Monitoring dzikich pszczół w nieużytkach poprzemysłowych na Kujawach

• Autorzy: Twerd L. , Banaszak J.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/68332

Warianty tytułu

EN

Monitoring of wild bees in postindustrial wastelands in the Kujawy region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiamy wyniki badań nad zróżnicowaniem owadów zapylających na obszarach oddziaływania przemysłu sodowego oraz wapienniczego na Kujawach w centralnej Polsce. Monitoringiem przyrodniczym objęto trzy zakłady przemysłowe, produkcyjnie związane z przetwórstwem wapienia, tj. Soda-Mątwy S.A. w Inowrocławiu, Janikosoda S.A. w Janikowie oraz Trzuskawica S.A. w Bielawach. Odnotowaliśmy występowanie 183 gatunków dzikich pszczół (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes). Wykazaliśmy, że gatunki rozpowszechnione na badanym terenie, tj. odnotowane na wszystkich stanowiskach stanowiły ok. 49%, natomiast występujące lokalnie, tj. związane tylko z 1 zakładem przemysłowym 25%. Na przestrzeni analizowanych lat potwierdziliśmy występowanie większości z odłowionych gatunków. Na obszarach oddziaływania przemysłu sodowego liczba ta wyniosła ok. 78%, a przemysłu wapienniczego 55%. Uzyskane wyniki wskazują, że wbrew pozorom nieużytki poprzemysłowe, w tym sztucznie wytworzone oraz silnie zdegradowane siedliska mogą zapewniać dogodne warunki dla występowania stabilnych populacji wielu gatunków owadów, w tym objętych monitoringiem dzikich pszczół.

EN

Species diversity of pollinating insects was studied in areas affected by soda and lime industry in the Kujawy region (central Poland). Environmental monitoring was conducted near 3 industrial plants related to lime processing: Soda-Mątwy S.A. in Inowrocław, Janikosoda S.A. in Janikowo, and Trzuskawica S.A. in Bielawy. We recorded there 183 species of wild bees (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes). The species that are widespread in the study area, i.e. common to all the 3 localities, accounted for about 49%, while those observed only locally, i.e. associated with only 1 industrial area, accounted for 25%. In the analysed period (2007–2010), we confirmed the occurrence of most of the species recorded: 78% in the areas affected by soda industry and 55% in those affected by lime industry. The presented results indicate that, surprisingly, postindustrial wastelands (including human-made and strongly degraded habitats) can create favourable conditions for stable populations of many species of insects, also of the monitored wild bees.

Słowa kluczowe

PL

Apoidea; Apiformes; monitoring; przemysł sodowy; przemysł wapienniczy; Kujawy

EN

Apoidea; Apiformes; monitoring; soda industry; lime industry; Kujawy

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 18, nr 2
• Strony: 180--188
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Twerd L.

• Katedra Ekologii, Instytut Biologii Środowiska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Al. Ossolińskich 12, 85-093 Bydgoszcz

autor

Banaszak J.

• Katedra Ekologii, Instytut Biologii Środowiska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Al. Ossolińskich 12, 85-093 Bydgoszcz

Bibliografia

• 1. Balvanera P., Pfisterer A.B., Buchmann N., He J., Nakashizuka T., Raffaelli D., Schmid B.: Quantifying the evidence for biodiversity effects on ecosystem functioning and services. Ecology Letters, 2006, nr 9, 1146–1156.
• 2. Banaszak J.: Pszczołowate (Apoidea) okolic Poznania. Bad. Fizjograf. Pol. Zach., 1973, nr 26 (Ser. Biologia), 33–78.
• 3. Banaszak J.: Pszczoły (Apoidea, Hymenoptera) Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Fragm. Faun., 1982, nr 27: 75–92.
• 4. Banaszak J.: Ecology of bees (Apoidea) of agricultural landscape. Polish Ecological Studies, 1983, vol. 9, nr 4, 421–505.
• 5. Banaszak J.: Z badań nad owadami zapylającymi w Bydgoszczy (Hymenoptera, Apoidea). [in:] P. Indykiewicz, T. Barczak (eds). Fauna miast Europy Środkowej 21. wieku, Wyd. LOGO, 225–233 pp, Bydgoszcz 2004.
• 6. Banaszak J.: The persistence of and changes in a bee fauna over the last century: case of Wielkopolska-Kujawy Lowland in western Poland (Hymenoptera: Apoidea, Apiformes). Polish Journal of Entomology, 2010, nr 79, 367–409.
• 7. Banaszak J., Cierzniak T.: Pollinating insects (Apoidea) [in:] J. Banaszak (ed.) Ecology of forest islands. Wyd. Uczelniane Akademii Bydgoskiej im Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz University Press), Bydgoszcz 2000.
• 8. Banaszak J., Twerd L.: High number of cuckoo wasps (Hymenoptera: Chrysididae) in areas directly affected by lime and sodium industry. Polish Journal of Entomology, 2010, nr 79, 291–305.
• 9. Banaszak J., Sobieraj-Betlińska A. 2016. Bees (Hymenoptera: Apoidea, Apiformes) of the Kujawy Lakeland (central Poland). Fragmenta Faunistica, 59(1), 7–27. DOI: 10.3161/00159301FF2014.57.1.021.
• 10. Banaszak-Cibicka W., Żmihorski M.: Wild bees along an urban gradient: winners and losers. J Insect Conserv, 2012, nr 16, 331–343.
• 11. Biliński M., Ruszkowski A.: 1991. Trzmiele Wielkopolski. Pszczeln. Zeszyty Nauk., 1991, nr 35, 127–138.
• 12. Benes J., Kepka P., Konvicka M.: Limestone quarries as refuges for European xerophilous butterflies. Conservation Biology, 2003, nr 17, 1058–1069.
• 13. Chmura D., Molenda T.: The anthropogenic mire communities of the Silesian Upland (S Poland): a case of selected exploitation hollows. Nature Conservation, 2007, nr 64, 57–63.
• 14. Cierzniak T.: Changes in the bee fauna (Apoidea) of the Wielkopolski National Park over the last half century. Fragm. Faun., 2003, nr 46, 151–170.
• 15. Davis B.N.K.: Chalk and limestone quarries as wildlife habitats. Minerals and the Environment, 1979, nr 1, 48–56.
• 16. Hendrychová M., Šálek M. Červenková A.: Invertebrate communities in man-made and spontaneously developed forests on spoil heaps after coal mining. Journal of Landscape Studies, 2008, 1: 169–187.
• 17. Ministerstwo Środowiska: Program rządowy dla terenów poprzemysłowych, Warszawa 2004.
• 18. Novak J., Konvicka M.: Proximity of valuable habitats affects succession patterns in abandoned quarries. Ecological Engineering, 2006, nr 26, 113–122.
• 19. Pawlikowski T.: Zgrupowania dzikich pszczołowatych (Hymenoptera, Apoidea) na kserotermicznych siedliskach wydmowych Kotliny Toruńskiej. Studia Societatis Scientarum Torunensis, 1985, E, vol. 10 nr 4, 1–82.
• 20. Pawlikowski T.: Struktura zgrupowań dzikich pszczołowatych (Hymenoptera, Apoidea) z obszarów rolnych o różnych typach parcelacji powierzchni uprawnej. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Biol., 1989, vol. 33, nr 70, 31–46.
• 21. Pawlikowski T.: Struktura zespołów pszczołowatych (Hymenoptera, Apoidea) na obszarach leśnych Kotliny Toruńskiej. Uniwersytet M. Kopernika, Toruń 1992.
• 22. Pawlikowski T.: Wild bees in alternative habitats in the agricultural landscape of Northern Poland. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Biol., 1993, vol. 45, nr 87, 81–88.
• 23. Prach K., Pysek P., Bastl M.: Spontaneous vegetation succession in human-disturbed habitats: a pattern across seres. Applied Vegetation Science, 2001, nr 4, 83–88.
• 24. Sowa S., Dylewska M., Biliński M., Ruszkowski A.: Trzmiele bydgoskiego, pilskiego, toruńskiego i włocławskiego. Pszczeln. Zeszyty Nauk., 1991, nr 35, 113–125.
• 25. Tropek R., Konvicka M.: Can quarries supplement rare xeric habitats in a piedmont region? Spiders of the Blansky les Mts, Czech Republic. Land Degradation & Development, 2008, nr 19, 104–114.
• 26. Twerd L.: Tereny przemysłowe – jako miejsca bogatej fauny żądłówek. Inżynieria Ekologiczna, 2011, nr 27, 219–228.
• 27. Twerd L.: Problems with preservation of biodiversity on the areas transformed by salt and soda industry in the Kujawy region [in:] K. Dyguś. Natural Human Environment – dangers, protection, education 275–284, Warszawa 2012.
• 28. Wheater C.P., Cullen W.R.: The flora and invertebrate fauna of abandoned limestone quarries in Derbyshire, United Kingdom. Restoration Ecology, 1997, nr 5, 77–84.
• 29. Vojar J.: Colonization of post-mining landscapes by amphibians: A review. Scientia Agriculturae Bohemica, 2006, nr 37, 35–40.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).