Pyły włókien ceramicznych : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Woźniak, H.; Więcek, E.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Pyły włókien ceramicznych : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Autorzy

Woźniak H. , Więcek E.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

www.ciop.pl/pimosp_teksty

Identyfikatory

Warianty tytułu

Ceramic fibres

Języki publikacji

Abstrakty

Włókna ceramiczne obejmują grupę bezpostaciowych lub krystalicznych syntetycznych włókien mineralnych charakteryzujących się właściwościami ogniotrwałymi (tzn. stabilnością w wysokiej, powyżej 1000 °C temperaturze). Najczęściej włókna ceramiczne są produkowane z tlenku glinu, tlenku krzemu i innych tlenków metali lub rzadziej z takich materiałów nietlenkowych, jak węglik krzemu, azotek krzemu czy azotek borowy. Proces technologiczny otrzymywania włókien ceramicznych polega na stopieniu surowców w temperaturze około 2000 °C, a następnie rozwłóknianiu przez rozdmuchiwanie strumienia stopionych surowców sprężonym powietrzem lub strumieniem pary wodnej albo metodą wirówkową, w której sprężone powietrze zastępują szybkowirujące stalowe rolki. Rozmiary ogniotrwałych włókien kształtują się następująco: L = od 40 do 250 mm a D = od 2,2 do 5,0 um. Włókna ceramiczne cechują się zarówno dobrymi właściwościami izolacyjnymi (cieplnymi, akustycznymi, elektrycznymi), jak i odpornością chemiczną. Są stosowane zamiast azbestu. W Polsce rozpoczęto produkcję włókien ceramicznych w Zakładach Materiałów Ogniotrwałych w Skawinie w połowie lat 80. i rocznie produkuje się ich około 600 ton. Światowa produkcja w 20 państwach wynosi łącznie około 200 000 ton rocznie. Szacunkowa liczba osób narażonych na włókna ceramiczne w Polsce wynosi około 3000 osób. Podczas produkcji włókien ceramicznych stężenia respirabilnych włókien w powietrzu stanowisk pracy zawierały się od 0,07 do 0,27 wł/cm3; podczas produkcji wyrobów z włókien ceramicznych od 0,23 do 0,71 wł/cm3, a podczas stosowania wyrobów z włókien ceramicznych od 0,07 do 1,67 wł/cm3. Z publikowanych danych wynika, że w środowisku pracy najczęściej występują włókna o długościach większych od 5 um, przy czym udziały procentowe włókien o średnicach do l p.m wynoszą 40 -s- 50%. Dane o działaniu toksycznym dla człowieka są w literaturze bardzo skąpe i wynika z nich, że włókna ceramiczne, podobnie jak i inne sztuczne włókna mineralne mogą wywierać działanie drażniące na skórę, spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych, a u pracowników z długim stażem pracy (> 20 lat) stwierdzono zmiany na opłucnej (pleural plaques - płytki opłucnowe). Z licznych wyników badań doświadczalnych na zwierzętach wynika, że agresywność biologiczna różnych włókien ceramicznych nic jest jednakowa - od działania zbliżonego do pyłu obojętnego do zbliżonego do krokidolitu. Efekt biologiczny jest uwarunkowany głównie rozmiarami włókien ceramicznych oraz ich trwałością w płynach ustrojowych. W badaniach doświadczalnych (różne drogi wprowadzania pyłu do organizmu) uzyskiwano rozwój nowotworów złośliwych w tym międzybłoniaków; najwięcej międzybłoniaków rozwinęło się w wyniku iniekcji pyłu do jam ciała. Nie znaleziono danych o wpływie włókien ceramicznych na rozrodczość oraz rozwój prenatalny.

Ceramic fibres arę blends of amorphous and crystalline refractory manmade minerał fibres. They arę produced from metal oxide (aluminium, silica and other) or, though less freąuently, from melting silica carbide, silica nitride, boron nitride at 2000 °C. The molten rock is converted to fibres by centrifuging, drawing, or blowing. The size of ceramic fibres ranges from 40 to 250 mm in length and from 2.2 to 5.0 ^m in diameter. Ceramic fibres arę used for high- insulator and they arę often applied as asbestos substitutes. In Poland about 3000 per-sons arę exposed occupationally to ceramic fibres. The mean respirable concentration varied from 0.07 f/cm3 to 0.27 f/cm3 at the fibrę production; from 0.23 f/cm3 to 0.71 f/cm3 at the manufacture of goods, and from 0.07 to 1.67 f/cm3 when using the goods madę of ceramic fibres. Inhalation of ceramic fibres may produce a temporary mechanical irritation of the nose, skin and upper respiratory tract. The potential biological activity of these fibres depends on a number of factors; the most important being the length, diameter, and ability to resist degra-dation in biological fluids. In animal studies, the injection or implantation of fibres directly into the trachea or pleural/peritoneal cavities has produced tumours. IARC classified ceramic flbres to Group 2B, possibly carcinogenic to humans.

Słowa kluczowe

włókna ceramiczne narażenie zawodowe włókna mineralne działanie toksyczne

ceramic fibres occupational exposure mineral filler toxicity

Wydawca

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

Rocznik

2000

Tom

Nr 2 (24)

Strony

61--104

Opis fizyczny

Bibliogr. 77 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Woźniak H.

Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Więcek E.

Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

1. Anon (1987a) High-purity alumina fiber transformed into paper. Jpn.Chem.Week 28,1.
2. Arledter H.F., Knowles S.E. (1964) Ceramic fibres.W: O.A. Baitista [red.] Synthetic Fibres in Papermaking. New York, Interscience, 185-244.
3. Bellmann B. i in. (1987) Persistence of man-made mineral fibres (MMMF) and asbestos in rat lungs. Ann. Occup. Hyg. 31, 693-709.
4. Brochard P., Pairon C, Bigon J. (1944) The occupational physician’s point of view: the model of man-made vitreous fibres. Environ Health Perspect 102 (supl 5), 3 1-36.
5. Bunn W.B i in. (1993) Recent studies of man-made vitreous fibres chronic animal inhalation studies. JOM, 35(2), 101-113.
6. Brown R.C. i in. (1992) The effects of heating and devitrification on the structure and biological activity of aluminosilicate refractory ceramic fibres. Ann. Occup. Hyg. 36, 115-129.
7. Chamberlain M. i in. (1992) In vitro prediction of the pathologenicity of mineral dusts. Br. J. Exp. Pathol. 60, 320-327.
8. Cheng R.T. i in. (1992) Exposures to Refractory ceramic fiber in refineries and chemical plants. Appl. Occup. Environ. Hyg. 7(6), 361-367.
9. Davis M.G. i in. (1984) The pathogenic effects of fibrous ceramic aluminium silicate glass administered to rats by inhalation or peritoneal injection. W: Biological Effects of Man-made Mineral Fibres. Proceedings of a WHOIIARC conference. Vol. 2. World Health Organization, Copenhagen, 303-322.
10. Davis J.M.G (1985) Comparisons of the biological effects of mineral fibres samples using in vitro and in vivo assay systems.W: E.G. Beck, J. Bignon [red.] In vitro effects of mineral dusts NATO ASI Series, Vol.G3. Berlin, Springer, 405-411.
11. De Vuyst P. (1994) Biopersistence of respirable synthetic fibres and minerals: Point of view of chest physician. Environ Health Perspect, 102 (suppl. 5), 7-9.
12. Grimm H.G. (1983) Occupational exposure to man-made mineral fibres and their effects on health. (Ger.). Zbl. Arbeitsmed. 33,156-162.
13. Gross P. i in. (1970a) The pulmonary reaction to highconcentrations of fibrous glass dust. A preliminary report. Arch. Environ. Health, 20, 696-704.
14. Gross P. i in. (1970b) The pulmonary response to fibrous dusts of diverse compositions. Am. Ind. Hyg. Assoc. J., 31, 125-132.
15. Hart G.A. i in. (1992) Cytotoxcity of reftactory ceramic fibres to chinese hamster ovary cells in culture. Toxic. in Vitro 6(4), 3 17-326.
16. Hesterberg T. W. i in. (1994) Relationship between lung biopersistence and biological effects of man-made vitreous fibres after chronic inhalation in rats. Environ Health Perspect. 102 (suppl 5), 133-137.
17. Hon H. i in. (1993) Measurment of airborne ceramic fibres in manufacturing and processing factories. Ann. Occup. Hyg. 37, 623-629.
18. IARC (1988) Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. Man-made mineral fibres and radon. Lyon 43.
19. ILO. (1989) Occupational safety and health series. No 64. Safety in the use of mineral and synthetic fibres. Geneva, ILO 17-25 April. Working document and report of the meeting of experts on safety in the use of mineral and synthetic fibres.
20. Iżycki. J. i in. (1995) Wczesna diagnostyka następstw zdrowotnych przewlekłej ekspozycji na pył azbestu. Poradnik dla lekarzy pod redakcją J. Iżyckiego. IMP, Łódź.
21. Kamstrup O. (1994) Carciniogenicity assesment of synthetic vitreous fibres-international regulatory perspective. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 20, 182-189.
22. Krajnow A. i in. (1994) Ocena działania zwłókniającego sztucznych włókien ceramicznych. Sprawozdanie z tematu IMP 19.7.
23. Krajnow A. i in. (1995) Ocena działania kancerogennego sztucznych włókien ceramicznych. Sprawozdanie z grantu PB 0873/S4/94/06.
24. Kryteria zdrowotne środowiska - sztuczne włókna mineralne (1994) Tłumaczenie wyd. WHO z 1988 r. pod redakcją J. Indulskiego. Łódź, IMP.
25. Larsen G. (1989) Experimental data on in vitro fibre solubility. W: Non-occupational exposure to mineral fibres. J. Bignon, J. Peto, R. Saracci [red.] IARC Sciencific Publications no 90.
26. Lee KP, Reinhardt C.F. (1984) Biological studies on inorganic potassium titanate fibres. W: Biological effects of Man-Made Mineral Fibres. Proceedings of a WHO/IARC conference. vol. 2. World Health Organization, Copenhagen, 323-333.
27. Lee KP. i in. (1979) Pulmonary response to glass fiber by inhalation exposure. Lab. Invest. 40, 123-133.
28. Lee K.P. i in. (1981) Comparative pulmonary responses to inhaled inorganic fibres with asbestos and fiberglass. Environ. Res. 24,167-191.
29. Leineweber J.P. (1984) Solubility of fibres in vitro and in vivo. W: Biological Effects of Man-made Mineral Fibres. Proceedings of a WHO/IARC conference. Vo 2. World Health Organization, Copenhagen, 87-101.
30. Lemaire I. i in. (1989) Rat lung reactivity to natural and man-made fibrous silicates following short-term exposure. Environ. Res. 48(2), 193-210.
31. List of MAK BAT Values (1995).
32. Mahoney D.P. (1992) Professional safety. 37(11), 25-28.
33. Mast R.W. i in. (1978) Inhalation oncogenicity a study of kaolin of refractory ceramic fiber (RCF) in hamster - final results. Toxicologist, 12, 377 (Abstract,1978).
34. Mast R.W. i in. (1992) Animal carcinogenicity and human epidemiology studies on refractory ceramic fibres. Eight - International Conference on Occupational Lung Diseases. Prague, 14 - 17.09.1992.
35. Mast R.W. i in. (1994) Chronic inhalation and biopersistence of refractory ceramic fiber in rats and hamsters. Environ Health Perspect, 102 (suppl. 5), 207-209.
36. Mast R.W. i in. (1995) Multiple - dose chronic inhalation toxicity study of size - separated kaolin refractory ceramic fiber in male Fischer 344 rats. Innhal. Toxical. 7, 469-502.
37. Mc Clellan R. O., Hesterberg T.W. Role of biopersistence in the pathogenicity of man-made fibres and methods for evaluating biopersistance; a summary of two round-table discussion. Environ Health Perspect., 102 (suppl 5), 277-283.
38. Mc Connell E.E. (1994) Synthetic vitreous fibres-inhalationstudies. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 20,22-34.
39. Mc Connell E.E. i in. (1995) Chronic inhalation toxicity of a kaolin-based refractory ceramic fiber in syrian golden hamster S. Inhalation Toxicology, 7 503-532.
40. Mc Donald J.C. i in. (1990) Lung dust analysis in the assessment of past exposure of man-made mineral fibre workers. Ann. Occup. Hyg. 34(5), 427-441.
41. Miller W.C. (1982) Refractory fibres. W: Grayson M., Mark H.F., Othmer D.F. [red.] Technology. 3rd. Vol. 20, New York, Wiley, 65-77.
42. Morimato Y. i in. (1994) Effects of inhaled ceramic fibres on macrophage function of rat lungs. Occup. Environ. Med. 5 1(1), 62-67.
43. Morgan A. i in. (1980) Deposition of sized glass fibres in the respiratory tract of the rat. Ann. Occup. Hyg. 23, 353-366.
44. Morgan A., Holmes A., Davison W. (1982) Clearance of sized glass fibres from the rat lung and thier solubility in vivo. Ann. Occup. Hyg. 25, 3 17-331.
45. Pigott G.H, Ishmael J. (1982) A strategy for the design and evaluation of a „safe” inorganic fibres. Ann. Occup. Hyg. 26, 371-380.
46. Pigott G.H., Ishmael J. (1992) The effects of intrapleural injection of alumina and aluminosilicate (ceramic) fibres. Int. J. Exp. Patho. 73, 137-146.
47. Pott F. (1989) Carcinogenicity of fibres in experimental animals. Data and evaluation. W: Assessment of inhalation hazards. U Mohr Springer, Berlin, 243-253.
48. Pott F. i in. (1989) Carcinogenicity studies on natural and man-made fibres with the intraperitoneal test in rats. W: Non-occupational exposure to mineral fibres. J. Bignon, J. Peto, R. Saracci [red.] IARC, Scient. Publ. No 90.
49. Pott F. i in. (1994) Significance of durability of mineral fibres for thier toxicity and carcinogenic potency in the abdominal cavity of rats. in comparison with the low sensitivity of inhalation studies. Environ Health Perspect 102 (suppl 5),145-150.
50. Raabe O.G. i in. (1977) Deposition of inhaled monodisperse aerosols in small rodents. W: W.H. Walton, [red.] Inhaled particles IV, Part 1, Oxford, Pergamon Press, 3-21.
51. Rowhani F., Hammad Y.Y. (1984) Lobar deposition of fibres in the rat. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 46, 257-261.
52. Schneider T., Skotte J., Nissen P. (1985) Man-made mineral fiber size fractions and thier interrelation. Scand. J. Work Environ. Health 11, 117-122.
53. Schupp M.E. (1989) The market for high temperatur ceramic fibre products (1200°C ... 1800°C). Interceram 4, 20-22.
54. Sebastien P. i in. (1991) Durability of ceramic fibres in the human lung. Seventh Britsh Occupational Hygiene Society International Symposium on Inhaled Particles, Edingurg, Abstract 16-20 September.
55. Sebastien P. (1994) Biopersistence of man-made vitreous silicate lung in the human lung. Environ. Health Perspect. 102 (supppl 5), 225-228.
56. Smith D.M. i in. (1987) Long-term health effects in hamsters and rats exposed chronically to man-made vitreous fibres. Ann. occup. Hyg., 31, 73 1-754.
57. Stanton M.F. (1981): Relation of particle dimension to carcionogenicity in amphibole asbestos adn other fibrous minerals. J. Natl. Cancer Inst., 67, 965-975.
58. Stanton M.F (1990) Relation of particle dimension to carciongenicity in amphibole asbestos and other fibrou minerals. J. Natl. Cancer Inst., 67, 965-975.
59. Stetkiewicz J. (1995) Ocena działania kancerogennego ceramicznych włókien mineralnych. I Sympozjum „Zagrożenia Zdrowotne w Środowisku Pracy”. Wrocław, 3-5 listopada.
60. Krajnow A. i in. (1998) Ocena działania kancerogennego u szczurów i myszy po otrzewnowym wprowadzeniu ogniotrwałych włókien ceramicznych. Medycyna Pracy 49(4), 381-392.
61. Tilkes F., Beck E.G. (1983) Influence of well-defined mineral fibres on proliferating cells. Environ. Health Prespect., 51, 275-279.
62. Timbrell V. (1992) Deposition and retention of fibres in the human lung. Ann.Occup. Hyg., 26, 347-369.
63. The Asbestos Institute (1994).
64. TLV for chemical substances and physical agents and biological exposure indices (1996). ACGIH 1995-1996.
65. US Environmental Protection Agency (1986) Durable fiber industry profile and market outlool. Office of pesticides and toxic substances. Washington DC.
66. Wojtczak J. (1994) Narażenie na włókna ceramiczne w środowisku pracy. Produkcja, rodzaje włókien ceramicznych, zmiany zachodzące w strukturze tych włókien, wstępne badania w środowisku pracy. Med. Pracy, 65, 479.
67. Wojtczak J. Sprawozdanie z realizacji tematu 19.6: „Ocena narażenia zawodowego na stanowiskach pracy przy produkcji i stosowaniu włókien ceramicznych”.
68. Wojtczak J. Sprawozdanie z realizacji tematu 19.6: „Ocena narażenia zawodowego na stanowiskach pracy przy produkcji i stosowaniu włókien ceramicznych”.
69. Wright A. i in. (1986) The in vitro cytotoxicity of asbestos fibres. I.P388D cells. Am. J. Ind. Med., 9,371-384.
70. Yamato H. i in. (1994) Clearance of inhaled ceramic fibres from rat lungs. Environ. Health Perspect., 102 (suppl 5), 169-171.
71. Yamato H. (1992) Determinant factor for clearance of ceramic fibres from ra lungs. Brit. J. Ind. Med., 49(3), 182- 185.
72. Yokosaki Y. (1991) Celluiar changes induced in rats lungs by inhalation of ceramic fibres. Toxicol. Ind. Hlth, 7(5/6), 479-483.
73. Young J., Rea M.S., Briggs G. (1989) The non-formation of α-cristobalite in devitrified, commercial-grad aluminosilicate refractory ceramic fibre. Br. Ceram. Trans. J., 88, 58-62.
74. PN-89/Z-04202/02 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości azbestu. Oznaczanie stężenia liczbowego respirabilnych włókien azbestu na stanowiskach pracy metodą mikroskopii optycznej.
75. PN-9 l/Z-0401 8/03 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle respirabilnym na stanowiskach pracy metodą spektrometrii absorpcyjnej w podczerwieni.
76. PN-9l/Z-040 18/02 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym stanowisk pracy metodą spektrometrii absorpcyjnej w podczerwieni.
77. PN-91/Z-04030/06 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu respirabilnego na stanowiskach pracy metodą filtracyjno-wagową.
78. PN-91/Z-0401 8/04 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym i respirabilnym w obecności krzemianów na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną.
1. Anon (1987a) High-purity alumina fiber transformed into paper. Jpn.Chem.Week 28,1.
2. Arledter H.F., Knowles S.E. (1964) Ceramic fibres.W: O.A. Baitista [red.] Synthetic Fibres in Papermaking. New York, Interscience, 185-244.
3. Bellmann B. i in. (1987) Persistence of man-made mineral fibres (MMMF) and asbestos in rat lungs. Ann. Occup. Hyg. 31, 693-709.
4. Brochard P., Pairon C, Bigon J. (1944) The occupational physician’s point of view: the model of man-made vitreous fibres. Environ Health Perspect 102 (supl 5), 3 1-36.
5. Bunn W.B i in. (1993) Recent studies of man-made vitreous fibres chronic animal inhalation studies. JOM, 35(2), 101-113.
6. Brown R.C. i in. (1992) The effects of heating and devitrification on the structure and biological activity of aluminosilicate refractory ceramic fibres. Ann. Occup. Hyg. 36, 115-129.
7. Chamberlain M. i in. (1992) In vitro prediction of the pathologenicity of mineral dusts. Br. J. Exp. Pathol. 60, 320-327.
8. Cheng R.T. i in. (1992) Exposures to Refractory ceramic fiber in refineries and chemical plants. Appl. Occup. Environ. Hyg. 7(6), 361-367.
9. Davis M.G. i in. (1984) The pathogenic effects of fibrous ceramic aluminium silicate glass administered to rats by inhalation or peritoneal injection. W: Biological Effects of Man-made Mineral Fibres. Proceedings of a WHOIIARC conference. Vol. 2. World Health Organization, Copenhagen, 303-322.
10. Davis J.M.G (1985) Comparisons of the biological effects of mineral fibres samples using in vitro and in vivo assay systems.W: E.G. Beck, J. Bignon [red.] In vitro effects of mineral dusts NATO ASI Series, Vol.G3. Berlin, Springer, 405-411.
11. De Vuyst P. (1994) Biopersistence of respirable synthetic fibres and minerals: Point of view of chest physician. Environ Health Perspect, 102 (suppl. 5), 7-9.
12. Grimm H.G. (1983) Occupational exposure to man-made mineral fibres and their effects on health. (Ger.). Zbl. Arbeitsmed. 33,156-162.
13. Gross P. i in. (1970a) The pulmonary reaction to highconcentrations of fibrous glass dust. A preliminary report. Arch. Environ. Health, 20, 696-704.
14. Gross P. i in. (1970b) The pulmonary response to fibrous dusts of diverse compositions. Am. Ind. Hyg. Assoc. J., 31, 125-132.
15. Hart G.A. i in. (1992) Cytotoxcity of reftactory ceramic fibres to chinese hamster ovary cells in culture. Toxic. in Vitro 6(4), 3 17-326.
16. Hesterberg T. W. i in. (1994) Relationship between lung biopersistence and biological effects of man-made vitreous fibres after chronic inhalation in rats. Environ Health Perspect. 102 (suppl 5), 133-137.
17. Hon H. i in. (1993) Measurment of airborne ceramic fibres in manufacturing and processing factories. Ann. Occup. Hyg. 37, 623-629.
18. IARC (1988) Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. Man-made mineral fibres and radon. Lyon 43.
19. ILO. (1989) Occupational safety and health series. No 64. Safety in the use of mineral and synthetic fibres. Geneva, ILO 17-25 April. Working document and report of the meeting of experts on safety in the use of mineral and synthetic fibres.
20. Iżycki. J. i in. (1995) Wczesna diagnostyka następstw zdrowotnych przewlekłej ekspozycji na pył azbestu. Poradnik dla lekarzy pod redakcją J. Iżyckiego. IMP, Łódź.
21. Kamstrup O. (1994) Carciniogenicity assesment of synthetic vitreous fibres-international regulatory perspective. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 20, 182-189.
22. Krajnow A. i in. (1994) Ocena działania zwłókniającego sztucznych włókien ceramicznych. Sprawozdanie z tematu IMP 19.7.
23. Krajnow A. i in. (1995) Ocena działania kancerogennego sztucznych włókien ceramicznych. Sprawozdanie z grantu PB 0873/S4/94/06.
24. Kryteria zdrowotne środowiska - sztuczne włókna mineralne (1994) Tłumaczenie wyd. WHO z 1988 r. pod redakcją J. Indulskiego. Łódź, IMP.
25. Larsen G. (1989) Experimental data on in vitro fibre solubility. W: Non-occupational exposure to mineral fibres. J. Bignon, J. Peto, R. Saracci [red.] IARC Sciencific Publications no 90.
26. Lee KP, Reinhardt C.F. (1984) Biological studies on inorganic potassium titanate fibres. W: Biological effects of Man-Made Mineral Fibres. Proceedings of a WHO/IARC conference. vol. 2. World Health Organization, Copenhagen, 323-333.
27. Lee KP. i in. (1979) Pulmonary response to glass fiber by inhalation exposure. Lab. Invest. 40, 123-133.
28. Lee K.P. i in. (1981) Comparative pulmonary responses to inhaled inorganic fibres with asbestos and fiberglass. Environ. Res. 24,167-191.
29. Leineweber J.P. (1984) Solubility of fibres in vitro and in vivo. W: Biological Effects of Man-made Mineral Fibres. Proceedings of a WHO/IARC conference. Vo 2. World Health Organization, Copenhagen, 87-101.
30. Lemaire I. i in. (1989) Rat lung reactivity to natural and man-made fibrous silicates following short-term exposure. Environ. Res. 48(2), 193-210.
31. List of MAK BAT Values (1995).
32. Mahoney D.P. (1992) Professional safety. 37(11), 25-28.
33. Mast R.W. i in. (1978) Inhalation oncogenicity a study of kaolin of refractory ceramic fiber (RCF) in hamster - final results. Toxicologist, 12, 377 (Abstract,1978).
34. Mast R.W. i in. (1992) Animal carcinogenicity and human epidemiology studies on refractory ceramic fibres. Eight - International Conference on Occupational Lung Diseases. Prague, 14 - 17.09.1992.
35. Mast R.W. i in. (1994) Chronic inhalation and biopersistence of refractory ceramic fiber in rats and hamsters. Environ Health Perspect, 102 (suppl. 5), 207-209.
36. Mast R.W. i in. (1995) Multiple - dose chronic inhalation toxicity study of size - separated kaolin refractory ceramic fiber in male Fischer 344 rats. Innhal. Toxical. 7, 469-502.
37. Mc Clellan R. O., Hesterberg T.W. Role of biopersistence in the pathogenicity of man-made fibres and methods for evaluating biopersistance; a summary of two round-table discussion. Environ Health Perspect., 102 (suppl 5), 277-283.
38. Mc Connell E.E. (1994) Synthetic vitreous fibres-inhalationstudies. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 20,22-34.
39. Mc Connell E.E. i in. (1995) Chronic inhalation toxicity of a kaolin-based refractory ceramic fiber in syrian golden hamster S. Inhalation Toxicology, 7 503-532.
40. Mc Donald J.C. i in. (1990) Lung dust analysis in the assessment of past exposure of man-made mineral fibre workers. Ann. Occup. Hyg. 34(5), 427-441.
41. Miller W.C. (1982) Refractory fibres. W: Grayson M., Mark H.F., Othmer D.F. [red.] Technology. 3rd. Vol. 20, New York, Wiley, 65-77.
42. Morimato Y. i in. (1994) Effects of inhaled ceramic fibres on macrophage function of rat lungs. Occup. Environ. Med. 5 1(1), 62-67.
43. Morgan A. i in. (1980) Deposition of sized glass fibres in the respiratory tract of the rat. Ann. Occup. Hyg. 23, 353-366.
44. Morgan A., Holmes A., Davison W. (1982) Clearance of sized glass fibres from the rat lung and thier solubility in vivo. Ann. Occup. Hyg. 25, 3 17-331.
45. Pigott G.H, Ishmael J. (1982) A strategy for the design and evaluation of a „safe” inorganic fibres. Ann. Occup. Hyg. 26, 371-380.
46. Pigott G.H., Ishmael J. (1992) The effects of intrapleural injection of alumina and aluminosilicate (ceramic) fibres. Int. J. Exp. Patho. 73, 137-146.
47. Pott F. (1989) Carcinogenicity of fibres in experimental animals. Data and evaluation. W: Assessment of inhalation hazards. U Mohr Springer, Berlin, 243-253.
48. Pott F. i in. (1989) Carcinogenicity studies on natural and man-made fibres with the intraperitoneal test in rats. W: Non-occupational exposure to mineral fibres. J. Bignon, J. Peto, R. Saracci [red.] IARC, Scient. Publ. No 90.
49. Pott F. i in. (1994) Significance of durability of mineral fibres for thier toxicity and carcinogenic potency in the abdominal cavity of rats. in comparison with the low sensitivity of inhalation studies. Environ Health Perspect 102 (suppl 5),145-150.
50. Raabe O.G. i in. (1977) Deposition of inhaled monodisperse aerosols in small rodents. W: W.H. Walton, [red.] Inhaled particles IV, Part 1, Oxford, Pergamon Press, 3-21.
51. Rowhani F., Hammad Y.Y. (1984) Lobar deposition of fibres in the rat. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 46, 257-261.
52. Schneider T., Skotte J., Nissen P. (1985) Man-made mineral fiber size fractions and thier interrelation. Scand. J. Work Environ. Health 11, 117-122.
53. Schupp M.E. (1989) The market for high temperatur ceramic fibre products (1200°C ... 1800°C). Interceram 4, 20-22.
54. Sebastien P. i in. (1991) Durability of ceramic fibres in the human lung. Seventh Britsh Occupational Hygiene Society International Symposium on Inhaled Particles, Edingurg, Abstract 16-20 September.
55. Sebastien P. (1994) Biopersistence of man-made vitreous silicate lung in the human lung. Environ. Health Perspect. 102 (supppl 5), 225-228.
56. Smith D.M. i in. (1987) Long-term health effects in hamsters and rats exposed chronically to man-made vitreous fibres. Ann. occup. Hyg., 31, 73 1-754.
57. Stanton M.F. (1981): Relation of particle dimension to carcionogenicity in amphibole asbestos adn other fibrous minerals. J. Natl. Cancer Inst., 67, 965-975.
58. Stanton M.F (1990) Relation of particle dimension to carciongenicity in amphibole asbestos and other fibrou minerals. J. Natl. Cancer Inst., 67, 965-975.
59. Stetkiewicz J. (1995) Ocena działania kancerogennego ceramicznych włókien mineralnych. I Sympozjum „Zagrożenia Zdrowotne w Środowisku Pracy”. Wrocław, 3-5 listopada.
60. Krajnow A. i in. (1998) Ocena działania kancerogennego u szczurów i myszy po otrzewnowym wprowadzeniu ogniotrwałych włókien ceramicznych. Medycyna Pracy 49(4), 381-392.
61. Tilkes F., Beck E.G. (1983) Influence of well-defined mineral fibres on proliferating cells. Environ. Health Prespect., 51, 275-279.
62. Timbrell V. (1992) Deposition and retention of fibres in the human lung. Ann.Occup. Hyg., 26, 347-369.
63. The Asbestos Institute (1994).
64. TLV for chemical substances and physical agents and biological exposure indices (1996). ACGIH 1995-1996.
65. US Environmental Protection Agency (1986) Durable fiber industry profile and market outlool. Office of pesticides and toxic substances. Washington DC.
66. Wojtczak J. (1994) Narażenie na włókna ceramiczne w środowisku pracy. Produkcja, rodzaje włókien ceramicznych, zmiany zachodzące w strukturze tych włókien, wstępne badania w środowisku pracy. Med. Pracy, 65, 479.
67. Wojtczak J. Sprawozdanie z realizacji tematu 19.6: „Ocena narażenia zawodowego na stanowiskach pracy przy produkcji i stosowaniu włókien ceramicznych”.
68. Wojtczak J. Sprawozdanie z realizacji tematu 19.6: „Ocena narażenia zawodowego na stanowiskach pracy przy produkcji i stosowaniu włókien ceramicznych”.
69. Wright A. i in. (1986) The in vitro cytotoxicity of asbestos fibres. I.P388D cells. Am. J. Ind. Med., 9,371-384.
70. Yamato H. i in. (1994) Clearance of inhaled ceramic fibres from rat lungs. Environ. Health Perspect., 102 (suppl 5), 169-171.
71. Yamato H. (1992) Determinant factor for clearance of ceramic fibres from ra lungs. Brit. J. Ind. Med., 49(3), 182- 185.
72. Yokosaki Y. (1991) Celluiar changes induced in rats lungs by inhalation of ceramic fibres. Toxicol. Ind. Hlth, 7(5/6), 479-483.
73. Young J., Rea M.S., Briggs G. (1989) The non-formation of α-cristobalite in devitrified, commercial-grad aluminosilicate refractory ceramic fibre. Br. Ceram. Trans. J., 88, 58-62.
74. PN-89/Z-04202/02 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości azbestu. Oznaczanie stężenia liczbowego respirabilnych włókien azbestu na stanowiskach pracy metodą mikroskopii optycznej.
75. PN-9 l/Z-0401 8/03 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle respirabilnym na stanowiskach pracy metodą spektrometrii absorpcyjnej w podczerwieni.
76. PN-9l/Z-040 18/02 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym stanowisk pracy metodą spektrometrii absorpcyjnej w podczerwieni.
77. PN-91/Z-04030/06 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu respirabilnego na stanowiskach pracy metodą filtracyjno-wagową.
78. PN-91/Z-0401 8/04 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym i respirabilnym w obecności krzemianów na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną.

Uwagi

Pozycja 67 i 68 bibliografii identyczna

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-2a2e3b3b-06ba-49f7-8efd-aa20bb9cb021