Metoda socjotopografi czna i jej wykorzystanie w badaniach nad układem przestrzennym miasta na przykładzie Chrzanowa

• Autorzy: Żurek D.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK53CHRZANOW

Warianty tytułu

EN

Socio-topographic method and its use in the research on the urban spatial layout on the example of Chrzanow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowane zostały wybrane wyniki badań nad przestrzenią średniowiecznego i wczesnonowożytnego Chrzanowa. Analizy zostały przeprowadzone w oparciu o metodę socjotopograficzną. Jej zastosowanie pozwoliło na weryfikację wybranych funkcjonujących w literaturze tez dotyczących etapów formowania się miasta lokacyjnego oraz wysunięcie nowych spostrzeżeń w odniesieniu do przebiegu i zagospodarowywania przestrzeni miejskiej. Udało się określić prawdopodobne, pierwotne wymiary działki pełnokuryjnej oraz ich liczbę w poszczególnych pierzejach przyrynkowych u schyłku średniowiecza. Uściślono także przebieg linii obrony na odcinku południowym i południowo-wschodnim. Artykuł ma na celu zwrócić uwagę na potrzebę wykorzystania źródeł różnej proweniencji do badań nad przestrzenią miast doby przedrozbiorowej.

EN

The article presents selected results of the research on the space of medieval and early-modern Chrzanow. The analyses were conducted on the basis of the socio-topographic method. Its application allowed for verifying selected theses, functioning in literature, concerning formation stages of the chartered town, and making new observations relating to the process and development of urban space. It was possible to determine the probable, original dimensions of a fullcurial plot, as well as their number in particular market frontages towards the end of the Middle Ages. The defensive outline in the south and south-east section was also made more specific. The article is meant to draw attention to the need for using sources of various provenances in the research on urban space during the pre-partition period.

Słowa kluczowe

PL

socjotopografia; średniowiecze; układ lokacyjny; Chrzanów

EN

socio-topography; medieval period; chartered layout; Chrzanow

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 53
• Strony: 76--86
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys.

Twórcy

autor

Żurek D.

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

Bibliografia

• 1.H.Ch. Rublack, Probleme der Sozialtopographie der Stadt im Mittelalter und in der frühen Neuzeit [in:] Voraussetzungen und Methoden geschichtlicher Städteforschung, Hrsg. W. Ehbrecht, Köln–Vien 1979, s. 177–193.
• 2. Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa–Toruń 1976.
• 3. K. Kuśnierz, D. Kuśnierz-Krupa, Obraz małopolskich miast w dawnych źródłach kartografi cznych i ikonografi cznych [w:] Miasto w obrazie, legendzie, opowieści, red. R. Godula-Węcławowicz, Warszawa–Kraków 2008, s. 69–83.
• 4. J. Wiesiołowski, Socjotopografi a poźnośredniowiecznego Poznania, Warszawa–Poznań 1982.
• 5. R. Czaja, Socjotopografi a miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń 1992.
• 6. M. Goliński, Socjotopografi a poźnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń –podatnicy – rzemiosło), Wrocław 1997.
• 7. K. Mikulski, Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń 1999.
• 8. G. Gordziejew, Socjotopografi a Grodna w XVIII w., Toruń 2002.
• 9. U. Sowina, Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV-XVI w., Warszawa–Sieradz 1991.
• 10. A. Bartoszewicz, Warta. Społeczeństwo miasta w II połowie XV i na początku XVI w., Warszawa 1997.
• 11. M. Goliński, Wokół socjotopografi i późnośredniowiecznej Świdnicy, cz. 1, Wrocław 2000.
• 12. M. Goliński, Wokół socjotopografi i poźnośredniowiecznej Świdnicy, cz. 2, Wrocław 2003.
• 13. F. Leśniak, Socjotopografi a Krosna (1512–1630). Studia i materiały, Kraków 2005.
• 14. D. Żurek, Przestrzeń i społeczeństwo Chrzanowa średniowiecznego i nowożytnego, Kraków 2015.
• 15. Z. Głąb, Socjotopografi a Lutomierska (XIII-XVIII w.), publikacja internetowa, http://sawg.pl/biblioteka-cyfrowa.
• 16. B. Krasnowolski, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII XIV w., cz. 2: Katalog lokacyjnych układów urbanistycznych, Kraków 2004, s. 40–45.
• 17. B. Krasnowolski, Zabytki i wartości kulturowe [w:] Chrzanów. Studia z dziejów miasta, t. 2: Chrzanów współczesny, Chrzanów 1999, s. 231–376;
• 18. R. Malik, Średniowieczne lokacje miejskie w granicach kasztelanii chrzanowskiej, „Wiadomości konserwatorskie”, nr 18, 2005, s. 23–28.
• 19. F. Kiryk, Chrzanów na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, „Studia Historyczne”, r. 39, z. 4, 1996, s. 452
• 20. J. Kurtyka, Libiąż Mały i Wielki [w:] Słownik historyczno-geografi czny województwa krakowskiego w średniowieczu (dalej SHGK), cz. 3, z. 4, Kraków 2003, s. 599.
• 21. Z. Leszczyńska-Skrętowa, Kościelec, w: SHGK, cz. 3, z. 1, Kraków 1994, s. 29.
• 22. ANKr., Dep. 38, s. 115.
• 23. F. Sikora, Byczyna, w: SHGK, cz.1, z.1, Wrocław 1980, s. 300–301.
• 24. F. Kiryk, Umocnienia obronne w miastach Małopolski [w:] Zamki i przestrzeń społeczna w Europie Środkowej i Wschodniej, red. M. Antoniewicz, Warszawa 2002, s. 204–215.
• 25. A. Wyrobisz, Rola miast prywatnych w Polsce w XVI i XVII w. „Przegląd Historyczny” 1974, 65/1, s. 38.
• 26. J. Piekalski, Praga, Wrocław i Kraków. Przestrzeń publiczna i prywatna w czasach średniowiecznego przełomu, Wrocław 2014, s. 92.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).