Stiban : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Soćko R. , Stetkiewicz J.

Warianty tytułu

EN

Stibine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Stiban jest gazowym związkiem antymonu, w którym antymon występuje na minus 3 stopniu utlenienia. Gaz ten został odkryty w 1837 r.; jest gazem bezbarwnym, łatwo palnym i ma nieprzyjemny zapach. Stiban jest stosowany jako czynnik fumigujący, źródło antymonu oraz dopant typu n w półprzewodnikach krzemowych. Służy do produkcji półprzewodników (np. antymonek indu). Stiban wchłania się do organizmu przez drogi oddechowe. Spośród związków antymonu, stiban jest najbardziej toksyczny. Za efekty krytyczne tego związku uważa się działanie drażniące na układ oddechowy oraz działanie hemolityczne i uszkadzające nerki. Skutkiem krótkotrwałego narażenia ludzi na stiban jest uszkodzenie erytrocytów, hemoliza, bóle głowy, uczucie zmęczenia, mdłości, bóle okolicy lędźwiowej i brzucha. Późniejsze objawy to krwiomocz, bezmocz, żółtaczka, uszkodzenie nerek, wątroby, a nawet śmierć. Skutki długotrwałego narażenia ludzi na działanie stibanu nie są znane. Ze względu na bardzo skąpe dane pochodzące z badań toksykologicznych oraz brak danych dotyczących zależności dawka-efekt u ludzi, zaproponowano, aby wartość NDS stibanu ustalić przez analogię do bardziej toksycznego arsenowodoru, którego wartość NDS, w większości państw, przyjęto na podstawie jego działania hemolitycznego oraz działania uszkadzającego nerki. W wyniku porównania dawek stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia tych dwóch związków, proponuje się przyjęcie wartości NDS stibanu na poziomie 0,5 mg/m³. Ustalona wartość jest zgodna z wartościami obowiązującymi w innych państwach. Ze względu na działanie drażniące stibanu zaproponowano, aby wartość NDSCh była równa 1,5 mg/m³ (trzy razy wartość NDS).

EN

Stibine is a colourlees, flammable gas with a disagreeable hydrogen sulfide-like odour. Stibine has been used as a fumigating agent. Stibine is a source of antimony, an n-type dopant in silicon semiconductors; it is also used in the manufacture of indium antimonide crystals used for semiconductors. In general, the presentation of antimony poisoning is similar to that seen in arsenic poisoning. Stibine, like arsine, is a hemolytic agent that injures the kidneys and the liver; the acute renal failure appears to be secondary to the massive intravascular hemolysis. Stibine is an acute pulmonary irritant. The MAC of 0.5 mg/m3 (0,1 ppm) is based on analogy with a similar but more bioavailable and thus somewhat more toxic compound, arsine. According to the irritant effect of stibine, the value of STEL 1.5 mg/m3 is recommended.

Słowa kluczowe

PL

stiban; narażenie zawodowe; działanie toksyczne

EN

stibine; occupational exposure; toxic effect

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 3 (29)
• Strony: 277--286
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., tab.

Twórcy

autor

Soćko R.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Stetkiewicz J.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (1996) Documentation of threshold limit values. Cincinnati.
• 2. Bertine K.K., Goldberg E. D. (1972) Limnol Oceanogr. 17(6), 877-84 (cyt. wg HSDB, 1998).
• 3. Bio/dynamic (1990) A one year inhalation toxicity study of antimony trioxide in the rat (with a one year recovery period). Prepared by Bio/dynamics, Inc., E. Millstone, NJ for the Antimony Oxide Industry Association, Washington, Dc. (cyt. wg Toxicological profile for antimony. Agency for Toxic Substances and Disease Registry. U.S. 1992).
• 4. Dernehl C. U. i in. (1944) Arsine, stibine and hydrogen sulfide: accidental generation in a metal refinery. Ind. Med. 13, 361-362.
• 5. Flury F., Zernik F. (1931) Schadliche Gase, p. 193. J. Springer, Berlin (cyt. wg ACGIH, 1996).
• 6. Freedman L.D., Doak G. O., Long G. G. (1978) Antimony compounds. W: Krik-Othmer Encyclopedia of chemical technology. Vol. 3, 3rd ed. New York, Wiley and Sons, Inc., 105-128 (cyt. wg Toxicological profile for antimony. Agency for Toxic Substances and Disease Registry. U.S. 1992).
• 7. Gonczarjenko L.E., Kozyrjewa 0.1., Ptica A.H. (1970) Patomorfologiczeskaja charakteristyka gołownowo mozga krolikow pri otprowleni surmjanistym wodorodom. Farmakol. Toksikol. Resp. Sborn., 5, 169-73.
• 8. Guide to occupational exposure values (1996) Complied by the American Conference of Governmental Industrial Hygienists, Cincinnati.
• 9. Haring H. E., Compton K G. (1935) The generation of stibine by storage batteries. Trans. Electrochem. Soc., 68, 283-292 (cyt. wg ACGIH, 1996).
• 10. HSDB (1998) d’base.
• 11. Jones W., Gamble J. (1984) Epidemiological - environmental study of lead acid battery workers) I. Environmental study of five lead acid battery plants. Environ. Res., 35, 1-10.
• 12. Kentner M. i in. (1995) External and internal antimony exposure in starter battery production. Int. Arch. Occup. Environ. Health. 67(2), 119-23 (cyt. wg MEDLINE „1995).
• 13. Lewis D.R. (1986) Dupont materials used in the microelectronics industry. State-of-the-Art Rey. Occup. Med., 1(1), 35-47 (cyt. wg ACGIH, 1996).
• 14. Łazariew N. W. (1956) Szkodliwe substancje w przemyśle. T. II. Związki nieorganiczne i metaloorganiczne. Warszawa, 188-189.
• 15. MEDLINE (1995) d’base.
• 16. NIOSH (1997) Pocket guide to chemical hazards. DHHS (NIOSH Pub!. No. 97-140. Washington, D.C.: U.S. Dept. of Health and Human Seryices, NIOSH/Supt. of Documents, GPO, June, 284.
• 17. NIOSH/OSHA (1981) Occupational Health Guidelines for Chemical Hazards, January.
• 18. Nau C.A., Anderson W., Cone R.E. (1944) Arsine, stibine and hydrogen sulfide. Accidental industrial poisoning by a mixture. Ind. Med., 13, 308-10. (cyt. wg ACGIH, 1996).
• 19. Obwieszczenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 17 maja 1995 r. DzU. nr 69, poz. 351.
• 20. RTECS (1998) d’base.
• 21. Schroeder E.F., Rose F.A., Most H. (1946) Effect of antimony on the electrocardiogram. Am. J. Med. Sci. 212, 697-706. (cyt. wg ACGIH, 1996).
• 22. Stokinger H.E. (1981) The metals. W: [Red.] Clayton, Clayton: Patty’s industrial hygiene and toxicology. 3rd ed. New York, Wiley Interscience.
• 23. Toxicological profile for antimony (1992) Agency for Toxic Substances and Bisease Registry. U.S. 1992. 285
• 24. Webster S.H. (1946) Volatile hydrides of toxicological importance. J. Industrial Hygiene aud Toxicology 28(5), 167-182.