Toksyczność miedzi, cynku oraz kadmu, rtęci i ołowiu dla człowieka, kręgowców i organizmów wodnych

• Autorzy: Piontek M. , Fedyczak Z. , Łuszczyńska K. , Lechów H.

Warianty tytułu

EN

Toxicity of some trace metal

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca dotyczy toksyczności wybranych metali ciężkich w koncentracjach śladowych: dwóch zaliczanych do mikroelementów - Cu i Zn oraz trzech znajdujących się w czołówce trucizn zawodowych i środowiskowych - Cd, Hg i Pb. Przedstawiono stan wiedzy w oparciu o przegląd literatury na temat toksyczności tych pierwiastków dla człowieka i kręgowców oraz wyniki badań własnych dla organizmów reprezentujących biocenozę wodną: rozwielitkę Daphnia magna Strauss oraz wypławka Dugesia tigrina Girard. Ustalano, że szereg toksyczności metali ciężkich dla człowieka i kręgowców oraz badanych organizmów wodnych jest zbieżny. Najbardziej toksyczna jest rtęć i jej związki, najmniej cynk. Miedź jest silniejszą trucizną dla organizmów wodnych, natomiast ołów dla ludzi i kręgowców.

EN

The work concerns the toxicity of some heavy metals (trace): two belonging to microelements - Cu and Zn, and three are at the forefront of occupational and environmental poisons - Cd, Hg and Pb. Presented knowledge literature on the toxicity of these elements for human and vertebrates and the results of the study organisms representing biocenosis water: water flea Daphnia magna Strauss and planaria Dugesia tigrina Girard. Determined that a number of heavy metal toxicity to humans and vertebrates and aquatic organisms tested converges. The most toxic mercury and its compounds, at least zinc. Copper is a stronger poison to aquatic organisms, but lead to humans and vertebrates.

Słowa kluczowe

PL

metale śladowe; toksyczność; biologiczne testy toksyczności; metody bioindykacyjne; Daphnia magna; Dugesia tigrina Girard

EN

trace metals; toxicity; biological toxicity tests; methods of bioindicative; Daphnia magna; Dugesia tigrina

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 155 (35)
• Strony: 70--83
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Piontek M.

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Inżynierii Środowiska, Zakład Ekologii Stosowanej

autor

Fedyczak Z.

• doktorantka w Zakładzie Ekologii Stosowanej UZ

autor

Łuszczyńska K.

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Inżynierii Środowiska, Zakład Ekologii Stosowanej

autor

Lechów H.

• doktorantka kierunku inżynieria środowiska UZ

Bibliografia

• 1. AOYAGI S., BAKER D.;1993. Copper-Amino Acid Complexes Are Partially Protected against Inhibitory Effects of L-Cysteine and L-Ascorbic Acid on Copper Absorption in Chicks . Jour. of Nutrition, 388-395.
• 2. BOENING D. W.; 2000. Ecological effects, transport, and fate of mercury: a general review Chemosphere 40, 1335-1351.
• 3. COUSINS R.J., BLANCHARD R. K. , MOORE J. B., CUI L., GREEN C. LIUZZI J. P., CAO J., BOBO J.A.; 2003. Regulation of zinc metabolism and genomic outcomes. JN The Journal of Nutrition, Volume: 133, 1521S-1526S.
• 4. CZECZOT H., MAJEWSKA M.; 2010. Kadm- zagrożenie i skutki zdrowotne. Farm Pol., 66(4), 243-250.
• 5. FIJAŁKOWSKI K., KACPRZAK M., GROBELAK A., PLACEK A.; 2012. Wpływ wybranych parametrów na mobilność metali ciężkich, Inżynieria i Ochrona Środowiska, 15(1), 81-92.
• 6. L’YASOVA D., SCHWARTZ G.G.;2005. Review. Cadmium and renal cancer. Toxicology and Applied Pharmacology 207, 179–186.
• 7. JANSSEN, C.R., HEIJERICK, D.G., DE SCHAMPHELAERE, K.A.C., ALLEN,H.E.; 2003. Environmental risk assessment of metals: tools for-incorporating bioavailability. Environ. Int. 28, 793–800.
• 8. KABATA-PENDIAS A., PENDIAS H.;1979. Pierwiastki śladowe w środowisku biologicznym. Wydawnictwo Geologiczne. Warszawa.
• 9. KRZYWY I., KRZYWY E., PASTUSZAK-GABINOWSKA M., BROD-KIEWICZ A.; 2010. Ołów-czy jest się czego obawiać? Annales Academiae Medicae Stetinensis. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 56(2), 118-128
• 10. LIEBMANN H.; 1962. Handbuch der Frischwasser und Abwasserbiologie. G. Fischer Verlag, Jena.
• 11. MANAHAN S.E.; 2006. Toksykologia środowiska, Wyd. PWN, Warszawa, 268-276.
• 12. NAŁĘCZ-JAWECKI G.; 2003. Badanie toksyczności środowiska wodne-go metodą bioindykacji. Biul. Wydz. Farm. AMW (2).
• 13. OMAYE S.T.;2004. Food and Nutritional Toxicology. CRC Press LLC. http://www.sciencelib.net/592/food-and-nutritional-toxicology-s-omaye-crc-2004-ww.html
• 14. PIONTEK M.; 1983/1984. The regenerative ability of the planarian Dugesia tigrina (Girard) and the possibility of its use in reproduction of this species. Acta Hydrobiologica, 25/26:81-88.
• 15. PIONTEK M.; 1997. Ocena stopnia toksyczności wybranych związków chemicznych na podstawie testów z Daphnia magna Straus. [Toxicity assessement of 28 mineral and organic chemical compounds on the basis of tests with D. magna Straus]. Zeszyty Naukowe Politechniki Zielonogórskiej, 111, Inżynieria Środowiska 5: 49-59.
• 16. PIONTEK M.; 1997 a. Rozwój biologicznych metod oceny stopnia toksyczności trucizn w środowisku wodnym. Zeszyty Naukowe Politechniki Zielonogórskiej, nr 111, Inżynieria Środowiska 5, 31-47.
• 17. PIONTEK M.; 1998. Application of Dugesia tigrina Girard in toxicological studies of aquatic environments. Pol. Arch. Hydrobiol. 45: 565-572.
• 18. PIONTEK M.; 1999a. Use of the planarian Dugesia tigrina Girard in studies of acute intoxication. Pol. Arch. Hydrobiol. 46: 41-48.
• 19. PIONTEK M.; 1999b. Use of a planarian Dugesia tigrina Girard in the studies of acute toxicity of organic substacnes. Pol. Arch. Hydrobiol. 46: 331-338.
• 20. PIONTEK M.; 2001. Toksyczny wpływ trzech związków ołowiu na Daphnia magna Straus i Dugesia tigrina Girard [Toxic effect of three lead compounds on Daphnia magna Straus and Dugesia tigrina Girard. Zeszyty Naukowe nr 125, Inżynieria Środowiska nr 11, Politechnika Zielonogórska, 285-292.
• 21. PIONTEK M.; 2004. Grzyby pleśniowe i ocena zagrożenia mikotoksycznego w budownictwie mieszkaniowym. Zielona Góra, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, 174 ss.
• 22. PIONTEK M., WALCZAK B., CZYŻEWSKA W. LECHÓW H.; 2012. Miedź, kadm i cynk w pyle drogowym miast oraz określenie toksyczności związków tych metali metodą biologiczną. Problemy Nauk Biologicznych. Kosmos. T. 61, nr 3, s.409-415.
• 23. PIOTROWSKI J., K.; 2008. Podstawy toksykologii. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa. Wyd. 2.
• 24. PIRRONE N., CINNIRELLA S., FENG X., FINKELMAN R.B., FRIEDLI H.R., LEANER J., MASON R., MUKHERJEE A.B., STRACHER G.B., STREETS D.G., TELMER K.; 2010. Global mercury emissions to the atmosphere from anthropogenic and natural sources. Atmospheric Chemistry and Physics Discussions, Volume: 10, 4719-4752.
• 25. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z 2005 r. Nr 212, poz. 1769, z 2007 r. Nr 161, poz. 1142, z 2009 r. Nr 105, poz. 873, z 2010 r. Nr 141, poz. 950)
• 26. SATARUG S., BAKER J. R. , URBENJAPOL S., HASWELL-ELKINS M., REILLY P.E.B., WILLIAMS D. J., MOORE M. R.; 2003. A global perspective on cadmium pollution and toxicity in non-occupationally ex-posed population. Toxicology Letters 137, 65-83.
• 27. SEŃCZUK W.; 2006. red.: Toksykologia współczesna. Wyd. PZWL, Warszawa, 360-442.
• 28. SIWEK M.; 2008. Rośliny w skażonym metalami ciężkimi środowisku poprzemysłowy. Część I- Pobieranie, transport i toksyczność metali ciężkich (śladowych). Wiadomości Biologiczne 52, 7-22.
• 29. STAREK A.; 2007. Toksykologia narządowa. Wyd. PZWL, Warszawa.
• 30. WALKER C.H., HOPKIN S.P.; 2002. Podstawy ekotoksykologii, Wyd. PWN, Warszawa.
• 31. WEBER E.; 1972. Grundriß der Biologischen Statistik. VEB Fischer Verlag, Jena.
• 32. WIĄCKOWSKI S.; 2010. Toksykologia środowiska człowieka. Of. Wyd. Branta, Bydgoszcz, 53-73.
• 33. WITTMAN R., HU H.; 2002. Cadmium exposure and nephropathy in a 28-year- Old female metals worker. Environ Health Perspect., 110, 1261–1266.