura”, z. 21, 81- 91.
24. Sulima M. (2009a), Miejsca swoje i miejsca obce w przestrzeni domowej w wierzeniach religijnych, „Architecturae et Artibus” nr 1, vol. 1, 67-76.
25. Sulima M. (2009b), Święty kąt w domu wiejskim jako intymne miejsce kultu, [w:] II Międzynarodowa Konferencja Naukowa: Architektura kultur lokalnych pogranicza, Architektura miejsc kultu i pamięci w dialogu narodów i religii (org. Politechnika Białostocka & International Union of Architects – UIA), Białystok - Vilnius, 73-74.
26. Sulima M. (2012), Dom mieszkalny w zagrodzie pogranicza etnicznego jako zjawisko architektonicznokulturowe, t. 1 i 2 (maszynopis pracy doktorskiej).
27. Szewczyk J. (2006), Rola narzędzi komputerowych w waloryzacji i rewitalizacji architektury regionalnej, na przykładzie wybranych wsi województwa podlaskiego, Rozprawa doktorska obroniona 10.10.2006 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej; (maszynopis pracy + autoreferat).
28. Szewczyk J. (2007a), Dyskurs o ewolucji podlaskiego budownictwa ludowego, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej - Architektura” z. 20, 119-139.
29. Szewczyk J. (2007b), Ogród po obu stronach okna. Wiejski ogród przydomowy na Białostocczyżnie, [w:] B. J. Gawryszewska, K. Herman [red.]: Ogród za oknem: współczesny ogród przydomowy w teorii architektury krajobrazu, Ideagrafia, Izabelin, 65-73.
30. Szewczyk J. (2008a), Ludowe zdobnictwo podlaskich domów, Rozprawy Naukowe nr 162, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok.
31. Szewczyk J. (2008b), Piece w wiejskich domach na Białostocczyźnie, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” z. 14, 174-224.
32. Szewczyk J. (2011a), Wiejskie piece kaflowe typu wschodniopodlaskiego, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” z. 17, 265-289.
33. Szewczyk J. (2011b), Piec i komin w tradycyjnym budownictwie ludowym Podlasia, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.
34. Szewczyk J. (2012a), Piece wschodniej Europy jako fenomen architektoniczny i kulturowy, na podstawie dawnej literatury anglojęzycznej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.
35. Szewczyk J. (2012b), Wiejskie piece na Białostocczyźnie – nowe wyniki poszukiwań terenowych i prac studialnych, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” z. 18, 236- 248.
36. Szewczyk J. (2014), Katalog zdobień drewnianych domów Białostocczyzny, z komentarzem krytycznym, t. 1: Deskowania, naroża i okna, Rozprawy Naukowe nr 266, Oficyna Wydawnicza PB, Białystok 2014.
37. Świątkowski W. (1929), Podlasie. Piąta wycieczka po kraju, Warszawa.
38. Tłoczek I. (1961), Formy architektury ludowej środkowego Podlasia, „Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej” nr 52, Warszawa, 3-41.
39. Tłoczek I. (1969), Tradycyjne budownictwo drzewne na Podlasiu, „Rocznik Mazowiecki” t. 2, 169-194.
40. Tłoczek I. (1973), Budownictwo drewniane Białostocczyzny, WKZ w Białymstoku, BiałystokWarszawa.
41. Tłoczek I. (1980), Polskie budownictwo drewniane, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
42. Tłoczek I. (1985), Dom mieszkalny na polskiej wsi, PWN, Warszawa.
43. Witanowski M.R. (1893), Poszukiwania, „Wisła” z. 1, t. 7, Warszawa, s.169-170 [według kopii cyfrowej w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej: www. wbc.poznan.pl].
44. Wójcicki K.W. (1828), Podróż w Podlasiu. Wyimek z dziennika podróży z roku 1825 i 1826, „Dziennik Warszawski” nr 34 (marzec), t. IX, s. 234-275.
45. Zakrzewski A. (1889), Materiały do etnografii Podlasia, „Wisła”, nr 1 (kwiecień-maj-czerwiec), t. III, Warszawa, 309-328 [według kopii cyfrowej w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej: www. wbc.poznan.pl].
46. Załęski W. (1990), Zachowane w pamięci mieszkańców Puszczy Knyszyńskiej, „Polska Sztuka Ludowa” nr 4, rok XLIV, 25-26.
47. Załęski W. (2000), Pokut, „Białostocczyzna” nr 2, 131-139.
48. Załęski W. (2001a), Pokut’, M. Zemło i C. Czyżewski (red.), [w:] Małe miasta: historia i współczesność, Acta Collegii Suprasliensis t. 1, Współczesna Oficyna Supraska, Supraśl, 121-132.
49. Załęski W. (2001b), Pokąć na pokutiu, „Nazukos” nr 12, Supraśl, 10.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-2ce6e622-8248-4540-891f-9095253cbb3e