Zmienność właściwości geośrodowiska Polski na tle globalnym : trendy zmienności wybranych parametrów wzajemnie wrażliwych

• Autorzy: Ostaficzuk S.

Warianty tytułu

EN

The variability of Poland’s environment against the global data variability trends within the selected sensitive factors

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł jest oparty na pierwszych spostrzeżeniach uzyskanych z realizacji tematu wieloczynnikowej analizy jakościowej nieustannych przemian geośrodowiska w ogóle, na świecie i w Polsce. Istotne długo- i krótkoczasowe trendy zmienności geośrodowiska oraz wynikające z nich zagrożenia są podstawą planowania i podejmowania istotnych decyzji ekonomiczno-politycznych. W artykule są przedstawione zmienności kilku tylko wybranych parametrów bogatej rzeczywistości naturalnej – zarówno przyrodniczej, jak i antropogenicznej, w tym ekonomicznej, związanych z rozwojem ludzkości. Założeniem metodycznym było wykorzystywanie w miarę możności danych pierwotnych lub tylko mniej przetworzonych w procesie udostępniania, a nie danych wywodzących się z uogólnionego modelowania rozpatrywanych zjawisk. Wybór przedstawionych parametrów został uzależniony od dostępności danych porównawczych zarówno w skali globalnej, jak i regionalnej oraz arbitralnego przekonania autora o ich istotności. Ze wstępnej analizy danych w perspektywie kilkunastu i kilkudziesięciu lat wyłania się obraz świata przyrody w wielu aspektach mniej alarmistyczny od powielanych opinii na temat ogólnej sytuacji człowieka w jego ziemskim środowisku, ale bardziej niepokojący w zakresie wzajemnych stosunków cywilizacji ludzkich w skali globalnej. Podstawową analizą struktury danych zostały objęte zmienności temperatury powierzchni terenu, nasłonecznienia, radiacji ziemskiej, fotosyntezy, smogu i zawartości CO, CO2 , NO2 w atmosferze oraz przyrostu populacji ludzkiej, kontrastów PKB i konfliktów społecznych.

EN

The determination of long-range and short-range tendencies to change within human surroundings and hazardous outcomes is critical in planning sustainability and economic-political decisions. In Parameters of the current reality factors, both natural and human controlled, including the economy, having an apparent impact on the “trendy” idea of sustainability, are presented in the paper. The selection of factors was mainly due to global and regional data accessibility, with arbitral certainty of their essential value. The data analyzed in the prospect of a decade to several decades back, shows a general image of the future of hums which is less alarming than multiplicative common beliefs, and more troubled than common judgment in the scope of global civilizations interaction. The conclusion was derived from the structural analysis of changes of land temperature, insolation, net radiation, outgoing longwave radiation, net primary productivity, aerosol size and optical depth, atmosphere content of CO, CO2, NO2 with respect to population increase, contrasts in wealth, GDP and PPP.

Słowa kluczowe

PL

trend; zmienność; geośrodowisko; ocieplenie; absorpcja węgla

EN

trend; fluctuation; geoenvironment; warming; coal intake

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 92
• Strony: 391--412
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Ostaficzuk S.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Carbon Brief 2014. Interaktywna mapa historycznych emisji CO2 w poszczególnych państwach i łącznie na świecie w latach 175–2010; red. S. Evans. [Online] Dostępne w: [www.carbonbrief.org/ interactive-map-historical-emissions-around-the-world; udostępniona na zasadzie licencji CC (CC Licensing, credit http://www.carbonbrief.org/); opracowanie [Online] Dostępne w: https://twitter.com/; @DrSimEvans http://www.carbonbrief.org/author/simonevans. [Dostęp: 16.02.2016].
• [2] Chomicz i in. 2016 – Chomicz, L., Conn, D.B., Szaflik, J.P. and Szostakowska, B. 2016. Newly Emerging Parasitic Threats for Human Health: National and International Trends; BioMed Res. Intern. (2016), Article ID 4283270, 3 p. [Online] Dostępne w: http://dx.doi.org/10.1155/2016/4283270; oraz Conn D.B. 2009: Presidential address: parasites on a shrinking planet; Journ. Parasitology, 95(6); s. 1253–1263.
• [3] CIA, dostępne w r. 2016: CIA World Factbook; roczniki archiwalne od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. [Online] Dostępne w: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [4] Dane FAO, ONZ. Szacowane zasoby lasów na świecie (Global Forest Resources Assessments); MacDicken, K., Reams, G. and de Freitas, J. red. 2015. Changes in Global Forest Resources from 1990 to 2015; Forest Ecology and Management; Science to sustain the World’s Forests; v. 352. [Online] Dostępne w: http://www.fao.org/3/a-i4895e/index.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [5] Demograficzny Rocznik ONZ 2014. wydawany przez United Nations Statistics Division, dostępny w r. 2016. [Online] Dostępne w: http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2.htm. [Dostęp: 16.02.2016].
• [6] EO NASA Global Maps, dostępne w r. 2016. Land temperature anomalies. [Online] Dostępne w: http://neo.sci.gsfc.nasa.gov/view.php?datasetId=MOD_LSTAD_M. [Dostęp: 16.02.2016].
• [7] EO NASA Global Maps, dostępnje w r. 2016. Land temperature anomalies. [Online] Dostępne w: http://earthobservatory.nasa.gov/GlobalMaps/?eocn=topnav&eoci=globalmapss. [Dostęp: 16.02.2016].
• [8] Epstein A. 2014: Moral Case for Fossil Fuels; Portfolio/Penguin, NY, s. 1−248.
• [9] FFP 2015. Fragile State Index; s. 1–40. [Online] Dostępne w: http://library.fundforpeace.org/library/fragilestatesindex-2015.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [10] Kahn, M.E. 2016. Fueling the future; w krytycznej recenzji książki S. Ansolabewhere i D.M. Konisky 2014: Cheap and Clean – How Americans Think About Energy in the Age of Global Warming; MIT Press’ s. 1−271; Science 347(6219), s. 239.
• [11] Kintisch, E. 2014, Earth’s missing heat may be hiding in the deep Atlantic; Science 345(6199), s. 860; także 2009: oko, The Orbiting Carbon Observatory and the Mystery of the Missing Sinks. [Online] Dostępne w: http://www.nasa.gov/mission_pages/oco/news/oco-20090123.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [12] Lambertini, M. red. 2014. Living Planet Report 2014 Species and spaces, people and places; WWF; s. 1−180. [Online] Dostępne w: http://wwf.panda.org/about_our_earth/all_publications/living_planet_report. [Dostęp: 16.02.2016].
• [13] Lederbogen i in. 2011 – Lederbogen, F., Kirsch, P., Haddad, L., Streit, F., Tost, H., Schuch, P., Wüst, S., Pruessner, J.C., Rietschel, M., Deuschle, M. and Meyer-Lindenberg, A. 2011. City living and urban upbringing affect neural social stress processing in humans; Nature 474(7352); s. 498–501. [Online] Dostępne w: http://www.nature.com/nature/journal/v474/n7352/full/nature10190.html?WT.ec_ id=NATURE-20110623. [Dostęp: 16.02.2016].
• [14] Mazzarella i in. 2013 – Mazzarella, A., Giuliacci, A. and Scafetta, N. 2013. Quantifying the Multivariate ENSO Index (MEI) Coupling to CO2 Concentration and to the Length of Day Variations; Theor. Appl. Climatology 111(3), s. 601−607.
• [15] NIK 2015. Informacja o wynikach kontroli; Działania Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, na rzecz zapewnienia odpowiedniej jakości robót drogowych; NIK, Departament Infrastruktury; s. 1–63. [Online] Dostępne w: https://www.nik.gov.pl/plik/id,8346,vp,10411.pdf; także: http://geotechnika.zut.edu.pl/o_nas/publikacje/mt/badnia%20cz2.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [16] NOAA z r. 2016. Informacja o wzmocnieniu efektu el-Niño na przełomie 2015/2016. [Online] Dostępne w: http://www.noaanews.noaa.gov/stories2015/101515-noaa-strong-el-Niño-sets-the-stage-for-2015-2016-winter-weather.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [17] NOAA z r. 2016. Informacje o bieżącym monitorowaniu przebiegu zjawiska el-Niño. [Online] Dostępne w: http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/analysis_monitoring/enso_advisory/ensodisc.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [18] NOAA, the Enso diagram, 2015. [Online] Dostępne w: http://www.srh.noaa.gov/tbw/?n=tampabayelNiñopage;
• [19] oco2,NASA 2016. [Online] Dostępne w: http://www.nasa.gov/mission_pages/oco2/index.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [20] Ostaficzuk, S. 2014. Dobra wspólne i zagrożenia. Kraków: IGSMiE PAN, s. 1−152.
• [21] Oświadczenie... – Oświadczenie Komitetu Nauk Geologicznych PAN w sprawie zagrożenia globalnym ociepleniem. [Online] Dostępne w: http://www.kngpan.agh.edu.pl/wp-content/uploads/protokl-kng-02.04.09.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [22] Patterns 1980 – Patterns of Urban and Rural Population Studies; Department of International Economic and Social Affairs; Population Studies No. 68; N.Y., s. 1−184; http://esa.un.org/unpd/wup/Archive/Files/studies/; 2014: World Urbanization Prospects; United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2014). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, Highlights (ST/ESA/SER.A/352), s. 1−32. [Online] Dostępne w: http://esa.un.org/unpd/wup/highlights/wup2014-highlights.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [23] Rekomendacje 2010. Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie – rekomendacje dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne. [Online] Dostępne w: http://www.ppp.gov.pl/ publikacje/documents/kryteria_wyboru_ofert_pozacenowe_310111.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [24] Stigendal, M. 2010. Cities ans Social Cohesion − Popularizing the results of Social Polis; Malmö University, Department of Urban Studies, s. 1–42. [Online] Dostępne w: http://www.socialpolis.eu/uploads/ tx_sp/Cities_and_Social_Cohesion_-_final__web_.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [25] Trumbore i in. 2015 – Trumbore, S., Brando, P. and Hartmann, H. 2015. Forest health and global change; Science 349(6250), s. 814–818; specjalne wydanie tygodnika Science; AAAS. [Online] Dostępne w: http://science.sciencemag.org/content/349/6250/814; http://www.sciencemag.org/news/2015/08/special-issue-forest-health-changing-world. [Dostęp: 16.02.2016].
• [26] U.S. Census Bureau... – U.S. Census Bureau. World Population Clock, bieżące wartości szacowane, dostępne w roku 2016. [Online] Dostępne w: http://www.census.gov/popclock/; http://www.census.gov/main/www/pdf.html. [Dostęp: 16.02.2016].
• [27] UN Economic and Social Council 2016. [Online] Dostępne w: http://unstats.un.org/unsd/statcom/47th-session/documents/2016-2-IAEG-SDGs-E.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [28] UN Statistics Division 2015. Kieszonkowy rocznik statystyczny 2014; WSPB2014.pdf; oraz wiele innych wydawnictw; http://unstats.un.org/unsd/publications/; dostępnych online i w formacie .pdf wydawnictw ONZ (UN DATA, a world of information), jak biuletyny, raporty, monografie, opracowania przeglądowe i kieszonkowe. [Online] Dostępne w: http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/1960_round.htm; http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesM/seriesm_58rev1e.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [29] UN Statistics Division 2016. Population and Vital Statistics Report; seria Economic & Social Affairs, Seria A, vil LXVIII. [Online] Dostępne w: http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/vitstats/Sets/Series_A_2016.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [30] World Bank 2016. Migration and remittances Factbook 2016, wydanie trzecie, advance edition. [Online] Dostępne w: http://siteresources.worldbank.org/INTPROSPECTS/Resources/334934-1199807908806/4549025-1450455807487/Factbookpart1.pdf; i starszy, raport ONZ dostępny w 2016 r.: http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/techreport/migration.pdf. [Dostęp: 16.02.2016].
• [31] WRI (http://www.wri.org/about/mission-goals), opracowania dostępne w r. 2016: http://www.wri.org/our-work/topics/governance; i pochodne opracowania dotyczące zagadnień ekonomicznych i finansowych (http://www.wri.org/our-work/topics/economics; http://www.wri.org/our-work/topics/business; http://www.wri.org/our-work/topics/finance), klimatu (http://www.wri.org/our-work/topics/climate), energii (http://www.wri.org/our-work/topics/energy), żywności (http://www.wri.org/our-work/topics/food), wody (http://www.wri.org/our-work/topics/water) oraz umiastowienia świata (http://www.wri.org/our-work/topics/sustainable-cities).
• [32] Wykres wieloletni... – Wykres wieloletni zmian zawartości dwutlenku węgla w atmosferze na podstawie odczytów w stacji pomiarowej na zboczu wulkanu Mauna Loa, na wyspie Hawaii, na Hawajach. [Online] Dostępne w: http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/weekly.html; http://www.esrl.noaa.gov/gmd/webdata/ccgg/trends/co2_weekly_mlo_since1800.png). [Dostęp: 16.02.2016].

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.