Synergia w nieidealnym „mieście idealnym” – próby integrowania Zamościa

• Autorzy: Wrana J.

Identyfikatory

DOI

10.24358/Bud-Arch_17_161_01

Warianty tytułu

EN

Synergy in non-ideal "ideal city" – the attempts to integrate Zamość

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zamość zrealizowane marzenie wielkiego hetmana koronnego Jana Zamoyskiego (1542-1605) to renesansowe „miasto idealne” którego początki sięgają roku 1579 – rozpoczęcia budowy miasta wg projektu włoskiego architekta Bernardo Morando (1540-1600). W układzie ówczesnego miasta można zauważyć odniesienia do teoretycznych prac Pietro Cataneo i Giorgio Mariniego. Już w roku 1580 Zamość uzyskał prawa miejskie, a po ośmiu latach stał się stolicą Ordynacji Zamojskiej. W okresie zaborów od roku 1822 funkcja miasta została wyprowadzona poza mury obronne na południowy-wschód od Zamościa, pełniącego wtedy funkcję „Twierdzy Zamość”. Obecnie „Stare Miasto” – ścisłe historyczne centrum miasta – zwane „perłą renesansu”, jest jedną z 16 dzielnic współczesnego miasta Zamość. Dzięki aktywności władz miejskich od lat 90-tych oraz pozyskanym środkom unijnym, prowadzony jest program rewitalizacji Starego Miasta – następuje zmiana wizerunku miasta oraz wzrasta aktywność społeczności lokalnej współpracującej z miastami partnerskimi. Poza rejonem historycznego Starego Miasta zauważalny jest problem dotykający współcześnie większość polskich miast – chaos przestrzenny i dysonans w strukturze przestrzennej. O możliwych w przyszłości działaniach w celu przywrócenia spójności i harmonijnego wizerunku Zamościa, jako jednego z przykładów dla polskich miast, odbywały się pierwsze Ogólnopolskie Studenckie Warsztaty „Synergia w Architekturze Lublin – Zamość 2015” zorganizowane w dniach 23-26 września 2015 roku przez Samodzielną Pracownię Architektoniczną Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, Fundację Rozwoju Politechniki Lubelskiej oraz Fundację Na Dużą Skalę z siedzibą w Poznaniu. Rejonem określonym w pierwszych warsztatach był teren Rotundy (w której obecnie jest Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny) wraz ze znajdującym się w sąsiedztwie zalewem Ośrodka Sportu i Rekreacji, zlokalizowane w centrum Zamościa, w niewielkiej odległości od Zabytkowego Starego Miasta.

EN

Zamość – realised dream of the great Hetman of the Crown, Jan Zamoyski (1542-1605) is a renaissance “ideal city”, which dates back to the year 1579 – the beginning of city construction in accordance with the project of the Italian architect, Bernardo Morando (1540-1600). In the layout of the city back in those times one can see the references to the theoretical works of Pietro Cataneo and Giorgio Marini. As early as in 1580, Zamość received municipal rights, and after eight years it became the capital of the Zamoyski Family Fee Tail. During the partitions, from 1822, the function of the city reached outside of the walls to the South-East of Zamość, then fulfilling the function of the “fortress of Zamość”. Currently the “Old Town” – the strictly historical city centre, called the “pearl of Renaissance” – is one of sixteen districts of contemporary city of Zamość. Thanks to the activity of the municipal authorities since the 1990s, and the acquired EU funds, a program of revitalization of the Old Town has been ongoing - the change of the city’s image is taking place, and the activity of the local community cooperating with the partner cities is increasing. Outside the area of historic Old Town, the problem is noticeable, nowadays affecting most Polish cities - spatial chaos and lack of harmony in the spatial structure. Possible in the future actions, in order to restore cohesion and harmonious image of the city of Zamość as one of the examples for the Polish cities, were the topic of the first National Student Workshops “The Synergy in the Architecture of Lublin – Zamość 2015”, held between 23rd and 26th September 2015 by the Independent Architectural Studio of the Faculty of Civil Engineering and Architecture of the University of Technology in Lublin, the Foundation of Development of the University of Technology in Lublin, and the Large Scale Foundation with its registered office in Poznań. The region defined during the first workshops is the Rotunda area (which is currently the Museum of Zamoyszczyzna Martyrdom) along with the neighbouring Sports and Recreation Centre, located in the centre of Zamość, within a small distance from the historic Old Town.

Słowa kluczowe

PL

miasto idealne; miasto zwarte; jakość przestrzeni miejskiej; synergia

EN

ideal city; coherent city; quality of urban space; synergy

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Budownictwo i Architektura
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 16, nr 1
• Strony: 5--17
• Opis fizyczny: Bibliogr. poz. 18, rys.

Twórcy

autor

Wrana J.

• Samodzielna Pracownia Architektoniczna, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska

Bibliografia

• 1. Böhm A. O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych, Monografia nr 6, Wyd. Politechniki Krakowskiej, Kraków 1981/
• 2. Cabaj L., Cabaj J. Zamość – Miasto idealne. Przewodnik po Starym Mieście, Wydawnictwo Fotpress, Zamość 2012.
• 3. Kowalczyk J. (red.) Czterysta lat Zamościa. Wydawnictwo PAN, Wrocław 1983.
• 4. Fidecka U. Kamienice ormiańskie w Zamościu. Muzeum Okręgowe w Zamościu, Wydawnictwo ZSL, 1989.
• 5. Gawlikowski A. Ulica w strukturze miasta. COB-PBO, Warszawa 1989.
• 6. Herbst S. Zamość. Instytut Urbanistyki i Architektury, 1954.
• 7. Kondraciuk P. Zamość kamieniem milowym w kulturze i dziejach Polski. Muzeum Zamojskie w Zamościu.
• 8. Kowalczyk J. Zamość. Przewodnik. Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zamość 1995.
• 9. Lenartowicz J.K. Słownik psychologii architektury, PK, Kraków 2007.
• 10. Myczkowski Z., Wielgus K., Środulska-Wielgus J., Rymsza-Mazur W., Chajdys K. Rejestracja krajobrazów warownych jako podstawa rewitalizacji dawnych twierdz. Wiadomości Konserwatorskie 23 (2008).
• 11. Paszkowski Z. Idea miasta. Przestrzeń i Forma. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne PAN o/Gdańsk 17 (2012).
• 12. Przegon W. Gospodarowanie krajobrazem w historycznym centrum Zamościa. Czasopismo Techniczne 7-A (2008).
• 13. Sarnik-Konieczna M. Problematyka rewaloryzacji zamojskiego zespołu zabytkowego. Fidesetratio 3(11) (2012).
• 14. Szpakowska E. Atlas Miast Idealnych. XVI-XVIII wiek. Przestrzeń i Forma. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne PAN o/Gdańsk 17 (2012).
• 15. Twierdza Zamość. Koncepcja architektoniczno-krajobrazowa terenów pofortecznych frontu południowego przedpola. Instytut Architektury Krajobrazu. Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 2009.
• 16. Wrana J., Fitta A. Trudne dziedzictwo wielokulturowości. Zamość i Lubartów – dwa przykłady z Lubelszczyzny. Przestrzeń i Forma. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne PAN O/Gdańsk, „Rewitalizacja małych miast” 23 (2014).
• 17. Wrana J., Jarocka-Mikrut A., Gleń P. Historical reenactment szansą popularyzację zabudowań Zamościa. Odtwórstwo historyczne na przykładzie Zamojskiego Bractwa Rycerskiego. Nauczanie i popularyzacja ochrony dziedzictwa (red. B. Szmygin), PKN ICOMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa 2014.
• 18. Zarębska T. Teoria urbanistyki włoskiej XV i XVI wieku, PWN, Warszawa 1971.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).