The Baden Culture finds from Goszcza site 1 (Kielnik): new archaeological, anthropological, archaeozoological and archaeobotanical data

• Autorzy: Nowak Maciej , Wilczyński Jarosław , Wróbel Jarosław , Kapcia Magda , Moskal-del Hoyo Magdalena

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923FQ.19.002.11495

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In spring 2019, rescue excavations were conducted at Goszcza 1 (Kielnik) site in connection with construction of a dwelling house. As a result, eleven archaeological features of various chronology were identified. The most abundant materials, dating to the Late Classic period of the Baden culture in Lesser Poland (the end of the 4th millennium and the beginning of the 3th millennium BC), were found in four pits. At the bottom of two features (nos 4 and 6) human skeletons were discovered. In the present study, only materials discovered in features attributed to the Baden culture are discussed, including pottery finds, flint artefacts, and fragments of human and animal bones. Macroscopic plant remains coming from three archaeological features have also been investigated.

Słowa kluczowe

EN

Neolithic; Baden culture; funerary rites; anthropology; archaeozoology; archaeobotany

PL

neolit; obrzędy pogrzebowe; antropologia; archeozoologia; archeobotanika

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Folia Quaternaria
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 87
• Strony: 27--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 82 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Nowak Maciej

• Pracownia Archeologiczna Maciej Nowak

• https://orcid.org/0000-0003-4960-6049

autor

Wilczyński Jarosław

• Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences, Sławkowska 17, 31-016 Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-9786-0693

autor

Wróbel Jarosław

• Department of Anthropology of Institute of Zoology, Jagiellonian University, Gronostajowa 9, 30-387 Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-3481-899X

autor

Kapcia Magda

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-7117-6108

autor

Moskal-del Hoyo Magdalena

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000-0003-3632-7227

Bibliografia

• [1] Acsadi G. Y., Nemeskeri J., 1970. History of Human Life. Span and Mortality, Akademia Kiado.
• [2] Bakels C.C., 1992. Fruits and seeds from the Linearbandkeramik settlement at Meindling, Germany, with special reference to Papaver somniferum. Analecta Praehistorica Leidensia 25: 55–68.
• [3] Bieniek A., Pokorny P., 2005. A new find of macrofossils of feather grass (Stipa) in an Early Bronze Age storage pit at Vlineves, Czech Republic: local implications and possible interpretation in a Central European context. Vegetation History and Archaeobotany 14: 295–302.
• [4] Binford L. R., 1981. Bones: ancient men and modern myths. Academic Press, New York.
• [5] Bober J., 1993. Osada kultury ceramiki promienistej w Krakowie – Nowej Hucie – Mogile w rejonie Kopca Wandy. Część I –Materiały. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 16: 7–53.
• [6] Bober J., 1994. Osada kultury ceramiki promienistej w Krakowie – Nowej Hucie – Mogile w rejonie Kopca Wandy. Część II – Analiza. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 17: 13–40.
• [7] Bober J., 1995. Materiały kultury ceramiki promienistej z Krakowa – Nowej Huty – Cła. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 18: 11–16.
• [8] Bober J., 1998. Najnowsze materiały kultury ceramiki promienistej ze stanowiska 5, 5A, 5B w Krakowie-Nowej Hucie (Wyciąże). Materiały Archeologiczne Nowej Huty 21: 7–26.
• [9] Bober J., 2015. Pottery of the Baden Vulture in Lesser Poland on the basis of findings in the Kraków- Nowa Huta. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 221–259.
• [10] Bober J., Valde-Nowak P., Zastawny A., 2012. Kultura badeńska – katalog źródeł. In: Czekaj-Zastawny A. (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (Funerary Rite of Danubian Cultures in the Neolithic of southeastern Poland). Kraków: 453–469.
• [11] Bogaard A., Jones G., 2007. Neolithic farming in Britain and central Europe: contrast or continuity? In: Whittle W A., Cummings V. (eds.) Going over: the Mesolithic – Neolithic transition in north – west Europe. British Academy. London.
• [12] Brzeska-Zastawna A., 2018. The current state of research on the flint industry in the Pre-Baden and Classic Baden horizons in western Lesser Poland. In: Valde-Nowak P., Sobczyk K., Nowak M., Źrałka J. (Eds) Multas Per Gentes Et Multa Per Saecula. Amici Magistro Et Collegae Suo Ioanni Christopho Kozłowski Dedicant. Kraków: 511–520.
• [13] Buikstra J., Ubelaker D. H., 1994. Standards for data collection from human skeletal remains. Arcansans, Archeological Survey Research: 44.
• [14] Burchard B., Lityńska-Zając M., 2002. Plant remains from the Funnel Beaker Culture site at Niedźwiedź, Słomniki commune, Małopolska province. Acta Palaeobotanica 42 (2): 171–176.
• [15] Ceynowa-Giełdon M., 1976. Ostnice sekcji „Pennatae” w Polsce. Rozprawy Uniwersytetu M. Kopernika, Toruń.
• [16] Chabal L., 1997. Forêts et sociétés en Languedos (Néolithic final, Antiquité tardive). L’athracologie, méthode et paléoécologie. Documents d’Archéologie Française. 63. Éditions de la Maison des sciences de l’homme, Paris.
• [17] Cuhna E., Baccino E., Martille L., Ramsthaler F., Priet J., Schuliar Y., Lynnerup N., Cattaneo C., 2009. The problem of aging human remains and living individuals: A review. Forensic Science International 193: 1–13.
• [18] Czarnowicz M., Ochał-Czarnowicz A., 2011. Sprawozdanie z badań archeologcznych przeprowadzonych w Goszczy na stan. 1 (w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie).
• [19] Dobrzańska H., Wilczyński J., Zastawny A., 2016. The settlement of the Baden culture at site 1 in Zofipole, Kraków district (results of excavations conducted in 1986). Sprawozdania Archeologiczne 68: 223–262.
• [20] Fosse P., Wajrak A., Fourvel J.B., Madelaine S., Esteban-Nadal M., Cáceres I., Yravedra J., Prucca A., Haynes G., 2012. Bone Modification by Modern Wolf (Canis lupus): A Taphonomic Study From their Natural Feeding Places. Journal of Taphonomy 10(3–4): 197–217.
• [21] Ginter B., Kozłowski J. K., 1990. Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu. Warszawa.
• [22] Gluza I. 1983/1984. Neolithic cereals and weeds from the locality of the Lengyel culture at Nowa Huta – Mogiła near Cracow. Acta Paleobotanica 23: 123–184.
• [23] Godłowska M., 1968. Materiały z osady kultury ceramiki promienistej w Zesławicach Dłubni (Kraków-Nowa Huta) na stanowisku I. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 1: 91–172.
• [24] Godłowska M., 1979. Plemiona kultury ceramiki promienistej. In: Hensel W., Wiślański T. (eds.), Prahistoria Ziem Polskich II: 302–317.
• [25] Haynes G., 1983. A guide for differentiating mammalian carnivore taxa responsible for gnaw damage to herbivore limb bones. Paleobiology 9(2): 164–172.
• [26] Hillson S., 2005. Teeth. Oxford. 388 pp.
• [27] Kaczanowska M., 1982/1983. Przemysł Kamienny kultury ceramiki promienistej. Acta Archaeologica Carpathica 22: 62–95
• [28] Kaczanowska M., Kozłowski J. K., 1976. Studia nad surowcami krzemiennymi południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Acta Archaeologica Carpathica 16: 201–216.
• [29] Kaflinska M., Wójcik I. Stefański D., 2015. New settlement of the Baden culture at site 8 in Kraków-Bieżanów. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 313–336.
• [30] Kapcia M., Mueller-Bieniek A., 2018. Archaeological analysis of abundant cereal finds from Kraków Nowa Huta Mogiła 62 – getting back to the old story. Folia Quaternaria 86: 217–231.
• [31] Klein R. G., Cruz-Uribe K., 1984. The Analysis of Animal Bones from Archaeological Sites, Univ. of Chicago Press, Chicago.
• [32] Klichowska M., 1975. Najstarsze zboża z wykopalisk polskich [The oldest cereals of the Polish archaeological sites]. Archeologia Polski 20 (1): 83–143.
• [33] Kondracki J., 2002. Geografa regionalna Polski. Warszawa.
• [34] Kozłowski J. K., 1968. Materiały neolityczne i eneolityczne odkryte na stanowisku Nowa Huta – Wyciąże (badania w latach 1950–1952). Materiały Archeologiczne Nowej Huty 1: 13–90.
• [35] Kruk J., 1987. Karta Ewidencyjna Stanowiska Archeologicznego Goszcza 1 (w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie).
• [36] Kruk J., Lityńska-Zając M., Milisauskas S., 2016. Gospodarka roślinna w neolicie. Studium przypadku / Neolithic plant cultivation at Bronocice. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [37] Kulpa Wł., 1974. Nasionoznastwo chwastów. Wydanie II uzupełnione. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa.
• [38] Lasota-Moskalewska A., 2007. Podstawy archeozoologii, Szczątki ssaków. Warszawa.
• [39] Lityńska-Zając M., 1995. Charakterystyka niektórych aspektów upraw na podstawie analizy szczątków roślinnych ze stanowiska 12 w Parchatce gm. Kazimierz Dolny, woj. Lubelskie. Sprawozdania Archeologiczne 47: 255–263.
• [40] Lityńska-Zając M., 1997. Roślinność i gospodarka rolna w okresie rzymskim. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków.
• [41] Lityńska-Zając M., 2000.Wyniki analizy materiałów roślinnych z obiektu kultury badeńskiej ze stanowiska 9 w Szarbi Zwierzynieckiej, gm. Skalbmierz. Sprawozdania Archeologiczne 52: 139–142.
• [42] Lityńska-Zając M., 2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
• [43] Lityńska-Zając M., 2010. Botanical analysis of the multicultural site in Smroków, Słomniki commune. Sprawozdania Archeologiczne 62: 335–352.
• [44] Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. Sorus, Poznań.
• [45] Lutnicki W., 1972. Uzębienie zwierząt domowych. Warszawa-Kraków.
• [46] Lyman R. L., 1994. Vertebrae Taphonomy. Cambridge University Press, Cambridge.
• [47] Makowicz-Poliszot D., 2002. Zwierzęce szczątki kostne ze stanowiska kultury pucharów lejkowatych z Zawarży. In: Kulczycka-Leciejewiczowa A. (ed.) Zawarża, osiedle neolityczne w poludniowopolskiej strefie lessowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk: 135–160.
• [48] Marguerie D., Hunot J.-Y. 2007. Charcoal analysis and dendrology: data from archaeological sites in north-western France. Journal of Archaeological Science 34(9): 1417–1433.
• [49] Moskal-Del Hoyo M., Mueller-bieniek A., Alexandrowicz W. P., Wilczyński J., Wędzicha S., Kapcia M., Przybyła M., 2017. The continuous persistence of open oak forests in the Miechów Upland (Poland) in the second half of the Holocene. Quaternary International 458: 14–27.
• [50] Moskal-Del Hoyo M., Wachowiak M., Blanchette R. A., 2010. Preservation of fungi in charcoal. Journal of Archaeological Science 37 (9): 2106–2116.
• [51] Moskal-Del Hoyo M., Wacnik A., Alexandrowicz W. P., Stachowicz-Rybka R., Wilczyński J., Wędzicha S., Szwarczewski P., Korczyńska M., Cappenberg K., Nowak M., 2018. Open country species persisted in loess regions during the Atlantic and early Subboreal phases: new multidisciplinary data from southern Poland. Review of Palaeobotany and Palynology 253: 49–69.
• [52] Mueller-Bieniek A., Nalepka D., 2010. Czy znaleziska ostnicy (Stipa sp.) z neolitu południowych Kujaw świadczą o istnieniu muraw kserotermicznych w optimum klimatycznym? [Do findings of feather grass (Stipa sp.) from the Neolithic of Southern Kujawy area indicate the existence of xerothermic grasslands during the climatic optimum?] In: H. Ratyńska, B. Waldon (eds.). Ciepłolubne murawy w Polsce – stan zachowania i perspektywy ochrony. Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz: 235–248
• [53] Mueller-Bieniek, A.,Pyzel J., Kapcia M., 2018. Chenopodium Seeds in Open-Air Archaeological Sites – How to Not Throw the Baby Out with the Bathwater. Enviromental Archaeology 2018: 1–13.
• [54] Nowak M., 2015. Workshop of the tatrahedral flint axes discovered during rescue excavations at site 13 in Zakrzów, Wieliczka district, Lesser Poland. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 361–370.
• [55] Nowak M., 2017. Obiekt kultury badeńskiej na stanowisku Brzozówka Korzkiewska 2 (AZ P 100-56/43), gm. Zielonki, Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. W. Szafera 27: 181–188.
• [56] Nowiński M., 1983. Dzieje upraw i roślin leczniczych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa.
• [57] Pelisiak A., 2006. The exploitation and distribution of flints from the central part of Polish Jura in the Late Neolithic. Analecta Archaeologica Ressoviensia 1: 73–86.
• [58] Pionek J., 1999. Biologia populacji pradziejowych. UAM, Poznań.
• [59] Pipes M.-L., Kruk J., Makowicz-Poliszot D., Milisauskas S., 2009. Funnel Beaker Animal Husbandry at Bronocice. Archaeologia Baltica 12: 31–45.
• [60] Reitz E. J., Wing E. S., 1999. Zooarchaeology. Cambridge.
• [61] Rook E., 1971. Materiały kultury ceramiki promienistej odkryte na stanowisku w Nowej Hucie – Pleszów (badania 1954–1963). Materiały Archeologiczne Nowej Huty IV: 11–237.
• [62] Rook E., Nowak M., 1993. Sprawozdanie z badań wielokulturowego stanowiska w Krakowie-Prądniku Czerwonym w latach 1990 i 1991 (A report on the research on a multi-cultural site in Kraków-Prądnik Czerwony, in years 1990–1991). Sprawozdania Archeologiczne 45: 35–71.
• [63] Rutkowski L., 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• [64] Scheuer L., Black S., 2004. Developmental juvenile osteology. Elsevier – Academic Press, Londyn.
• [65] Schmid E., 1972. Atlas of animal bones: for prehistorians, archaeologists and Quaternary geologists.Amsterdam-London-New York.
• [66] Schweingruber F.H., 1990. Anatomie Europäischer Hölzer. Paul Haupt Berne und Stuttgart Publishers, Bern-Stuttgart.
• [67] Shipman P., Foster G., Schoeninger M., 1984. Burnt bones and teeth: an experimental study of color, morphology, crystal structure and shrinkage. Journal of Archaeological Science 11: 307–325.
• [68] Sochacki Z., 1981. Z zagadnień ekonomiczno-społecznych kultury ceramiki promienistej w Europie. Archeologia Polski 26(1): 41–70.
• [69] Sochacki Z., 1988. Zespół osadniczy kultury ceramiki promienistej w Krakowie-Zesławicach. Warszawa.
• [70] Trela-Kieferling E., 2015. Workshop of Jurassic G flint core tools at site 7 in Przybysławice, Lesser Poland. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 353–360.
• [71] Valde-Nowak P., Stefański D., Szczepanek A., 2018. A Neolithic Child Burial from Ciemna Cave in Ojców National Park, Poland. In: Werra D. H.& Woźny M. (eds.), Between History and Archaeology. Papers in honour of Jacek Lech: 279–288.
• [72] Valde-Nowak P., Gil-Drozd A., Kraszewska A., Paternoga M., 2015. The proto-Boleraz grave in the Western Beskidy Mts., Lesser Poland. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 371–380.
• [73] Wojenka M., Wilczyński J., Zastawny A., 2016. Archaeological excavations in Żarska Cave in Żary, Kraków district, 2012–2015: an interim report. Recherches Archéologique Nouvelle Serie 8: 185–204.
• [74] Zastawny A., 1999. Uwagi na temat chronologii osadnictwa kultury badeńskiej w zachodniej części Małopolski. Sprawozdania Archeologiczne 51: 9–55.
• [75] Zastawny A., 2000. Kultura badeńska w regionie wielicko-bocheńskim – stan i problematyka badań. Sprawozdania Archeologiczne 52: 9–42.
• [76] Zastawny A., 2006. Osadnictwo społeczności badeńskeigo kręgu kulturowego w Jurze Ojcowskiej na tle regionów sąsiednich. In: Lech J., Partyka J (eds.), Jura Ojcowska w pradziejach i początkach państwa polskiego. Ojców: 439–458.
• [77] Zastawny A., 2012. Groby kultury badeskiej w Małopolsce (The graves of the Baden Culture in lesser Poland). Studia Archaeologica Brunensia M 17: 233–254.
• [78] Zastawny A., 2014. Neolityczne osadnictwo strefy „piaskowej” południowego obrzeżenia doliny Wisły pod Krakowem w świetle badań na stanowisku 13 w Kokotowie, gm. Wieliczka, woj. Małopolskie, Raport 9: 11–52.
• [79] Zastawny A., 2015a. The Baden complex in Lesser Poland – horizons of cultural influences. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 119–150.
• [80] Zastawny A., 2015b. Absolute chronology of the Baden culture in Lesser Poland – new radiocarbon dates. In: Nowak M., Zastawny A. (eds.), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica, Kraków: 191–219.
• [81] Zastawny A., Nowak M., 2012. Badania wykopaliskowe w rejonie Puchaczej Skały w dolinie Prądnika (Smardzowice st.38), Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. W. Szafera 27: 55–72.
• [82] Zemełka, S. 1959. Groby kultury ceramiki promienistej i sznurowej w Zesławicach, pow. Kraków (Nowa Huta). Materiały Archeologiczne vol. I: 81–90.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).