„Adeste omnes Logicae et Mathematicae Musae” Jana Brożka Apologia pro Aristotele et Euclide (1652) i problem antyramizmu w Akademii Krakowskiej

• Autorzy: Choptiany M.

Warianty tytułu

EN

„Adeste omnes Logicae et Mathematicae Musae” Johannes Broscius’s Apology of Aristotle and Euclid (1652) and the issue of anti-Ramism at the Academy of Cracow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This article discusses a largely overlooked aspect of the last work by Johannes Broscius (1585−1652), his Apologia pro Aristotele et Euclide contra Petrum Ramum et alios of 1652. While the past researchers focused their attention on the evaluation of Broscius’s contribution to mathematics, geometry in particular, they ignored the socio-scientific aspect of his work, that is the way Peter Ramus and his followers have been presented and how did the dark legend of Ramus have been thus revived at the Central-European university in the middle of 17th century. I am showing types of rhetorical arguments employed by Broscius and analyse the way he portrayed Ramus and depicted events related to the reception of Ramism at the Academy of Cracow. The article is followed by an appendix which contains a critical edition of excerpts from the manuscript rough draft of Apologia which has been preserved until nowadays (Jagiellonian Library MS. 3205 I). In the apparatus I identify the references and show how Broscius rewrote and rearranged the original paragraphs of his anti-Ramist work.

Słowa kluczowe

PL

Brożek Jan; wiek XVII; ramizm; Ramus

EN

Broscius Johannes; Brożek Jan; Petrus Ramus; Pierre de la Ramée; Academy of Cracow; 17th century

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2014
• Tom: R. 59, nr 2
• Strony: 7--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 60 poz.

Twórcy

autor

Choptiany M.

• Wydział „Artes Liberales” Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• J.N.Franke: Jan Brożek (J. Broscius), akademik krakowski 1585-1652. Jego życie i dzieła, ze szczególnym uwzględnieniem prac matematycznych, Kraków 1884 Akademia Umiejętności, w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• J. Dianni: Jan Brożek (Joannes Broscius), akademik krakowski (1585-1652), Warszawa: 1949 PZWS.
• H. Barycz: Wstęp, [w:] J. Brożek: Pisma wybrane. Warszawa 1956 PWN. T I.
• T. Przypkowski: Naukowe pojęcie deklinacji igły matematycznej w Polsce XVII wieku. „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej" 1963, Seria C, z. 6.
• J. Dianni: Zagadnienie kwadratury kola w polskiej literaturze matematycznej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1961, nr 2;
• L. Hajdukiewicz: Nieznany inwentarz instrumentarium i biblioteki Jana Brożka z roku 1657. „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej" 1968, Seria A, z. 12.
• Z. Opial: O pracach Jana Brożka z teorii liczb. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1958, nr 4.
• H. Baryc: Dzieło literackie Jana Brożka. „Pamiętnik Literacki" 1954, z. 1.
• J. Gruchała: Lektury antyczne Jana Brożka (w świetle rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej). „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" 1978, R. XXVIII;
• J. Gruchała: Piśmiennictwo zachodnioeuropejskie i polskie w lekturach Jana Brożka (na podstawie rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej). „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" 1979, R. XXIX.
• J. Gruchała: Profesorskie otia (O zainteresowaniach Jana Brożka kulturą popularną). „Ruch Literacki" 1982, z. 1 -2.
• E. Pyllarz: Jak czytał Witruwiusza polski matematyk Jan Brożek? „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" 1998, nr 1-2, s. 23-41.
• A. Pelczar: Jan Brożek (1585-1652), matematyk, historyk nauki, profesor i dobrodziej Uniwersytetu, [w:] Złota Księga 600-lecie odnowienia Akademii Krakowskiej. Red. B. Szafirski. Kraków 2000.
• A. Pelczar: O Janie Brożku - varia. „Prace Komisji Historii Nauki PAU", t. X;
• L. Szelachowska-Winiarzowa: W poszukiwaniu prawdy historycznej. Problemy związane z Janem Brosciusem, Kraków 2010 Lexis.
• M. Goiuszka, M. Malicki, Polnische Drucke und Polonica 1501-1700 : Katalog der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Bd. 2: 1601-1700, München 1994 K. G. Saur, P 1464.
• H. Barycz: Pierwszy historyk nauki i kultury w Polsce. Kraków 1932.
• L. C. de Wreede: Willebrord Snellius (1580-1626), a Humanist Reshaping the Mathematical Sciences, rozprawa doktorska. Universiteit Utrecht 2007; maszynopis pod adresem: http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2007-0925-200740/UUindex.html (dostęp: 25.04.2013).
• H. Hotson: Commonplace Learning. Ramism and its German Ramifications 1543-1630, Oxford: 2007 Oxford University Press (Oxford-Warburg Studies);
• The Influence of Petrus Ramus. Studies in Sixteenth and Seventeenth Century Philosophy and Sciences. Ed. by M. Feingold, J. S. Freedmanand W. R o t h e r. Basel: 2001 Schwabe & Co AG Verlag.
• Autour de Ramus. Le combat, éd. C. G. Meerhoff. Paris 2005 Champion.
• Autour de Ramus. Texte, théorie, commentaire. Ed. C. G. Meerhof, J. C. Moisan. Québec: 1997 Nuit Blanche éditeur.
• Ramus et l'Université. Ed. par K. Meerhoff, M. Magnien, Paris 2004 Editions rue d'Ulm.
• Ramus, Pedagogy and the Liberal Arts. Ramism in Britain and the Wider World. Eds. S. J. Reid, E. A. W i son. Farnham: 2011 Ashgate.
• J. S. Freedman: The Diffusion of the Writings of Petrus Ramus in Central Europe, c. 1570-c. 1630. „Renaissance Quarterly'' 1993, Vol. XLVI, No. 1.
• J. W Evans: The WechelPresses: Humanism and Calvinism in Central Europe 1572-1627. „Past & Present" 1975, Supplement 2.
• P. G. Bietenholz: Basle and France in the Sixteenth Century: The Basle Humanists and Printers in Their Contacts with Francophone Culture. Toronto-Buffalo 1971 Toronto University Press & Geneve
• P. Sharrall: Nicolaus Nancelius, Petri Rami vita. Edited with an English Translation. „Humanistica Lovaniensia" 1975, Vol. XXIV, s. 161-277.
• M. Choptiany: Ramus Petri Rami. Topika martyrologiczna w biograf i i Pierre'a de la Ramée autorstwa Nicolasa de Nancela (1581), [w:] Studia rhetorica. Red. M. Choptiany, W Ryczek, Kraków 2011 Księgarnia Akademicka, s. 25-40.
• W. Kriegseisen: Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo-kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka - Niderlandy Północne - Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010 Semper.
• S. Tync: Dzieje Gimnazjum Toruńskiego. T. I, Toruń 1928, t. II, Toruń 1949;
• S. Salmonowicz: Nauczanie filozofii w Toruńskim Gimnazjum Akademickim (1593-1793) (Organizacja, wykładowcy, podręczniki), [w:] Nauczanie filozofii w Polsce w XV-XVIII wieku. Red. L. Szczucki. Wrocla[w] 1978 Ossolineum, s. 137-197.
• S. Tync: Wyższa szkoła Braci Polskich w Rakowie. Zarys jej dziejów (1602-1638), [w:] Studia nad arianizmem. Red. L. Chmaj. Warszawa 1959, s. 382;
• L. Chmaj: Bracia Polscy. Ludzie - idee - wpływy, Warszawa 1957 PWN, s. 41.
• O. Ghitta. Cluj 1995 Cluj University Press, s. 124.
• M. Choptiany: Czy istnieje polska recepcja pism Pierre a de la Ramée? Kilka postulatów badawczych, [w:] Reformacja w dawnej Rzeczypospolitej i jej europejskie konteksty. Postulaty badawcze. Red. R Wilczek, współpraca red. M. Choptiany, J. Koryl, A. Ross. Warszawa 2010 IBI UW - Sub Lupa.
• Humanizm. Reformacja. Retoryka. Dyskusja polskich teoretyków retoryki z Piotrem Ramusem. „Res Historica'' 2000, s. 75-91.
• J. J. Verdonk: Petrus Ramus en de Wiskunde, Assen 1966 Van Gorcum.
• P. Sharrall: La Ramée's Early Mathematical Teaching. „Bibliothèque de la Humanisme et Réformation" 1966, Vol. XXVIII, No. 3, s. 605-614.
• J.-C. Margolin: ĽEnseignement des mathématiques en France (1540-1570): Charles de Bouvelles, Fine, Peletier. Ramus, [w:] French Renaissance Studies, 1540-1570: Humanism and Encyclopedia, ed. P. Sharrall. Edinburgh: Edinburgh 1976 University Press, s. 109-155.
• E. Rosen: The Ramus-Rheticus Correspondence. „Journal of the History of Ideas" 1940, Vol. 1, No. 3, s. 363-368.
• R. Goulding: Method and Mathematics: Peter Ramus's Histories of the Sciences, „Journal of the History of Ideas" 2006, No. 1, s. 63-85.
• R. Goulding: Pythagoras in Paris: Petrus Ramus Imagines the Prehistory of Mathematics. „Configurations" 2009, Vol. 17, No. 1-2, s. 51-86.
• R. Goulding:: Defending Hypatia: Ramus, Savile, and the Renaissance Rediscovery of Mathematical History, Dordrecht 2010 Springer.
• T. J. Reiss: From trivium to quadrivium: Ramus, method, and mathematical technology, [w:] The Renaissance Computer: Knowledge Technology in the First Age of Print. Ed. N. R h o d e s, J. S a w d a y. London-New York 2000 Routledge, s. 43-56.
• G. Cifolelli: From Valla to Viète: The Rhetorical Reform of Logic and its Use in Early Modern Algebra, „Early Science and Medicine" 2006, Vol. XI, No. 4.
• I. Pantin: Teaching Mathematics and Astronomy in France: The College Royal (1550-1650). „Science & Education" 2006, Vol. 15, s. 189-207.
• F. Loget: De l'algèbre comme art à l'algèbre pour l'enseignement. Les manuels de Pierre de la Ramée, Bernard Salignac et Lazare Schöner. „Revue de synthèse" 2011, tome 132, 6e série, n° 4, s. 495-527.
• A. Grafton, J. Weinberg: „/ have always loved the Holy Tongue": Isaac Casaubon, the Jews, and a Forgotten Chapter in Renaissance Scholarship. Cambridge, MA- London 2011 The Belknap Press of Harvard University Press, s. 78
• W. J. Ong: Ramus, Method, and the Decay of Dialogue. From the Art of Dicourse to the Art of Reason. 2 ed.. Chicago 2004 The University of Chicago Press, s. 172.
• K. Morawsk i: Jakub Górski, humanista i apologeta, [w:] Czasy Zygmuntowskie na tle prądów Odrodzenia. Warszawa 1965.
• W. Madyda: Jakub Górski, filolog humanista w Akademii Krakowskiej XVI wieku, „Meander" 1964, nr 11.
• E. Ulčinaité: Teoria retoryczna w Polsce i na Litwie w XVII wieku. Próba rekonstrukcji schematu retorycznego.Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984 Ossolineum, s. 87-88.
• A. Werpachowska: Z dziejów retoryki XVI wieku:polemika Jakuba Górskiego z Benedyktem Herbestem. Wroclaw 1987 Ossolineum.
• W. Wisłocki: Katalog rękopisów Biblijoteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 1877-1881. T I-II.
• J. T. Freige: Petri Rami vita, [w:] Petri Rami professons regit et Audomari Talaei col- lectaneaepraefationes, epistolae, orationes [...]. Marpurgi, Typis Pauli Egenolphi, Typogr. Acad. [1599], s. 620.
• M Choptiany, Jan Brożek, czytelnik Piotra Ramusa. Rekonesans, „Rocznik Biblioteki Narodowej" 2013, R. 44, s. 137-176.
• W. J. Ong: Père Cossart, Du Monštier, and Ramus' Protestantism in the Light of New Manuscript. „Archivum Historicum Societatis lesu" 1955, Vol. 24, s. 140-164.
• J.Czerkawski: Arystotelizm na wydziale sztuk Uniwersytetu Krakowskiego w XVI i XVII w. [w:] Nauczanie filozofii w Polsce XV-XVII wieku. Red. L. Szczucki. Wroclaw 1978 Ossolineum, s. 45-86.
• J. Reiss: Knowledge, discovery, and imagination in early modern Europe: the rise of aesthetic imagination. Cambridge-New York 1997 Cambridge University Press, s. 116.