Possible role of stream piracy in evolution of drainage network in Pasmo Połonin: the Roztoki Stream valley (Bieszczady Wysokie, Polish Carpathians)

• Autorzy: Haczewski Grzegorz , Kukulak Józef
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Stream piracy is proposed to explain unusual relief of two neighbouring valleys in the Bieszczady Mountains, SE Poland. The Muczny Stream for more than 2 km of its headwater course is an underfit stream and the upstream continuation of its former valley is traceable in the present-day Roztoki Stream. The Roztoki Stream broke through its former right bank along a zone of a large tectonic fault, where disintegrated and displaced rocks provided routes for water escape by sapping toward the San valley. The barrier was weakened and destroyed by groundwater sapping, mass wasting on its distal side and headward erosion at the outflows of the escaped water. The gradient of the stream increased, resulting in incision of bedrock in the stream’s lower course and in construction of an alluvial fan whose size is exceptional for the area. Headward erosion created a deeply incised channel, outstanding in narrowness and depth among the other stream channels in the area. Incision of this channel, in turn, provoked capture of a nearby eastward stream that had been flowing straight to the San in a broad gentle valley. Headward erosion after the capture led to incision of a deep and narrow channel in the bottom of this old gentle valley.

Słowa kluczowe

EN

stream piracy; landform analysis; drainage system; relief evolution; bedrock control; Bieszczady Mts.

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 55
• Strony: 89--97
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Haczewski Grzegorz

• Institute of Geography, Pedagogical University of Kraków, Poland

autor

Kukulak Józef

• Institute of Geography, Pedagogical University of Kraków, Poland

Bibliografia

• Crosby I.B., 1937. Methods of stream piracy. The Journal of Geology 46, Chicago, 465 – 486.
• Haczewski G., Bąk K., Kukulak J., 2017a. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50,000, arkusz 1069 - Dźwiniacz Górny (M-34-106-D). Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
• Haczewski G., Bąk K., Kukulak J., 2017b. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50,000, arkusz 1068 – Ustrzyki Górne(M-34-106-D). Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
• Haczewski G., Kukulak J., 2004. Early Holocene Landslide-Dammed Lake in the Bieszczady Mountains (Polish East Carpathians) and its Evolution. Studia Geomorphologica CarpathoBalcanica 38, 83 – 96.
• Henkiel A., 1969. Rozwój rzeźby dorzecza Strwiąża (Karpaty Wschodnie). Annales UMCS, sec. B, 24, 99–148, (in Polish).
• Henkiel A., 1977. Rzeźba strukturalna Karpat fliszowych. Annales UMCS, Sec. B, 32–33, 37–88, (in Polish).
• Henkiel A., 1982. O pochodzeniu kratowej sieci rzecznej Beskidów Wschodnich. Czasopismo Geograficzne 53, 19–27, (in Polish).
• Henkiel A., 1997. Mikroregiony geomorfologiczne Bieszczadów polskich. Annales UMCS, sec. B, 52, 9, 133–145, (in Polish).
• Kaszowski L., Kotarba A., 1967. Charakterystyka morfodynamiczna koryta Sanu koło Myczkowiec. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 1, 53–72, (in Polish).
• Pederson D. T., 2001. Stream piracy revisited: a groundwater-sapping solution. GSA Today 2001, 4-10.
• Pękala K., 1971. Elementy rzeźby przedczwartorzędowej w dolinie górnego Sanu w Bieszczadach. Annales UMCS, sec. B, 26, 220–230, (in Polish).
• Pękala K., 1997. Rzeźba Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Roczniki Bieszczadzkie 6, 19–38, (in Polish).
• Starkel L., 1965. Rozwój rzeźby polskiej części Karpat Wschodnich (na przykładzie dorzecza górnego Sanu). Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 50, 1 – 160, (in Polish).
• Starkel L., 1988. Historia dolin rzecznych w holocenie. [in:] L. Starkel (ed.) Przemiany środowiska geograficznego Polski. Ossolineum, Wrocław, 87–107, (in Polish).
• Starkel L.,1995. Evolution of the Carpathian valleys and the Forecarpathian Basins in the Vistulian and Holocene. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 29, 5–40.
• Starkel L., 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Monografie IGiPZ PAN 2, 1–263, (in Polish).
• Starkel L., Gębica P., 1995. Evolution of river valleys in Southern Poland during the Pleistocene-Holocene transition.Biuletyn Peryglacjalny 34, 177–190.
• Starkel L., Kalicki T.,Krąpiec M., Soja R., Gębica P., Czyżowska E., 1996. Hydrological changes of valley floors in upper Vistula basin during the last 15 000 years. [in:] L. Starkel (ed.) Evolution of the Vistula river valley during the last 15,000 years, part VI. Geographical Studies, Special Issue 9, IGiPZ PAN, 7–128.
• Starkel L., Klimek K., Mamakowa K., Niedziałkowska E., 1982. The Wisłoka river valley in the Carpathian foreland during the Lateglacial and Holocene. [in:] L.Starkel (ed.) Evolution of the Vistula river valley during the last 15,000 years. Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 1, 41–56.
• Szumański A., 1982. The evolution of the lower San river valley during the late glacial and the Holocene. [in:] L. Starkel (ed.), Evolution of the Vistula river valley during the last 15,000 years. Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 1, 57–78.
• Tokarski A.K., 1975. Geologia i geomorfologia okolic Ustrzyk Górnych (polskie Karpaty Wschodnie. Studia Geologica Polonica, 48, 1–92, (in Polish).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).