Gospodarcze i środowiskowe znaczenie pszczoły miodnej

• Autorzy: Dżugan Małgorzata , Miłek Michał , Tomczyk Monika

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2024.28.1.7

Warianty tytułu

EN

Economic and environmental significance of the honey bee

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pszczoła miodna Apis mellifera jest najważniejszym udomowionym owadem zapylającym, pełniącym kluczową rolę w całym systemie ekologicznym. Zapylanie roślin pozwala na zachowanie różnorodności biologicznej, ale przede wszystkim umożliwia produkcję w wielu sektorach rolnictwa. Jako jedyny owad, pszczoła dostarcza człowiekowi wysokiej jakości żywności, tj. miód, mleczko pszczele i pyłek, wosk, propolis i jad pszczeli, które oprócz walorów odżywczych korzystnie wpływają na kondycję organizmu. Leczenie i profilaktyka chorób z wykorzystaniem produktów pszczelich (apiterapia) zyskuje coraz większą popularność, co sprawia, że pszczelarstwo może stanowić ważne źródło dochodu na obszarach wiejskich. Jednak trzeba podkreślić, że pszczoły A. mellifera, tak jak inne zapylacze, są coraz bardziej zagrożone działalnością człowieka a ochrona tych pożytecznych owadów to zapewnienie zrównoważonej przyszłości dla ekosystemów oraz odnawiania zasobów naturalnych. W artykule dokonano przeglądu aktualnego piśmiennictwa dotyczącego znaczenia pszczół dla środowiska i człowieka, zwracając głównie uwagę na zapewnienie bioróżnorodności ekosystemów, produkcję żywności i ochronę zdrowia ludzi.

EN

The honeybee Apis mellifera is the most important domesticated pollinating insect, playing a key role in the entire ecological system. Pollination of plants allows for the preservation of biodiversity, but above all it enables production in many sectors of agriculture. As the only insect, provides humans with high-quality food, i.e. honey, royal jelly and pollen, wax, propolis and bee venom, which in addition to nutritional value has a beneficial effect on the condition of the body. Treatment and prevention of diseases using bee products (known as apitherapy) is becoming increasingly popular, which means that beekeeping can be an important source of income in rural areas. A. mellifera bees, like other pollinators, are increasingly threatened by human activity, and protecting these useful insects is ensuring a sustainable future for ecosystems and the renewal of natural resources. This article reviews the current literature on the importance of bees for the environment and humans, focusing mainly on ensuring the biodiversity of ecosystems, food production and protecting human health.

Słowa kluczowe

PL

Apis mellifera; zapylacze; bioróżnorodność; produkty pszczele; apiterapia; biomonitoring; retardacja

EN

Apis mellifera; pollinators; biodiversity; bee products; apitherapy; biomonitoring

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 28, nr 1
• Strony: 75--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz.

Twórcy

autor

Dżugan Małgorzata

• Zakład Chemii i Toksykologii Żywności, Instytut Technologii Żywności i Żywienia, Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Rzeszowski

autor

Miłek Michał

• Zakład Chemii i Toksykologii Żywności, Instytut Technologii Żywności i Żywienia, Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Rzeszowski

autor

Tomczyk Monika

• Zakład Chemii i Toksykologii Żywności, Instytut Technologii Żywności i Żywienia, Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• 1. Al Naggar Y., Naiem E., Mona M., Seif A. 2013. Honey bees and their products as a bioindicator of environmental pollution with heavy metals. Mellifera. 13(26). 10-20.
• 2. Alemberhe K., Gebremeskel K. 2016. A Review on: Role of Honey Bee Pollination in Improving Crop Productivity and Seed Quality in the Northern Ethiopia. Food Science and Quality Management. 47. 7-13.
• 3. Banaszak J. 2004. Pszczoły (Apidae). [w:] Bogdanowicz W., Chudzicka Z., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.) Fauna Polski Wykaz gatunków. MiIZ PAN Warszawa. Tom 1. 358-362.
• 4. Bąk-Badowska J., Żeber-Dzikowska I., Gworek B., Szajnerc J., Wójtowicz B., Suwara J., Chmielewski J. 2021. Pestycydy jako źródło zagrożenia środowiskowego dla owadów zapylających. Edukacja ekologiczna. Przemysł Chemiczny. 100(3).268-274. https://doi.org/10.15199/62.2021.3.9.
• 5. Bernardino P.N., Bersano P.R.O., Neto J.F.L., Sforcin J.M. 2018. Positive effects of antitumor drugs in combination with propolis on canine osteosarcoma cells (spOS-2) and mesenchymal stem cells. Biomedicine and Pharmacotherapy. 104. 268-274. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2018.05.027.
• 6. Boczek J., Pruszyński G. 2015. Pozytywna rola owadów w gospodarce i życiu człowieka. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego. 1/2015. 98-105.
• 7. Bogdanov S. 2011. Composition of honey. Book of Honey. Chapter 5.
• 8. Bogdanov S. 2016. Honey as Nutrient and Functional Food. Book of Honey. Chapter 8.
• 9. Burden C.M., Morgan M.O., Hladun K.R., Amdam G.V., Trumble J.J., Smith B.H. 2019. Acute sublethal exposure to toxic heavy metals alters honey bee (Apis mellifera) feeding behavior. Scientific reports. 9(1). ID 4253. https://doi.org/10.1038/s41598-019-40396-x.
• 10. Cherbuliez T. 2013. Apitherapy ‒ the use of honeybee products. [w]: Grassberger M. (red.), Biotherapy ‒ History, Principles and Practices. Springer London.
• 11. Cunningham M., Tran L., McKee Ch., Ortega Polo R., Newman T., Lansing L., Griffiths J., Bilodeau G., Rott M., Guarna M. 2022. Honey bees as biomonitors of environmental contaminants, pathogens, and climate change. Ecological Indicators. 134. 108457. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2021.108457.
• 12. Dżugan M., Miłek M., Sidor E., Grabek-Lejko D. 2020. Apifitoterapia – synergistyczne działanie miodu i roślin leczniczych. Wydawnictwo UR. Rzeszów.
• 13. Dżugan M., Sowa P., Kwaśniewska M., Wesołowska M. 2017. Physicochemical Parameters and Antioxidant Activity of Bee Honey Enriched With Herbs. Plant Foods for Human Nutrition. 72. 74-81. https://doi.org/10.1007/s11130-016-0593-y.
• 14. Dżugan M., Wesołowska M., Zaguła G. Kaczmarski M., Czernicka M., Puchalski Cz., 2018. Honeybees (Apis mellifera) as a biological barrier for contamination of honey by environmental toxic metals. Environmental Monitoring and Assessment. 190. 101. https://doi.org/10.1007/s10661-018-6474-0.
• 15. Edo C., Fernández-Alba A., Vejsnæs F., Steen J., Fernandez-Piñas F., Rosal R. 2021. Honeybees as active samplers for microplastics. Science of The Total Environment. 767. 144481. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144481.
• 16. El Ghouizi A., Bakour M., Laaroussi H. Ousaaid D., El Menyiy N., Hano C., Lyouss B. 2023. Bee Pollen as Functional Food: Insights into Its Composition and Therapeutic Properties. Antioxidants. 12. 557. https://doi.org/10.3390/antiox12030557.
• 17. Grabek-Lejko D., Miłek M., Sidor E., Puchalski C., Dżugan M. 2022. Antiviral and Antibacterial Effect of Honey Enriched with Rubus spp. as a Functional Food with Enhanced Antioxidant Properties. Molecules. 27. 4859. https://doi.org/10.3390/molecules27154859.
• 18. Habryka C., Socha R., Juszczak L. 2023. The Influence of Bee Bread on Antioxidant Properties, Sensory and Quality Characteristics of Multifloral Honey. Applied Sciences. 13. 7913. https://doi.org/10.3390/app13137913.
• 19. Hirpara P., Rameshbhai P.M., Kele V.D., Chudasama M., Upadhye V.J. 2023. Honey: a functional food and its application in food products. Journal of Xidian University. 17(10). 764-782. https://doi.org/10.37896/jxu17.10/071.
• 20. Juszczak L. Gałkowska D., Ostrowska M., Socha R. 2016. Antioxidant activity of honey supplemented with bee products. Natural Products Research. 30. 1436-1439. https://doi.org/10.1080/14786419.2015.1057582.
• 21. Kafle L., Joshi A.C. 2023. Apitherapy: An Overview. Journal of Applied Zoological Research. 2. 1-7.
• 22. Kędzia B., Hołderna-Kędzia E. 2020. Apiterapia - leczenie miodem i innymi produktami pszczelimi. Wydawnictwo SBM Sp. z o.o. Warszawa.
• 23. Khalifa S.A.M., Elshafiey E.H., Shetaia A.A., El-Wahed A.A.A., Algethami A.F., Musharraf S.G., AlAjmi M.F., Zhao C., Masry S.H.D., Abdel-Daim M.M., Halabi M.F., Kai G., Al Naggar Y., Bishr M., Diab M.A.M., El-Seedi H.R. 2021. Overview of Bee Pollination and Its Economic Value for Crop Production. Insects. 12. 688. https://doi.org/10.3390/insects12080688.
• 24. Kołtowski Z. 2008. Zapylanie roślin i rola pszczoły miodnej w tym procesie. Pasieka. 5/2008. 42-44.
• 25. Kowalski S., Makarewicz M. 2017. Functional properties of honey supplemented with bee bread and propolis. Natural Products Research. 31. 2680-2683. https://doi.org/10.1080/14786419.2017.1286481.
• 26. Majewski J. 2018. Determinanty opłacalności produkcji pszczelarskiej w Polsce. Roczniki Naukowe SERiA. XX(5). 107-111.
• 27. Miłek M., Ciszkowicz E., Sidor E., Hęclik J., Lecka-Szlachta K., Dżugan M. 2023. The Antioxidant, Antibacterial and Anti-Biofilm Properties of Rapeseed Creamed Honey Enriched with Selected Plant Superfoods. Antibiotics. 12. 235. https://doi.org/10.3390/antibiotics12020235.
• 28. Miłek M., Ciszkowicz E., Tomczyk M., Sidor E., Zaguła G., Lecka-Szlachta K., Pasternakiewicz A., Dżugan M. 2022. The Study of Chemical Profile and Antioxidant Properties of Poplar-Type Polish Propolis Considering Local Flora Diversity in Relation to Antibacterial and Anticancer Activities in Human Breast Cancer Cells. Molecules. 27(3). 725. https://doi.org/10.3390/molecules27030725.
• 29. Miłek M., Dżugan M. 2023. Pierzga – naturalny synbiotyk z ula. Pszczelarz Polski. 7. 16-18.
• 30. Miłek M., Grabek-Lejko D., Stępień K., Sidor E., Mołoń M., Dżugan M. 2021. The enrichment of honey with Aronia melanocarpa fruits enhances its in vitro and in vivo antioxidant potential and intensifies its antibacterial and antiviral properties. Food & Function. 12. 8920-8931. https://doi.org/10.1039/D1FO02248B.
• 31. Oliveira L.P.G., Conte F.L., Cardoso E.O., Conti B.J., Santiago K.B., Golim M.A., Feltran G.S., Zambuzzi W.F., Sforcin J.M. 2019. A new chemotherapeutic approach using doxorubicin simultaneously with geopropolis favoring monocyte functions. Life Science. 217. 81–90. https://doi.org/10.1016/j.lfs.2018.11.060.
• 32. Pokrzyńska M. 2017. Współczesne pszczelarstwo polskie pomiędzy rolnictwem a ruchem społecznym. Opuscula Sociologica. 4. 81-96. https://doi.org/10.18276/os.2017.4-06.
• 33. Potts S.G., Imperatriz-Fonseca V., Ngo H.T., Aizen M.A., Biesmeijer J.C., Breeze T.D., Dicks L.V., Garibaldi L.A., Hill R., Settele J., Vanbergen A.J. 2016. Safeguarding pollinators and their values to human well-being. Nature. 540. 220-229. https://doi.org/10.1038/nature20588.
• 34. Radzikowski P. 2018. Wpływ utraty bioróżnorodności agroekosystemów na spadek populacji owadów zapylających ze szczególnym uwzględnieniem pszczoły miodnej. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego. 1(91). 78-86.
• 35. Semkiw P. 2023. Stan pszczelarstwa w Polsce w 2023 roku. Instytut Ogrodnictwa – PIB, Puławy. 1-14.
• 36. Sidor E., Miłek M., Zaguła G., Bocian A., Dżugan M. 2021 Searching for Differences in Chemical Composition and Biological Activity of Crude Drone Brood and Royal Jelly Useful for Their Authentication. Foods. 10(9). 2233. https://doi.org/10.3390/foods10092233.
• 37. Štajner D., Popović B.M., Čanadanović-Brunet J., Dilas S., Ćetković G. 2014. Nutritive composition and free radical scavenger activity of honey enriched with of Rosa spp. LWT - Food Science and Technology. 55. 408-413. https://doi.org/10.1016/j.lwt.2013.08.025.
• 38. Thakur M. 2016. Bees as Pollinators – Biodiversity and Conservation. International Research Journal of Agricultural Science and Soil Science. 2(1). 001-007.
• 39. Tomczyk M., Miłek M., Sidor E., Kapusta I., Litwińczuk W., Puchalski C., Dżugan M. 2020. The effect of adding the leaves and fruits of Morus alba to rape honey on its antioxidant properties, polyphenolic profile, and amylase activity. Molecules. 25. 84. https://doi.org/10.3390/molecules25010084.
• 40. Tomczyk M., Tarapatskyy M., Dżugan M., 2019. The influence of geographical origin on honey composition studied by Polish and Slovak honeys. Czech Journal of Food Sciences. 37(4). 232-238. https://doi.org/10.17221/40/2019-CJFS.
• 41. Tomczyk M., Zaguła G., Puchalski Cz., Dżugan M., 2020. Transfer of Some Toxic Metals from Soil to Honey Depending on Bee Habitat Conditions. Acta Universitatis Cibiniensis. Series E: Food Technology. 24(1). 49-59. https://doi.org/10.2478/aucft-2020-0005.
• 42. Weis W.A., Ripari N., Conte F.L., Honorio M.S., Sartori A.A, Matucci R.H., Sforcin J.M. 2022. An overview about apitherapy and its clinical applications. Phytomedicine Plus. 2. ID 100239. https://doi.org/10.1016/j.phyplu.2022.100239.
• 43. Wilczyńska A., Newerli-Guz J., Szweda P. 2017. Influence of the addition of selected spices on sensory quality and biological activity of honey. Journal of Food Quality. ID 6963904. https://doi.org/10.1155/2017/6963904.
• 44. Wilde J. (red.) 2024. Chów i hodowla pszczół. PWRiL. Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).