Drewno w architekturze i krajobrazie Podhala

• Autorzy: Łaś J.

Warianty tytułu

EN

Wood in architecture and the landscape of Podhale

• Konferencja: XIX FORUM ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU (XIX ; 9-11.06.2016 ; Rzeszów, Poland)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ze wszystkich tworów ludzkich budownictwo, a w szczególności budownictwo ludowe, jest podatne na przemiany typowo użytkowe. Z tego względu nie zawsze dostrzegano w nim sztukę, która tworzy piękno wynikające z piękna budowli, jej własnej przestrzeni, jak też jej oddziaływania na otoczenie – lokalny krajobraz. Chałupa podhalańska ulegała i ulega istotnym przeobrażeniom tak pod względem funkcjonalnym jak i formalnym, zachowując i rozwijając najistotniejsze pierwiastki tradycyjnego budownictwa. Działo się to i nadal dzieje dzięki umiejętnościom i doświadczeniu cieśli podhalańskich współpracujących z projektującymi architektami. Zdarza się, że zdobnictwo i forma budynku zatracają jednak proporcje, a architekci szukają inspiracji w stylach obcych tym terenom. Tym ważniejsze jest pokazywanie tradycyjnego budownictwa i odnajdywanie w nim proporcji, form, zdobnictwa, które współgrają harmonijnie z krajobrazem.

EN

From every man´s creations – architecture, especially folk architecture is susceptible to influence and changes of its shape and function. That´s one reason why vernacular buildings are often outside "Architecture" and "Art" and its beauty and harmony with landscape is often forgotten. Mountaineers living in Podhale Region near Tatra Mountains are still faithful to this kind of tradition. Wooden houses from Podhale region transformed according to changing landscape. It was possible due to talents and great experience of local carpenters, who are still collaborating with architects. Sometimes the ornamentation and the form of the building, however, lose their proportions and architects seek inspiration in styles foreign to these lands. Therefore it is to demonstrate the traditional construction and to identify its proportions, forms, and ornamentation that harmonize with the landscape.

Słowa kluczowe

PL

architektura; budownictwo drewniane; krajobraz Podhala; rozwój

EN

architecture; wood construction; landscape of Podhale; development

• Wydawca: Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Zakład Architektury Krajobrazu
• Czasopismo: Topiarius. Studia krajobrazowe
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr specjalny
• Strony: 33--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., fot., ryc.

Twórcy

autor

Łaś J.

• Instytut Projektowania Miast i Regionów, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• • Antoniewicz W. 1966. Bacówki, szałasy mieszkalne i produkcyjne oraz szopy pasterskie Tatr Polskich i Podtatrza, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala. T. 6: Architektura i zabudowa pasterska Tatr Polskich i Podhala oraz góralska sztuka plastyczna. Wrocław – Warszawa – Kraków.
• • Białas W. 1956. Zarys historii Szkoły Zawodowej w Zakopanem z lat 1876-1976, [w:] Tradycje i współczesność – Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem, Zakopane.
• • Brykowski R., Grzywacz A. (red.). 1987. Zabytkowe drewno konserwacja i badania. Warszawa.
• • Chmielewski J. 1956. Problemy planowania przestrzennego w rejonie Tatr i Podhala. IUiA Warszawa.
• • Cząstka A. 1979. Wpływ wybranych czynników klimatu górskiego na architekturę (Na przykładzie regionu Polskich Karpat Zachodnich). Praca doktorska, Politechnika Krakowska.
• • Dobrowolski K. 1935. Najstarsze osadnictwo Podhala. Badania z dziejów społ. gosp. Nr 20, Lwów.
• • Radzikowski St. E. 1901. Styl zakopiański. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego we Lwowie, Kraków.
• • Hołub-Pacewiczowa Z. 1931. Osadnictwo pasterskie i wędrówki w Tatrach i na Podtatrzu. PAU, Kraków.
• • Jabłońska T. 1997. Spór o styl zakopiański, [w:] Między Giewontem a Parnasem inspiracje artystyczne sztuką Podhala, Katalog wystawy zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie.
• • Kopkowicz F. 1958. Ciesielstwo polskie, Warszawa.
• • Limanowski M. 1900. Styl zakopiański i , [w:] „Przegląd zakopiański” R. 2; 1900 nr 9.
• • Lutomski K., Gaida B. 1987. Stan aktualny i niektóre problemy konserwacji drewna w skansenach polskich, [w:] Zabytkowe drewno konserwacja i badania, Warszawa.
• • Łaś J. 1997. Drewniana Architektura Skalnego Podhala – proces przemian technologii i zdobnictwa w ciesiołce od czasów badań Władysława Matlakowskiego do współczesności, rozprawa doktorska PK, Kraków.
• • Łaś J. 1995. Dr Władysław Matlakowski – idea regionalizmu. [w:] Czym jest osobowość w dobie uniwersalizmu w architekturze? Streszczenia referatów wygłoszonych na Sesji Naukowej IAiPW 20 stycznia 1995 roku w ramach SAiPW KUiA PAN Oddziału w Krakowie, pod redakcją J.W. Rączki, nr 5, Kraków.
• • Łaś J. 1996. Tradycja i współczesność – fenomen podhalańskiego budownictwa drewnianego, [w:] Wieś Polska w pracach IAiPW, (pod redakcją J.W. Rączki), Kraków.
• • Macheta Wł. 1976. Doktor Władysław Matlakowski, [w:] Tradycja i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876-1976. Zakopane.
• • Matlakowski Wł. 1892. Budownictwo ludowe na Podhalu. Lwów.
• • Matlakowski Wł. 1901. Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Warszawa 1901, (wyd. II) 1915.
• • Moździerz Z. 1995. Styl zakopiański w architekturze. [w:] Regionalizm – Regiony – Podhale. (Materiały z sesji naukowej, Zakopane 4-6 grudnia 1993 r) Pod redakcja J. M. Roszkowskiego, Zakopane.
• • Peszke J. 1901. Władysław Matlakowski (ur. dn. 19 XI 1850, zm. dn. 26 VI 1895) [w:] Matlakowski Wł.: Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Warszawa.
• • Solecki A. 1981. Osadnictwo Podhala. Geneza i rozwój ukształtowania przestrzennego. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, nr 142, seria Rozprawy, zeszyt 56. Kraków.
• • Stanisław Witkiewicz 1851-1915. Katalog wystawy monograficznej przygotowanej przez Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Zakopane 1996.
• • Stanisław Witkiewicz człowiek – artysta – myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w osiemdziesią- tą rocznicę śmierci artysty – Zakopane 20-22 października 1995, (red. Z. Moździerz), Zakopane 1997.
• • Szafer T. P. 1979. Architektura pasterska, [w:] „Architektura” 1979 nr 383-384.
• • Szafer T. P. 1993. Z genezy tatrzańskiego dachu [w:] „Architektura Współczesna Ziem Górskich” Teka 1:1993.
• • Szczuka J., Żurowski J. 1995. Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego. Warszawa.
• • Witkiewicz St. 1911. Styl zakopiański. Z. 2: Ciesielstwo. Lwów.
• • Witkiewicz St. 1970. Pisma zebrane. T. III: W kręgu Tatr, Kraków (cz.1 i 2).
• • Zieliński J. 1982. Wpływ stylu zakopiańskiego na rozwój regionalizmu w architekturze polskiej próba retrospekcji. [w:] Aktualne problemy planistyczne i architektoniczne w zespołach architektury regionalnej i ich sąsiedztwie. (Materiały z III OSAR), Kraków – Zakopane.
• • Zubrzycki J.S. 1916. Polskie budownictwo drewniane. Kraków.
• • Żychoń S. 1991. Rozwój przestrzenny i budownictwo, [w:] Zakopane; Czterysta lat dziejów. Zakopane 1991t. I, ss. 419-482.
• • Żychoń S. 1976. Styl zakopiański, [w:] Tradycja i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876-1976. Zakopane.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).