Wieś idealna – układ przestrzenny i zabudowa miejscowości Paproć Duża

• Autorzy: Dolistowska Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.1849

Warianty tytułu

EN

The ideal village – spatial arrangement and building of Paproć Duża

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje okoliczności powstania i historię wsi Paproć Duża założonej w końcu XVIII w. pod nazwą Königshuld w ramach akcji osadniczej obejmującej nieskolonizowane obszary Prus Nowowschodnich. Spośród innych, lokowanych wówczas miejscowości, wyróżnia ją oryginalny układ przestrzenny, oparty o schemat koncentryczno-promienisty. Dokonana została analiza centralnego założenia przestrzennego w kontekście nielicznych, analogicznie rozplanowanych wsi osadniczych założonych na ziemiach polskich w 2. połowie XVIII wieku w ramach kolonizacji fryderycjańskiej.

EN

The article presents the circumstances of the creation and history of the village of Paproć Duża founded at the end of the 18th century under the name Königshuld as part of a settlement action covering the non-colonized areas of East Prussia. Among other places that were located at the time, it is distinguished by its original spatial development, based on a concentric-radial scheme. An analysis of the central spatial assumption was made in the context of the few analogical villages, founded in Poland in the second half of the 18th century as part of the Frederician colonization.

Słowa kluczowe

PL

Paproć Duża; kolonizacja fryderycjańska; założenia centralne; Prusy Nowowschodnie; Königshuld

EN

central arrangements; NeuOstpreussen; Frederician colonization; Paproć Duża; Königshuld

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 16, nr 4
• Strony: 86--99
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., ryc.

Twórcy

autor

Dolistowska Małgorzata

• Wydział Architektury, Politechnika Białostocka Poland

• https://orcid.org/0000-0002-6704-8303

Bibliografia

• [1] Adamska E.M., Kolonizacja fryderycjańska na Śląsku/Schlesien 1771−1805, [w:] Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo. Kolonizacja fryderycjańska, Słubice 2014.
• [2] Adamska M.E., „Architectus” 2015, nr 1(41), s. 8−9.
• [3] Chorowska M., Zabłocka-Kos A., Założenia radialne na Śląsku Opolskim z okresu kolonizacji fryderycjańskiej [w:] Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej nr 19, Studia i materiały. Z badań architektury i sztuki Śląska, nr 9, Wrocław 1988, s. 27−74.
• [4] Figlus T., Geneza, rozwój i zanik Wiączynia. Próba rekonstrukcji geograficzno-historycznej osadnictwa w aspekcie przemian zagospodarowania przestrzennego i rozplanowania wsi, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, T. 6 (2017), s. 183−208.
• [5] Kamiński A., Pogranicze polsko-rusko-jaćwieskie między Biebrzą i Narwią, „Rocznik Białostocki”, T. IV, Białystok 1963.
• [6] Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555−1939, Vierkirchen über München 1971.
• [7] Kneifel E., Die Pastoren der evang.-augsb. Kirche in Polen, Nürnberg 1961.
• [8] Müller A., Die preussische Kolonisation in Nordpolen und Litauen 1795−1807, Berlin 1928.
• [9] Pytlak A., Die deutsche Kolonisationbestrebungen auf den Staatsdomänen im Königsreiche Polen von 1793−1864, Lepzig 1917.
• [10] Stegner T., Przyjaciel Marszałka pastor Kacper Mikulski (1840−1935), „Gdański Rocznik Ewangelicki”, vol. 3 (2009).
• [11] Teut A., David Gilly 1748−1808. Ein preußischer Landbaumeister Leben – Werk – Wirkung, Berlin 2008.
• [12] Wąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim: Prusy Nowowschodnie (Neuostpreussen) 1795−1806, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Prace Komisji Historycznej, Vol. XX, Part 1, Poznań 1963.
• [13] Wiśniewski J., Rys dziejów osadnictwa na wschodnim Mazowszu. „Literatura Ludowa” R. VI:1962;
• [14] Woźniak K.P., Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź 2013.
• [15] Żuchowski T., David Gilly und die Ostgebiete Preußens, [w:] David Gilly – Erneuerer der Baukultur, (hrsg.) E. Führ, A. Teut, Münster-New York-München-Berlin 2008, s. 61−78.