Nieczynne kamieniołomy we wschodniej części synklinorium północnosudeckiego jako źródło informacji o jego rozwoju

• Autorzy: Solecki Andrzej

Warianty tytułu

EN

Closed quarries in the eastern part of the north Sudetic synclinorium as a source of information on its development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono trzy nieczynne kamieniołomy, w których można obserwować zapis procesów istotnych dla formowania się synklinorium północnosudeckiego. Struktura ta będąca efektem inwersyjnej, laramijskiej deformacji serii osadowo-wulkanicznej basenu postwaryscyjskiego jest stosunkowo uboga w odsłonięcia naturalne, ale dzięki intensywnej, trwającej od średniowiecza, eksploatacji kamieni budowlanych istnieje tu szereg porzuconych kamieniołomów. Zaprezentowano trzy z nich dające wgląd w pierwsze stadia formowania się basenu sedymentacyjnego przy północnym uskoku rowu Świerzawy, wulkanizm ryolitowy czerwonego spągowca - Organów Wielisławskich i efekty laramijskiej inwersji w rejonie Kruczych Skał w pobliżu uskoku Jerzmanic.

EN

The article presents three closed quarries, in which one can observe a record of processes essential for the formation of the North Sudetic Synclinorium. This structure, which is the result of the Laramic inversion of the post-Variscan basin filled with sedimentary and volcanic series, is relatively poor in natural exposures, but thanks to the intense exploitation of building stones, lasting since the Middle Ages, there are a number of abandoned quarries here. Three of them are presented, giving an insight into: the first stage of the formation of the sedimentary basin at the northern fault of the Świerzawa Graben, the volcanism of the Rotliegend - Wielisławka Organs, and the effects of the Laramian inversion in the area of Krucze Skały close the Jerzmanice Fault.

Słowa kluczowe

PL

Synklinorium północnosudeckie; pokrywa postwaryscyjska; inwersja basenu

EN

North Sudetic Synclinorium; post-Variscan cover; basin inversion

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2022
• Tom: R. 63, nr 1
• Strony: 39--45
• Opis fizyczny: Bibliogr.19 poz.

Twórcy

autor

Solecki Andrzej

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• [1] Baranowski, Z., Haydukiewicz, A., Kryza, R., Lorenc, S.,Muszyński, A., Solecki, A. & Urbanek, Z., 1990. Outline of the geology of the Góry Kaczawskie (Sudetes, Poland). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 179: 223-257, 1990
• [2] Solecki, A., Tectonics of the North Sudetic Synclinorium. Acta Universitatis Wratislaviensis, 1618, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 65: 1-, 1994
• [3] Kutek, J., Glazek, J., The Holy Cross area, central Poland, in the Alpine cycle. Acta Geol. Pol. 22, 4, 1972
• [4] Dadlez, R., Narkiewicz, M., Stephenson, R.A., Visser, M.T.M., Van Wees, J.D., Tectonic evolution of the Mid-Polish Trough: modelling implications and significance for central European geology. Tectonophysics 252, 1995
• [5] Znosko, J., Teisseyre Tornquist tectonic zone: some interpretative implications of recent geological and geophysical investigations. Acta Geol. Pol., 29, 1979
• [6] Ziegler, P.A., Evolution of the European Cenozoic Rift System:interaction of the Alpine and Pyrenean orogens with their foreland lithosphere. Tectonophysics 389, 1990
• [7] Solecki .A.T. The North-Sudetic Synclinorium - geosites of the inverted basin setting , W: A.Solecki (ed) Geoeducational potential of the Sudety Mts. Fundacja Ostoja. Wroclaw2008, 77-90, ISBN 978-83-924759-3-4
• [8] Milewicz J., Propozycja formalnego podziału stratygraficznego utworów wypełniających depresję północno sudecką. Przegląd Geologiczny, Vol 33, No 7, 385-389 (1985) UKD 551.735.23/.763.022.4(083.72):001.4.001-12(438-14
• [9] Karnkowski P. H., Obecny podział litostratygraficzny czerwonego spągowca W Polsce i propozycje jego, sformalizowania. Kwartalnik Geologiczny, t. 25, nr I, 1981 r., p. 59-66 UKD 551.736.1.022.4438 „312” + 168.2.001.1
• [10] Laville E., Petit J-P., 1984: Role of synsedimentary strike-slip faults in the formation of Morrocan Triassic basins. Geology, Vol.12: 424-427
• [11] Kiersnowski H., Paul J., Peryt T.M., Smith D., 1995: Facies,. palaeography and sedimentary history of the Southern Permian Basin in Europe. (in) Scholle P., Peryt T.M., Ulmer-Scholle D.S. [eds] The Permian of Northern Panega 2, 119-136 Springer-Verlag Berlin.
• [12] Kozłowski S., Parachoniak W.,: Wulkanizm permski w depresji północno-sudeckiej, Prace Muzeum Ziemi 11, Warszawa, 1967
• [13] Awdankiewicz M, Kryza R., Szczepara N., Timing of post-collisional volcanism in the eastern part of the Variscan Belt: Constraints from SHRIMP zircon dating of Permian rhyolites in the North-Sudetic Basin (SW Poland). Geol. Mag. 151 (4 ), pp. 611-628, 2014, doi:10.1017/S0016756813000678
• [14] Scupin H., Die Lowenberger Kreide und ihre Fauna. Paleontographica, Suppl. VI 1913
• [15] Milewicz, J., Górna kreda depresji północnosudeckiej (lito- i biostratygrafia, paleogeografia, tektonika oraz uwagi o surowcach [Upper Cretaceous of the North Sudetic depression (litho-and biostratigraphy, paleogeography, tectonics and remarks on raw materials)]. Acta Universitatis Wratislaviensis No 1971, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 61: 1-58., 1997
• [16] Biernacka, J. and Józefiak, M. 2009. The Eastern Sudetic Island in the Early-to-Middle Turonian: evidence from heavy minerals in the Jerzmanice sandstones, SW Poland. Acta Geologica Polonica, 59 (4), 545-565. Warszawa
• [17] Solecki, A., Structural development of the epi-Variscan cover in the North Sudetic Synclinorium area. W: Żelaźniewicz, A., Wojewoda, J. & Ciężkowski, W. (eds), Mezozoik i Kenozik Dolnego Śląska. WIND, Wrocław, pp. 19-36. [In Polish, with English abstract.], 2011
• [18] Cacace, M., Bayer, U., Marotta, A.M., Late Cretaceous Early Tertiary tectonic evolution of the Central European Basin System (CEBS): Constraints from numerical modelling. Tectonophysics 470 , 2009
• [19] Stille H., Grundfragen der vergleichenden Tektonik. Bomtrager, Berlin, 443p, 1924

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).