Kamienne apotropaiczne rzeźby w architekturze Krakowa

Rajchel, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Kamienne apotropaiczne rzeźby w architekturze Krakowa

Autorzy

Rajchel J.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The apotropaical stony sculptures in Kraków architecture

Języki publikacji

Abstrakty

In many sacral and lay buildings of Cracow can be found animalistic stony sculptures of the apotropaical character. They are located mainly within outer parts of a building: in portals, tympanums, doorheads, capitals, keystones, etc. In the intention of builders, they were caretakers of the building by averting disasters and protecting dwellers or users from evil. Part of these sculptures has been intentionally hidden among other architectonic details, while others, present high in recesses of the faęade, are hardly visible and do not attract our attention. The custom of placing apotropaical figures was common in the Polish architecture mainly in the Gothic and Renaissance periods, and then it rejuvenated in Cracow at the end of the 19th century and at the beginning of the 20th century. The apotropaical sculptures in the Cracow architecture represent most often dragon-like beings, chimeras, or other figures belonging the group of the so-called mixed creatures. The stone materials used in apotropaical masonry include mainly the Neogen Pińczów limestone, sometimes the Triassic Diplopora dolostone and the Upper Jurassic limestone from the Silesian-Cracow monocline, i.e., the stones belonging to the oldest and mostfre- quently used materials in the Cracow architecture. Most of these sculptures do not bear marks of masons - their able creators. Looking up for both these hidden and these only apparently be in sight apotropaical mixed creatures is an exciting adventure trip that crosses the borders of the urban geology, history of art and architecture. The author is convinced that there are much more apotropaical sculptures within the city of Cracow, thus his search is still in progress. In this paper he has also omitted a rich assemblage of the stony creatures from the Wawel hill, which have already been dealt with in details (Firlet 1996).

Słowa kluczowe

geologia miejska Kraków architektura apotropaiczna rzeźba smoki

urban geology Cracow architecture apotropaical sculpture "mixed creatures" dragons

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2014

Tom

Vol. 62, nr 3

Strony

156--162

Opis fizyczny

Bibliogr. 30 poz., rys.

Twórcy

autor

Rajchel J.

jrajchel@geol.agh.edu.pl

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

1. BOCHNAK A. (red.) & SAMEK J. (red.) 1971a, b - Katalog zabytków sztuki Polsce. Tom IV. Miasto Kraków. cz. II. Kościoły i klasztory Śródmieścia. 1. Instytut Sztuki PAN, Warszawa: 1-206.
2. BOCHNAK A. (red.) & SAMEK J. (red.) 1978a, b - Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom IV. Miasto Kraków. Cz. III. Kościoły i klasztory Śródmieścia. 2. PAN, Instytut Sztuki. Warszawa (bez numeracji stron).
3. BURNO F. 2003 - Zygmunt Gawlik (1895-1961). Architekt katedry katowickiej. Księgarnia św. Jacka, Katowice: 1-257.
4. CHRZĄSZCZEWSKI J. 2006 - Adaptacja budynku dawnej Podstacji elektrycznej przy ul. Biskupiej 1 w Krakowie na biuro architektoniczne i 2-poziomowe mieszkania, jako jeden z przykładów rewitalizacji dziedzictwa postprzemysłowego Małopolski. [W:] VII Konferencja Naukowo-Techniczna. REW-IN, Inżynieryjne problemy odnowy staromiejskich zespołów zabytkowych, Kraków, 31 maja-2 czerwca 2006.
5. DOBROWOLSKI T. 1978 - Sztuka Krakowa. Wydawnictwo Literackie. Kraków: 1-623.
6. ESTREICHER K. 1968 - Collegium Maius. Dzieje gmachu. Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 1-306.
7. ESTREICHER K. 1973 - Historia sztuki w zarysie. Warszawa-Kraków: 1-551.
8. FIRLET E.M. 1996 - Smocza Jama na Wawelu. Historia, Legenda, Smoki. Universitas, Kraków: 1-146.
9. FORSTNER D. 2001 - Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon. PAX, Warszawa: 1-544.
10. GUTOWSKI M. & GUTOWSKI B.2001 - Architektura secesyjna w Galicji. Wydawnictwo DiG, Warszawa: 1-105.
11. JANCZYKOWSKI J.2007 - Krakowskie zabytki postindustrialne kłopot czy szansa? Wiadomości Konserwatorskie, 22, Prezentacje - Raporty: 102-105.
12. KONTKOWSKI J.L. 1994 - Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie. Wydawnictwo WAM, Kraków: 1-390.
13. KOPERA F. 1926 - Średniowieczna architektura kościoła i klasztoru oo. Dominikanów w Krakowie. Rocznik Krakowski, 20: 57-76.
14. LEPSZY L. 1926 - Studia nad kulturą i sztuką w kościele oo. Dominikanów w Krakowie. Rocznik Krakowski, 20: 97-116.
15. MARCINKOWSKI W. & ZAUCHA T.2010- Kraków na wyciągnięcie ręki. Rzeźba architektoniczna ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków: 1-336.
16. MODE H. 1977 - Stwory mityczne i demony. Fantastyczny świat istot mieszanych. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa: 1-266.
17. PURCHLA J. 1979, 1990 - Jak powstał nowoczesny Kraków. Wydawnictwo Literackie, Kraków: 1-271, 1-144.
18. RAJCHEL J. 2004 - Kamienny Kraków. Spojrzenie geologa. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków: 1-233.
19. RAJCHEL J. 2008 - The stony Cracow: geological valors of its architecture. Prz. Geol., 56: 653-662.
20. RAJCHEL J. 2010 - Dolomit diploporowy w architekturze Krakowa i jego geologiczna waloryzacja. [W:] Rajchel J. (red.), Jubileusz Katedry Geologii Ogólnej, Ochrony Środowiska i Geoturystyki Akademii Górniczo-Hutniczej 1920-2010. Wydawnictwa AGH, Kraków: 143-155.
21. REJDUCH-SAMKOWA I. & SAMEK J. 1994a, b - Katalog zabytków sztuki. Tom IV: Miasto Kraków, cz. V. Kazimierz, Stradom. Kościoły i klasztory. Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa: 1-146.
22. ROŻEK M. 1993 - Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Kraków: 1-619.
23. SAMEK J. 1981 - Od elephanta do strzelca. Godła kamienic krakowskich w dwudziestoleciu (1919-1939). Biuletyn Historii Sztuki. Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki, 43: 439-443.
24. STERNSCHUSS A.,1899 - Godła domów krakowskich. Rocznik Krakowski, 2: 175-189.
25. SUDACKA A. 1998 - Jan Rzymkowski (1873-1937), zapomniany krakowski architekt. Rocznik Krakowski, 64: 105-124.
26. SZETELNICKI W. 2004 - Wpływ apokaliptycznej symboliki św. Jana w detalach architektonicznych gotyckich obiektów sakralnych - rzygulce. Perspectiva, Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne, III, 2: 242-270.
27. TOMKOWICZ S. 1932 - Wieża dawnego ratusza na Rynku Krakowskim. Rocznik Krakowski, 23: 1-16.
28. VIOLLET-LE-DUC E. 1856 - Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siécle. Paris: 1-563.
29. WALCZAK M. 2006 - Rzeźba architektoniczna w Małopolsce za czasów Kazimierza Wielkiego. Ars Vetus et Nova, 20, Kraków: 1-853.
30. ZAŃ-OGRABEK G. 2002 - Wielka idea katedry architekta Jana Sas-Zubrzyckiego w kościele parafialnym św. Józefa w Krakowie-Pod- górzu. [W:] Kościół św. Józefa w Krakowie-Podgórzu, Wydawnictwo Czuwajmy: 3-13

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-2a9e7e09-6fe1-4f93-ba60-5ca256994cb2