Izocyjanian cykloheksylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Skowroń J.

Warianty tytułu

EN

Cyclohexyl isocyanate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Izocyjanian cykloheksylu (CHI) jest cieczą bezbarwną lub lekko żółtą o nieprzyjemnym, ostrym zapachu stosowaną jako produkt pośredni do produkcji leków, pestycydów, amin, karbamidów i innych związków karbamylowych. Jako substancja inicjująca proces polimeryzacji CHI jest stosowana przy produkcji poliuretanów oraz mas plastycznych i gumy. Głównymi drogami narażenia na substancję w warunkach pracy zawodowej są układ oddechowy i skóra. Pary CHI działają silnie drażniąco na oczy, drogi oddechowe i skórę. Objawy szkodliwego działania CHI na drogi oddechowe to trudności w oddychaniu, suchy kaszel, duszność i odkrztuszanie krwią. Izocyjanian cykloheksylu w postaci cieczy działa umiarkowanie drażniąco na skórę (obrzęk, zaczerwienienie w miejscu kontaktu) oraz może być przyczyną poważnych uszkodzeń oczu (oparzenie, uszkodzenie rogówki). Podobnie jak inne izocyjaniany związek może mieć działanie uczulające na skórę i drogi oddechowe. Objawy szkodliwego działania CHI mogą wystąpić zaraz po narażeniu lub z opóźnieniem kilkugodzinnym. Większą wrażliwość na toksyczne działanie izocyjanianu cykloheksylu wykazują osoby z przewlekłym nieżytem oskrzelowym, rozedmą płuc czy uczulone na inne izocyjaniany lub diizocyjaniany. W piśmiennictwie nie znaleziono opisu klinicznego zatrucia ostrego izocyjanianem cykloheksylu. Nie ma też danych dotyczących objawów przewlekłych zatruć u ludzi. Izocyjanian cykloheksylu jest związkiem szkodliwym po podaniu drogą dożołądkową. Wartość LD50 po podaniu per os dla szczurów wynosi 560 mg/kg m.c. Główne objawy działania toksycznego CHI u zwierząt w warunkach narażenia inhalacyjnego ostrego to działanie drażniące na układ oddechowy oraz działanie neurotoksyczne. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących przewlekłych zatruć zwierząt doświadczalnych CHI. Izocyjanian cykloheksylu należy do związków wysoce reaktywnych chemicznie. W organizmie wchodzi w reakcje z grupami hydroksylowymi, aminowymi, karboksylowymi, sulfhydrylowymi, może też zobojętniać białka wiązaniami kowalencyjnymi. Mechanizm działania toksycznego związku nie został poznany. Zebrane informacje na temat działania toksycznego izocyjanianu cykloheksylu wskazują, że przy ustalaniu wartości NDS należy uwzględnić działanie drażniące i uczulające związku na drogi oddechowe i skórę. Ryzyko toksycznego oddziaływania CHI na układ oddechowy w wyniku powtarzanego narażenia to przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych i natychmiastowa i/lub opóźniona reakcja astmatyczna. Nie ma jednak podstaw naukowych do wyliczenia wartości NDS. Z tego względu proponuje się ustalenie wartości NDS izocyjanianu cykloheksylu na poziomie zbliżonym do innych izocyjanianów i wynoszącym 0,04 mg/m3. Wartość normatywu proponuje się także oznakować literami: „I” – substancja o działaniu drażniącym oraz „A” – substancja o działaniu uczulającym. Nie ma podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) izocyjanianu cykloheksylu.

EN

Cyclohexyl isocyanate (CHI) is a colourless to pale yellow liquid. It is a lachrymator. It is used as a chemical intermediate in the production of drugs, pesticides, amines, ureas and other carbamoyl compounds. The vapour phases of cyclohexyl isocyanate are strongly irritating to the eyes, the skin and mucous membranes. Typical symptoms include breathlessness, dry cough, difficulty in breathing and possibly coughing up blood. Like other isocyanates, CHI may cause skin and respiratory sensitization. Symptoms may appear immediately or may be delayed several hours after exposure, depending upon the concentration, and may continue for 3 to 7 days or longer. Permanent lung damage may result. There are currently no reports of these effects in people working with CHI. Cyclohexyl isocyanate is harmful by oral route for laboratory animals. The LD50 for rats is about 560 mg/kg. The vapours of cyclohexyl isocyanate are irritating to the respiratory tract and exert a depressive effect on the central nervous system in animals. Due to the similarity of CHI to other isocyanates, the Expert Group has established 0.04 mg/m3 as a maximum exposure limit (MAC). There are no bases for establishing MAC-STEL and BEI values. According to the irritant and sensitized effect of cyclohexyl isocyanate, the Group has suggested an additional determination with letters I and A.

Słowa kluczowe

PL

izocyjanian cykloheksylu; działanie uczulające; najwyższe dopuszczalne stężenie; NDS

EN

cyclohexyl isocyanate; sensitization; MAC value

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 4 (46)
• Strony: 71--82
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., tab.

Twórcy

autor

Skowroń J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Babson J.R., Reed D.J., Sinkey M.A. (1977) Active site specific inactivation of chymotrypsin by cyclohexyl isocyanate formed during degradation of the carcinostatic 1-(2-chloroethyl)-3-cyclohexyl- 1--nitrosourea. Biochemistry 16(8), 1584-1589.
• 2. Baril B.B., Baril E.F., Wheeler G.P. (1975) Inhibition of rat liver DNA polymerase by nitrosoureas and isocyanates. Cancer Research 35(1), 1-5.
• 3. Baur X. i in. (1996) Humoral and cellular immune responses in asthmatic isocyanate workers. Am. J. Ind. Med. 29, 467-473.
• 4. Brown W.E., Wold F. (1973) Alkyl isocyanate as active-site-specific reagents for serine proteases: reaction properties. Biochemistry 12, 828-834.
• 5. Dewair M., Baur X., Fruhmann G. (1983) Inhibition of acetylcholinesterase from human erythrocytes by isocyanates. J. Occup. Med. 25(4), 279-282.
• 6. CHEMINFO (2003) d.base
• 7. Gangolli. England, The Royal Society of Chemistry, vol. 2, 765.
• 8. Domański W. (1999) Zagrożenia chemiczne w środowisku pracy w przemyśle gumowym. W: Zagrożenia chemiczne w wybranych procesach technologicznych. (Red.) M. Pośniak. Warszawa, CIOP 91-124.
• 9. Elms J. i in. (2001) Mechanisms of isocyanate sensitisation. An in vitro approach. Toxicology in Vitro 15, 631-634.
• 10. HSDB (2003) d.base.
• 11. IUCLID (2001) Data Set ID: 3173-53-3.
• 12. Jer-Shung T., Wold F. (1973) Butyl isocyanate, an active-site-specific reagent for yeast alcohol dehydrogenase. Biochemistry 12, 381-385.
• 13. Toluilenodwuizocyjaniany (1992) Seria: Kryteria Zdrowotne Środowiska. T. 75. Łódź, IMP.
• 14. Lemiere C. i in. (2002) Airway inflammation and functional changes after exposure to different concentrations of isocyanates. J. Allergy Clin. Immunol. 110(4), 641-646.
• 15. NTP (1991) Chemical Repository. Isocyanatocyclohexane (dostępne w internecie: http://ntp-server.niehs.nih.gov/cgi/iH/All_SRCH/All_SRCH.cgi).
• 16. Organic Syntheses, 2002 (dostępne w internecie: http://www.orgsyn.org/orgsyn/prepContent.asp?prep=CV5P0300).
• 17. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 129, poz. 1110.
• 18. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyż- szych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833.
• 19. RTECS (2003) d.base.
• 20. Sax N.I., Lewis R.J. (2000) Dangerous properties of industrial materiale. 10 ed. New York, Van Nostrand Reinhold Comapny 2479.
• 21. Yamaguchi T. (1980) Mutagenicity of isothiocyanates, isocyanates and thioureas on Salmonella typhimurium. Agricultural and Biological Chemistry 44(12), 3017-3018.