Uwarunkowania konserwatorskie w planowaniu krajobrazu zabytkowego na przykładzie uzdrowiska w Swoszowicach

• Autorzy: Myczkowski Zbigniew , Rymsza-Mazur Wojciech

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.2497

Warianty tytułu

EN

Conditioning of conservatory guidelines of monumental landscape planning on the example of Spa complex in Swoszowice on metropolitan area of Cracow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje uszczegółowienie wytycznych konserwatorskich, które określają dopuszczalne formy i zakres bezpiecznego, z konserwatorskiego punktu widzenia, rozwoju historycznego zespołu uzdrowiska w Swoszowicach we współczesnych uwarunkowaniach gospodarczych i społecznych, zapewniających prawidłowe wykorzystanie funkcji tego obiektu przy harmonijnym zachowaniu jego walorów zabytkowych i krajobrazowych. Taki postulat z jednej strony wychodzi naprzeciw stosownym zapisom ratyfikowanej przez Polsk ę w 2005 r. Europejskiej Konwencji Krajobrazowej (Konwencja Florencka, 2000) i stosownym wymogom prawodawstwa polskiego, z drugiej wpisuje si ę treść i brzmienie kierunków zagospodarowania przestrzennego Krakowa i perspektyw ę wsparcia jego kompleksowej metropolitalnej rangi. Tym bardziej że potencjał swoszowickich wód ma udowodnioną od ponad stulecia europejską z kolei rangę , której bieg historii nie pozwolił na optymalny rozwój uzdrowiska, a obecna chwila wydaje si ę taką możliwość realnie rysować . Wykazano, że rolę centrum swoszowickiego uzdrowiska od zawsze spełniał budynek Łazienek. Tutejsze Stare Łazienki, poza funkcją kąpielową pełniły od początku funkcję mieszkalną oraz rolę Domu Zdrojowego (odbywały si ę tu koncerty, spotkania towarzyskie). W latach 1860–1915 rolę centrum zdroju przejęły Nowe Łazienki, jednak po 1922 rola ta powróciła do budynku pierwotnego. W innych galicyjskich uzdrowiskach centrum wyznaczone było początkowo przez pałac właścicieli zdroju (o ile istniał ), a następnie Dom Zdrojowy lub reprezentacyjne budynki Łazienek położone zazwyczaj wzdłuż głównej osi deptaku. Słusznie zatem należy w tym obiekcie upatrywać punktu odniesienia do poszukiwania zasadniczej kanwy i kompozycyjnej parku, jak z kolei obiekt Szwajcarki po północnej stronie traktu drogowego – jest istotnym punktem odniesienia zarówno dla kompozycji przestrzeni parku, jak i przede wszystkim dla poszukiwania bezpiecznych z konserwatorskie go punktu widzenia stref ingerencji inwestycyjnej nieszkodzącej historycznemu układowi, a wychodzącej naprzeciw współczesnym standardom obiektu uzdrowiskowego o europejskim potencjale. Zatem zachowując starożytną zasadę , mówiącą o priorytecie nieszkodzenia przejętej z przeszłości postaci zabytkowego zespołu parku uzdrowiskowego, można i należy wskazać te jego obszary, które w ramach stref i kierunków „dopuszczalnej ingerencji inwestycyjnej pod nadzorem konserwatorskim” pozwolą uzdrowisku na sprostanie europejskim standardom i wpisanie tego niezwykłego obiektu w strategiczną funkcję turystyki kulturowej, rekreacyjnej i zdrowotnej.

EN

The article presents precision of conservatory guidelines, which allow the save and being accepted from conservatory point of view development of historical spa complex in Swoszowice in accordance to contemporary social and economical conditioning which guarantee the proper functional using of this object together with its harmonic preservation of monumental and landscape values. Such postulate meets from one side, of being ratified by Poland in 2005 European Landscape Convention (The Florence Convention 2000) and accurate conditions of polish law, from other side it accords with guidelines of spatial management plan of City of Cracow and it supports its complementary metropolitan range. The potential of springs in Swoszowice had been documented its European range. Its far away and last history did not allow till nowadays for optimal development of spa so the contemporary moment seems to be the real chance to get it. It was proofed that as the center of Swoszowice spa had been always played by Bath Building. The Old Bath Building here had always the double function: as the bathes and the housing as well and role of Spa House. So it is proper to look for central point of composition of spa complex in this object as well as in another so called Swiss House on north side of main road. They are the important points for composition canon of whole spa and park complex and they show the way for search the save from conservatory point of view zones if investment intervention, which is not destructive for historic structure and goes in front of contemporary spa standards of European level. So, looking back for ancient principle which says: primum non nocere and preferring the priority of saving of monumental shape of spa park it is proper to point this areas, which in raster of zones and directions of “being accepted under the conservator supervision investment intervention” – it is possible to let the spa to develop to level of European standards and to include it into strategic function of cultural tourism as well as the recreation and health ones.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz zabytkowy; uwarunkowania kompozycyjne; park uzdrowiskowy

EN

monumental landscape; composition conditioning; spa park

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 8, nr 1
• Strony: 104--115
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., ryc.

Twórcy

autor

Myczkowski Zbigniew

• Department of Countryscape and Engineering Structures, University of Technology in Cracow

autor

Rymsza-Mazur Wojciech

• Department of Countryscape and Engineering Structures, University of Technology in Cracow

Bibliografia

• 1. Bogdanowski J., Uruska-Suszek D., Fabijanowska K., 1991. Katalog zabytkowych założeń zielonych m. Krakowa i woj. Krakowskiego. Park zdrojowy w Swoszowicach, Kraków; mpis w archiwum WUOZ w Krakowie, nr 17753.
• 2. Bogdanowski J., 1999. Style, kompozycja i rewaloryzacja w polskiej sztuce ogrodowej, Wybrane problemy, Polit. Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wyd. 5, Kraków.
• 3. Głowacka M., 2009. Historia i przekształcenia architektoniczne budynków Łazienek z uzdrowiska w Swoszowicach, Teki Krakowskie, t. XVI, Kraków.
• 4. Górecki J., Szwed E., 2005. Swoszowice pachnące siarką, Prace Nauk. Inst. Górnictwa Polit. Wrocł., nr 111.
• 5. Marcinek R., 2011–2012. Studium historyczne dla założenia parkowego, Kraków.
• 6. Myczkowski Z., Rymsza-Mazur W., Marcinek R., 2012. Studium historyczno-kompozycyjne i krajobrazowo-widokowe oraz wytyczne konserwatorskie dla zabytkowego zespołu uzdrowiska w Swoszowicach, Kraków, luty.
• 7. Plan katastralny Swoszowic z 1850 roku, skala org. 1 : 2880; AP w Krakowie, za: R. Marcinek, Studium historyczne dla założenia parkowego, Kraków 2011–2012.
• 8. Umgebungs Karte von Krakau, 1 : 75 000, Wien, k.k. militar. Geografischen Institute, 1879.