Narażenie na substancje rakotwórcze i mutagenne w środowisku pracy

• Autorzy: Chmielewski Jarosław , Nowak-Starz Grażyna , Rutkowski Arkadiusz , Bartyzel Mariusz , Czarny-Działak Małgorzata , Gworek Barbara , Król Halina , Łuszczki Jarogniew J. , Szpringer Monika

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2020.3.8

Warianty tytułu

EN

Occupational exposure to carcinogens and mutagens in the work environment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Omówiono zagadnienie zawodowego narażenia na substancje rakotwórcze i mutagenne. Przedstawiono obowiązujący stan prawny oraz wybrane wymagania dotyczące ich stosowania w procesie pracy. Zaprezentowano zasady prewencji, bezpieczeństwa oraz profilaktyki.

EN

A review, with 46 refs., of current legal regulations and requirements for their use during operation along with general principles of safety and prevention.

Słowa kluczowe

PL

bezpieczeństwo pracy; substancje rakotwórcze; profilaktyka

EN

work safety; carcinogens; prevention

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 99, nr 3
• Strony: 397--405
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa

autor

Nowak-Starz Grażyna

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Rutkowski Arkadiusz

• Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie

autor

Bartyzel Mariusz

• Warszawski Uniwersytet Medyczny

autor

Czarny-Działak Małgorzata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Gworek Barbara

• Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Król Halina

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Łuszczki Jarogniew J.

• Instytut Medycyny Wsi, Lublin

autor

Szpringer Monika

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

Bibliografia

• [1] J. Skowroń, Podst. Met. Oceny Środ. Pr. 2007, 54, 5.
• [2] Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG), Dz. U. 2006, L 396, https://eur-lex.europa. eu/legalcontent/PL/TXT/?uri=CELEX%3A02006R1907-20140410, dostęp 6 października 2019 r.
• [3] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, Dz. U. 2012, poz. 890, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/124077/w%20sprawie%20substancji%20chemicznych%20ich%20mieszanin%20-%20 24%20lipca%202012.pdf, dostęp 6 października 2019 r.
• [4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006, Dz. Urz. UE L 353 z 31 grudnia 2008 r., https://eur-lex. europa.eu/legalcontent/PL/TXT/?uri=celex%3A32008R1272, dostęp 6 października 2019 r.
• [5] Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych, Dz. U. 2001, nr 11, poz. 84, http://prawo.sejm.gov.pl/ isap.nsf/download xsp/WDU20010110084/U/D20010084Lj.pdf, dostęp 6 października 2019 r.
• [6] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz. U. 1998, nr 21, poz. 94 ze zm., http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/ WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf, dostęp 6 października 2019 r.
• [7] http://www.imp.lodz.pl/upload/rejestry/2019/wykaz20191.pdf, dostęp 6 października 2019 r.
• [8] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. 2003, nr 169, poz. 1650 ze zm., http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU20031691650, dostęp 6 października 2019 r.
• [9] PN-N-18002:2011, Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
• [10] Y. Hu, Z. Bai, L. Zhang, X. Wang, i in., China. Sci. Total Environ. 2007, 382, 240.
• [11] M. Trojanowska, R. Świetlik, Med. Środ. 2012, 15, nr 2, 33.
• [12] S.Ch. Chen, Ch.M. Liao, Sci. Total Environ. 2006, 366, 112.
• [13] I. Romanowska-Słomka, Ryzyko zawodowe, PIP, Warszawa 2002, 9.
• [14] Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz. U. 2018, poz. 1286, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id= WDU20180001286, dostęp 14 października 2019 r.
• [15] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz. U. 2011, nr 33, poz. 166, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU20110330166, dostęp 14 października 2019 r.
• [16] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 100/08, LEX nr 479323, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20 PK%20100-08-1.pdf, dostęp 16 października 2019 r.
• [17] Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 19 kwietnia 2013 r. III PK 45/12, https:// mojepanstwo pl/dane/sn_orzeczenia/25887,iii-pk-45-12, dostęp 16 października 2019 r.
• [18] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 marca 2015 r. III APa 53/1, http://orzeczenia.katowice.sa.gov pl/content/$N/151500000001521_III_ APa_000053_2014_Uz_2015-03-27_001, dostęp 16 października 2019 r.
• [19] D. Smoliński, Ocena ryzyka zawodowego z zastosowaniem komputera, ODDK, Gdańsk 2001, 13.
• [20] Państwowa Inspekcja Pracy, Materiał na posiedzenie Rady Ochrony Pracy, Ocena i ograniczenie ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na czynniki o działaniu rakotwórczym i mutagennym, Warszawa, 17 lipca 2018 r., https://www.pip.gov.pl/pl/rzecznik-prasowy/komunikatybiezace/97115,czynniki-rakotworcze-i-mutagenne-w-srodowiskupracy. html.pdf, dostęp 23 października 2019 r.
• [21] Państwowa Inspekcja Sanitarna, Stan sanitarny kraju w 2018 r., Główny Inspektorat Sanitarny, Warszawa, czerwiec 2019 r., 169. https://gis.gov. pl/wp-content/uploads/2019/09/SSK-2018-www1.pdf, dostęp 23 października 2019 r.
• [22] Główny Urząd Statystyczny, Warunki pracy w 2018 r., Warszawa, Gdańsk 2019, 75, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/ warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/warunkipracy-w-2018-roku,1,13. html, dostęp 23 października 2019 r.
• [23] J. Skowroń, Inż. Ekol. 2016, 50, 75.
• [24] A. Caban, P. Stradomski, Tech. Inform. Inż. Bezp. 2016, 4, 81.
• [25] K. Konieczko, A. Pałaszewska-Tkacz, S. Czerczak, Med. Pracy 2013, 64, nr 2, 181.
• [26] A. Pałaszewska-Tkacz, S. Czerczak, K. Konieczko, Med. Pracy 2015, 66, nr 1, 29.
• [27] J. Zwoździak, P. Zwoździak, Chemik 2009, 62, nr 10, 344.
• [28] W. Szymczak, N. Szeszenia-Dąbrowska, Szacowanie ryzyka zdrowotnego związanego z zanieczyszczeniem środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1995.
• [29] B. Barański, W. Szymczak, Podstawy metody oceny ryzyka zdrowotnego, Wyd. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1995.
• [30] M. Biesiada, Ocena ryzyka zdrowotnego mieszkańców Wiślinki związanego z oddziaływaniem hałdy fosfogipsu, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec 2006.
• [31] Główny Urząd Statystyczny, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w I-IV kwartale 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ rynek-pracy/pracujacy zatrudnieniwynagrodzenia-koszty-pracy/ zatrudnienie-i-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej-w-2018- roku,1,33.html, dostęp 20 października 2019 r.
• [32] Praca zbiorowa, World cancer report. Occupational exposures, (red. B. Stewart i P. Kleihues), International Agency for Research on Cancer, Lyon 2003, 33.
• [33] K. Steenland, C. Burnett, N. Lalich, E. Ward, J. Hurrell, Am. J. Ind. Med. 2003, 43, nr 5, 461.
• [34] S.B. Markowitz, E. Fisher, M.C. Fachs, J. Shapiro, P.J. Landrigan, Am. J. Ind. Med. 1998, 16, 417.
• [35] M. Nurminen, A. Karjalainen, Scand. J. Work Environ. Health 2001, 27, nr 3, 161.
• [36] N. Szeszenia-Dąbrowska, U. Wilczyńska, W. Sobala, Med. Pracy 2014, 65, nr 4, 466.
• [37] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz. U. 2009, nr 105, poz. 869, http://prawo.sejm. gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp id=WDU20091050869, dostęp 20 października 2019 r.
• [38] M. Wiszniewska, A. Lipińska-Ojrzanowska, A. Witkowska, i in., Med. Pracy 2018, 69, nr 1, 96.
• [39] D. Pogorzelska, Med. Pracy 2009, 60, nr 6, 531.
• [40] C. Fitzmaurice, D. Dicker, A. Pain, H. Hamavid, i in., JAMA Oncol. 2015, 1, nr 4, 505.
• [41] J. Obolewicz, Zarządzanie Edukacja 2009, 58, 213.
• [42] E. Bem, Czynniki zagrożeń w środowisku pracy, Politechnika Łódzka, Łódź 1999.
• [43] J. Ejdys, A. Lulewicz, J. Obolewicz, Zarządzanie bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie, Wyd. Politechniki Białostockiej, Białystok 2008, 288.
• [44] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni- wynagrodzeniakoszty-pracy/pracujacy-w-gospodarce-narodowej- w-2018-roku,7,16.html, dostęp 24 października 2019 r.
• [45] Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, Dz. U. 1996, nr 69, poz. 332, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU19960690332, dostęp 14 października 2019 r.
• [46] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. 2004, nr 180, poz. 1860 ze zm., http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU20041801860, dostęp 24 października 2019 r.

Uwagi

1. Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).

2. Projekt finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą " Regionalna Inicjatywa doskonałości" w latach 2019-2022, nr projektu 024/RID/2018/19, kwota finansowania 11 999 000,00 zł.