Karbon Sudetów w świetle nowych wyników badań biostratygraficznych

• Autorzy: Górecka-Nowak Anna , Muszer Jolanta , Maćko Adrianna

Identyfikatory

DOI

10.7306/2025.83

Warianty tytułu

EN

The Carboniferous of the Sudetes in the light of new biostratigraphic studies

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents geological implications of new results of biostratigraphic studies (mainly palynostratigraphic) of Carboniferous rocks from the central part of the Sudetes. They brought important changes in stratigraphy, most often showing younger age of studied rocks than it was believed earlier. The onset of sedimentation in the Intra-Sudetic Basin, initially in the continental environment, was not earlier than in the middle Visean. Marine sediments, previously considered to be a manifesta¬tion of the Late Viseanian transgression, were found to be diachronic (from the late Visean to the Namurian C). Among profiles of the Szczawno Formation and its lithologic equivalents that were previously considered to be Upper Visean, only two profiles: Ptasia Góra in the Intra-Sudetic Basin and Paprotnia in the Bardo Unit, represent the uppermost Visean. Most of the other profiles from the Wałbrzych region turned out to represent the Namurian A (Serpukhovian) or even Namurian B and C (Bashkirian age) in the case of some profiles in the Sowie Mountains Massif. The late Visean-early Namurian (Serpukhovian) age range also encompasses marine mudstones from the southern part of the Świebodzice Unit, which were previously considered Late Devonian. This discovery is of great importance for the model of development of the Świebodzice Unit. Consequently, the timing of the marine sedimentation in different geological units of the middle part of the Sudetes should be revised. The coal bearing rocks of the Wałbrzych Formation, analysed in the study, are of Namurian A (upper Serpukhovian and lower Bashkirian) age. The Biały Kamień Formation was included in the Namurian B and C and Westphalian A (Bashkirian), the Żacler Formation - in the Westphalian A-C (Bashkirian and Moscovian), and the Glinik Formation - in the Westphalian D(?). The documentation of successive miospore zones from VF to OT(?) indicates that there are no stratigraphic gaps in the Upper Visean-Westphalian D (?) interval in the Intra-Sudetic Basin. The problem of the chronostratigraphic significance of miospores dating the Walchia shales in the Intra-Sudetic Basin and the need to reinterpret the location of the Carboniferous/Permian boundary are also discussed.

Słowa kluczowe

PL

biostratygrafia; palynostratygrafia; miospory; karbon; Sudety

EN

biostratigraphy; palynostratigraphy; miospores; Carboniferous; Sudetes

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 73, nr 9
• Strony: 776--783
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., map., tab.

Twórcy

autor

Górecka-Nowak Anna

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, ul. Cybulskiego 30, 50-204 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0002-1731-7261

autor

Muszer Jolanta

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, ul. Cybulskiego 30, 50-204 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0002-5753-0753

autor

Maćko Adrianna

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Dolnośląski, ul. Jaworowa 19, 53-122 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0002-2693-4114

Bibliografia

• 1. AWDANKIEWICZ M., PAŃCZYK M., PLOCH I., RACZYŃSKI P., AWDANKIEWICZ H., GÓRECKA-NOWAK A., PAWLAK W., PERYT T. 2024 - Timing of post-orogenic silicic volcanism in the eastern part of the European Variscides: constraints from SHRIMP U-Pb zircon study of the Permo-Carboniferous Góry Suche Rhyolitic Tuffs (the Intra Sudetic Basin). International Journal of Earth Sciences, https://doi.org/10.1007/s00531-024-02474-y
• 2. BOSSOWSKI A., IHNATOWICZ A., MASTALERZ K., KUROWSKI L., NOWAK G. J. 1995 - Lithostratigraphy and sedimentologic-paleogeographic development. Intra-Sudetic Depression. [W:] Zdanowski A., Żakowa H. (red.), The Carboniferous System in Poland. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, CXLVIII: 142-147.
• 3. CLAYTON G., COQUEL R., DOUBINGER J., GUEINN K.J., LOBOZIAK S., OWENS B., STREEL M. 1977 - Carboniferous miospores of Western Europe: illustration and zonation. Mededelingen Rijks Geologische Dienst 29: 3-5.
• 4. DUNN M. T. 2001 - Palynology of the Carboniferous-Permian boundary stratotype, Aidaralash Creek, Kazakhstan. Review of Palaeobotany and Palynology, 116: 175-194.
• 5. GÓRECKA T. 1969 - Stratygrafia warstw z Białego Kamienia w północno-zachodniej części niecki śródsudeckiej na podstawie badań palynologicznych. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 230: 167-292.
• 6. GÓRECKA T. 1981 - Wyniki badań palinostratygraficznych najmłodszego karbonu z obszaru Dolnego Śląska. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 40. Monografie, 19: 1-58.
• 7. GÓRECKA-NOWAK A. 1988 - Palinostratygrafia osadów górnokarbońskich z otworu wiertniczego Grzędy IG 1 (północna część depresji śródsudeckiej). Geologia Sudetica, 23 (1): 103-119.
• 8. GÓRECKA-NOWAK A. 1989 - Późnokarbońskie zespoły sporowo-pyłkowe z profilu otworu wiertniczego Unisław Śl. IG 1 (depresja śródsudecka). Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 52. Stud. i Mat., 19: 52-77.
• 9. GÓRECKA-NOWAK A. 1995 - Palinostratygrafia osadów westfalskich północno-zachodniej części depresji śródsudeckiej. Acta Universitatis Wratislaviensis, 1583, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 40: 1-156.
• 10. GÓRECKA-NOWAK A. 2007 - Palynological constrains on the age of Carboniferous clastic succession of western Poland. Geological Quarterly, 51 (1): 39-56.
• 11. GÓRECKA-NOWAK A. 2009 - Palynological data from the Siciny IG 1 and Marcinki IG 1 boreholes and their significance in the recognition of the Carboniferous succession of SW Poland. Geological Quarterly, 53 (2): 167-186.
• 12. GÓRECKA-NOWAK A. 2010 - Complementary data on the palynostratigraphy of the Carboniferous succession of SW Poland. Geological Quarterly, 54 (3): 337-356.
• 13. GÓRECKA-NOWAK A., MAJEWSKA M. 2002 - Remarks on palynostratigraphy of the Namurian Wałbrzych Formation in the northern part of the Intrasudetic Basin (SW Poland). Geological Quarterly, 46 (2): 101-115.
• 14. GÓRECKA-NOWAK A., MUSZER J. 2011 - Palynology of the upper Visean Paprotnia Beds (Bardo Unit, Polish Sudetes). Geological Quarterly, 55 (2): 165-180.
• 15. GÓRECKA-NOWAK A., JANKOWSKA A., MUSZER J. 2021 - Age revision of the Carboniferous rocks from the northern part of the Intra-Sudetic Basin based on the miospore data (SW Poland). Geological Quarterly, 65 (8): 1-14.
• 16. GUNIA T. 1968 - Fauna, stratygrafia i warunki sedymentacji górnego dewonu depresji Świebodzic. Geologia Sudetica, 4: 115-220.
• 17. HAYDUKIEWICZ J., MUSZER J. 2002 - Offshore to onshore transition in the Upper Viséan paleontological record from the Paprotnia section (Bardo Mts., West Sudetes). Geologia Sudetica, 34: 17-38.
• 18. JERZYKIEWICZ J. 1973 - Wstępne wyniki badań mikroflorystycznych nad pozycją stratygraficzną łupków antrakozjowych (depresja śródsudecka). Kwartalnik Geologiczny, 17 (3): 285-292.
• 19. JERZYKIEWICZ J. 1975 - Zespoły sporowo-pyłkowe z pogranicza karbonu i permu okolic Okrzeszyna. Kwartalnik Geologiczny, 19 (3): 559-567.
• 20. JERZYKIEWICZ J. 1987- Latest Carboniferous (Stephanian) and Permian (Autunian) Palynological Assemblages from the Intrasudetic Basin, Southwestern Poland. Palynology, 11: 117-131.
• 21. KRAWCZYŃSKA-GROCHOLSKA 1966 - Namur Zagłębia Noworudzkiego w świetle badań sporowych. Geologia Sudetica, 2: 323-401.
• 22. KRYZAR., MUSZER J., HAYDUKIEWICZ J., AUGUST C., JURASIK M., RODIONOV N. 2011 - A SIMS zircon age for a biostratigraphically dated Upper Visean (Asbian) bentonite in the Central - European Variscides (Bardo Unit, Polish Sudetes). International Journal of Earth Sciences, 100: 1227-1235 (published on line 2010).
• 23. KRYZAR., MUSZER J., AUGUST C., GÓRECKA-NOWAK A. 2013 - Carboniferous (Mississippian) bentonites in the Sudetes (SW Poland): preliminary results of field and laboratory investigations. Miner. Spec. Pap. 41:53. XXth Ann. Meet. Petrol. Gr. Miner. Soc. Pol. “From the deep Earth to the humans's environment”, Niemcza, Poland, 17-20 October 2013.
• 24. MACKO A., GÓRECKA-NOWAK A. 2024 - New palynostratigraphic data from the Namurian Biały Kamień Formation in the northern part of the Intra-Sudetic Basin (SW Poland). Geological Quarterly 68, 32; http://dx.doi.org/10.7306/gq.1760.
• 25. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., TURNIAK K., KRZEMIŃSKI L., MASTALERZ K., GÓRECKA-NOWAK A., KUROWSKI L., KRZYWIEC P., ŻELAŹNIEWICZ A., FANNING M. C. 2010 - Uplift and late orogenic deformation of the Central European Variscan belt as revealed by sediment provenance and structural record in the Carboniferous foreland basin of western Poland. International Journal of Earth Sciences, 99: 47-64.
• 26. MUSZER J. 2014 - Anew species ofLambdarina (Rhynchonellida, Bra- chiopods) from the Visean of central Sudetes (Poland) and its phylogenetic position. Acta Geologica Polonica, 64 (1): 1-12.
• 27. MUSZER J. 2020a - Trace fossils from the Mississippian of the Piaskowa Góra section (the Intra-Sudetic Basin, SW Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 90: 195-213.
• 28. MUSZER J. 2020b - First discovery of Mississippian trace fossils in the Świebodzice Unit from the Witoszów region (SW Poland). Geological Quarterly, 64 (4): 838-860.
• 29. MUSZER J., HAYDUKIEWICZ J. 2009 - Occurence of the trace fossil Zoophycos from the Upper Viséan Paprotnia Beds of the Bardo Structural Unit (Sudetes, SW Poland). Geologia Sudetica, 41: 57-66 (published in 2010).
• 30. MUSZER J., HAYDUKIEWICZ J. 2010 - First Paleozoic Zoophycos trace fossils from the Sudetes (the Bardo Unit). Geological Quarterly, 54 (3): 381-384.
• 31. MUSZER J., UGLIK M. 2013 - Palaeoenvironmental reconstructions of the Upper Visean Paprotnia Beds (Bardo Unit, Polish Sudetes) using ichnological and palaeontological data. Geological Quarterly, 57 (3): 365-384.
• 32. MUSZER J., GÓRECKA-NOWAK A., KRYZA R., AUGUST C. 2016a - New date on biostratygraphy and chronostratigraphy of the Carboniferous sediments in Sudetes. [W:] Pawłowska K., Pawłowski D. (red.), XXIII Konf. Nauk. Sekcji Paleont. Pol. Tow. Geol.: 73-74.
• 33. MUSZER J., KRÓLEWIECKA K., STRZODA A. 2016b - Redepozycja górnego wizenu w osadach namuru Sudetów na przykładzie Konradowa i Jugowa. [W:] Pawłowska K., Pawłowski D. (red.), XXIII Konf. Nauk. Sekcji Paleont. Pol. Tow. Geol.: 75-76.
• 34. NEMEC W., PORĘBSKI, S.J., TEISSEYRE A.K. 1982 - Explanatory notes to the lithotectonic molasses profile of the Intra-Sudetic Basin, Polish Part (Sudety Mts., Carboniferous-Permian) (Comment to Annex 23). Veröff. Zentralinst. Physik der Erde, 66: 267-278.
• 35. OWENS B., MCLEAN D., BODMAN D. 2004 - A revised palynozonation of British Namurian deposits and comparsion with eastern Europe. Micropaleontology, 50 (1): 89-100.
• 36. PLUTA K., GÓRECKA-NOWAK A. 2018 - Miospore evidence for the Carboniferous age of rocks from the Świebodzice Unit (Sudetes, SW Poland). Geological Quarterly, 68 (1): 120-133.
• 37. TURNAU E., ŻELAŹNIEWICZ A., FRANKE W. 2002 - Middle to early late Visean on set late orogenic sedimentation in the Intra-Sudetic Basin, West Sudetes: miospores evidence and tectonic implication. Geologia Sudetica, 34: 9-16.
• 38. WIERNA E., MUSZER J., GÓRECKA-NOWAK J. 2019 - Rewizja wieku skał mississipu z profili Głęboki Wąwóz i Czarnota (niecka wałbrzyska). W: Muszer J., Chrząstek A., Niedźwiedzki R. (red.), XXIV Konf. Nauk. Sekcji Paleont. Pol. Tow. Geol. „Od prekambru do holocenu - zmiany bioróżnorodności zapisane w skałach”, Wrocław, Długopole Górne 11-14 września 2019 r.: 85-86.
• 39. ŻAKOWA H. 1958a - Biostratygrafia utworów morskich dolnego karbonu z obszaru Wałbrzycha Miasto na Dolnym Śląsku. Prace Instytutu Geologicznego, 19: 10-16.
• 40. ŻAKOWA H. 1958b - Górny wizen dolnokarbońskiej niecki śródsudeckiej. Kwartalnik Geologiczny, 2 (3): 609-625.
• 41. ŻAKOWA H. 1960 - Górny wizen z Konradowa koło Wałbrzycha. Kwartalnik Geologiczny, 4 (2): 331-347.
• 42. ŻAKOWA H. 1962 - Dolny karbon z Kamionek (Góry Sowie). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 173 (10): 169-277.
• 43. ŻAKOWA H. 1963 - Stratygrafia i zasięgi facjalne dolnego karbonu w Sudetach. Kwartalnik Geologiczny, 7: 73-94.
• 44. ŻAKOWA H. 1966 - Poziom Goniatites crenistria Phill. w okolicy Sokolca i Jugowa u podnóży Gór Sowich (Sudety Środkowe). Prace Instytutu Geologicznego.