Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku na Łotwie w świetle pomiarów inwentaryzacyjnych. Kontekst przestrzenny i architektura

• Autorzy: Zdunek-Wielgołaska Justyna , Wółkowski Wojciech , Kantorowicz Klara

Warianty tytułu

EN

Church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Przydrusjsk in Latvia in Light of Survey Measure ments: Spatial Context and Architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W lipcu 2014 roku Zakład Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej zorganizował inwentaryzacyjne praktyki studenckie, których celem było wykonanie pomiarów oraz rysunków inwentaryzacyjnych dla dwóch kościołów z terenów dawnych Inflant Polskich. Były to: kościół parafialny pw. św. Ludwika w Krasławiu oraz kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku. Niniejszy artykuł dotyczy rozwiązań architektonicznych oraz uwarunkowań urbanistycznych kościoła w Przydrujsku. Przydrujsk znajduje się na lewym brzegu rzeki Dźwiny. Dawniej stanowił on przedmieście miasta Drui, leżącego obecnie po białoruskiej stronie Dźwiny. Druja w epoce swego największego rozwoju (w XVII wieku) zajmowała tereny po obu stronach Dźwiny. Składała się ze Starego Miasta (najstarszej części należącej do książąt Massalskich), Sapieżyna położonego po prawej stronie rzeki Drujki, założonego w 1618 roku przedmieścia nazywanego Przydrujskiem oraz wyspy oo. Bernardynów. W 1620 roku Zygmunt III Waza nadał Drui prawa miejskie, kiedy właścicielami miasta byli już Sapiehowie. Drobna, drewniana zabudowa Przydrujska związana była z rolniczym charakterem przedmieścia. Na jej tle wyraźnie odcinały się położone w najwyższym punkcie niewielkiego wzniesienia świątynie – kościół katolicki i cerkiew. Miejsce na budowę kościoła zostało starannie wybrane. Jego bryła zamykała bowiem widoki z kilku kierunków. Widoczna była z kierunku wschodniego traktu do Dryssy (i dalej do Moskwy), a także z zachodniego wiodącego do Krasławia, jak również rynku prawobrzeżnej części miasta. Pierwszy drewniany kościół, wzniesiony dzięki fundacji Lwa Sapiehy w 1632 roku, został po pożarze zastąpiony nową, murowaną świątynią ufundowaną przez Karola Karpia, kanonika wileńskiego. Konsekrowany w 1760 roku kościół to jednonawowa budowla z półkoliście zamkniętym prezbiterium, nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami. Najbardziej interesującym elementem jest dwuwieżowa, wzniesiona na wklęsło-wypukłym planie fasada. Jej kompozycja i rozwiązanie detalu wyraźnie wiążą obiekt z nurtem późnego baroku wileńskiego.

In July of 2014 the Department of Polish Architecture of the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology organized a survey– oriented work– study program for student aimed at taking measurements and developing survey drawings of two churches on the lands of former Polish Livonia. These were the parish church of St. Ludwik in Krasław (Krāslava) and the church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Przydrujsk (Piedruja). The paper looks at the architectural solutions as well as urban planning conditions of the church in Przydrujsk. Przydrujsk is located on the left bank of the Dźwina (Daugava) River. In the past, it was a suburb of the city of Druja, currently on the Belorussian side of the Dźwina River. During its period of greatest development in the 17th century, Druja encompassed land on both sides of the Dźwina River. It consisted of the Old Town (the oldest section that belonged to the Massalski princes), Sapieżyn located on the right bank of the Drujka River, the Przydrujsk suburb founded in 1618, and the island of the Bernardine Fathers. King Sigismund III Vasa bestowed Druja with municipal rights. The city belonged to the Sapiehas at that time. The small timber structures of Przydrujsk were tied with the rural character of the suburb. It was against such a background that the Roman Catholic and Orthodox churches located on the highest point of a small elevation were clearly visible. The site for the building of the church was carefully selected. Its structure served to close off the view from several directions. It was visible from the road to Dryssa (and onwards to Moscow) leading northeast and from Krasław (Krāslava) and successive riverside towns going west as well as from the market square of the right bank section of the city. The first timber church was erected thanks to the foundation of Lew Sapieha in 1632. Following a fire in 1759, it was replaced by a new masonry church founded by Karol Karp, Conon of Wilno (Vilnius). Consecrated in 1760, the church was a single–nave structure with a closed semicircular chancel spanned by a barrel vault with lunettes. The church’s most interesting element is its dual–tower concave–convex façade. Its composition and ornamental solutions clearly link the building to the late–Baroque Wilno current of architecture.

Słowa kluczowe

PL

barok wileński; Inflanty Polskie; architektura sakralna; Przydrujsk

EN

Vilnius baroque; Polish Livonia; church architecture; Piedruja

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 1
• Strony: 76--93
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys.

Twórcy

autor

Zdunek-Wielgołaska Justyna

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Wółkowski Wojciech

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Kantorowicz Klara

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Bibliografia

• [1] Baliński Michał, Lipiński Tymoteusz, Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. 4, Wydawnictwo Orgelbrand S., Warszawa 1886.
• [2] Hauser Zbigniew, Dawne zapomniane polskie rezydencje na Białorusi (II), „Cenne Bezcenne Utracone”, nr 2 (63), kwiecień– czerwiec 2010.
• [3] Hedemann Otton, Odb., Dzisna i Druja, magdeburskie miasta, Wilno 1934.
• [4] Hedemann Otton, Historja powiatu brasławskiego, Sejmik Brasławski, Wilno 1930.
• [5] Mienicki Ryszard, Z przeszłości województwa połockiego, „Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany”, 1913, r. 4, nr 14.
• [6] Morozow Walerij F., Tradycje i wpływy w barokowej architekturze Białorusi w końcu XVIII wieku, [w:] Kultura artystyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce baroku, red. Jerzy Kowalczyk, Warszawa 1995, s. 229–245.
• [7] Piechotka Maria, Piechotka Kazimierz, Bramy Nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.
• [8] Rouba Napoleon, Przewodnik po Litwie i Białejrusi, Wydawnictwo Kurjera Litewskiego, Wilno 1909.
• [9] Kaminska Rūta, 18. gadsimta STUCCO telniecība Latgales baznīcās, „Studija”, 1998, nr 2 (3/4).
• [10] Kaminska Rūta, Niektóre cechy malarstwa epoki baroku w Łatgalii, [w:] Kultura artystyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce baroku, red. Jerzy Kowalczyk, Warszawa 1995, s. 43–58.
• [11] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IX, Warszawa 1880.