Ochrona kuźni sułkowickich – symbolu lokalnego rzemiosła

• Autorzy: Zin B.

Warianty tytułu

EN

Protection of old forges in Sułkowice – symbol of the local crafts-manship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Z obrazu wsi i miasteczek polskich na początku XXI wieku znikają drewniane obiekty związane z pracą na roli. Warto podjąć dyskusję nad losem niszczejących kuźni, tartaków, stolarni, czy młynów wodnych, które zaliczane są do reliktów techniki. Sułkowice, miasteczko położone w województwie małopolskim, znane jest jako ośrodek kowalstwa od wieków. Dziś jeszcze odczuwa się inność krajobrazu, gdzie w II połowie XIX wieku pracowało około 1000 kowali. Tradycja przetrwała do czasów powojennych, kiedy to w sułkowickich kuźniach wykonywano m.in. artystyczne okucia dla M.S. „Batory”. Badania inwentaryzacyjne kuźni przeprowadzone przez autorkę w latach 1994–1998 w ramach grantu opracowanego pod kierunkiem Wiktora Zina „Obraz wsi i miasteczek Polski ostatniego dziesięciolecia XX wieku” doprowadziły do zgromadzenia dokumentacji dotyczącej około dwudziestu obiektów, pochodzących z przełomu XIX i XX wieku. Po dwudziestu latach od przeprowadzonych badań pozostało zaledwie kilka, a i one nie rokują długowieczności. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta z 2007 roku, stanowiący plan strategiczny dla przedsięwzięć naprawczych obszaru, milczy na temat ochrony ostatnich świadków lokalnej tradycji rzemieślniczej. A przecież aktywizacja społeczności miasteczka, czerpiącej z tradycji miejsca, powinna być wiodącym celem takiego programu. Może zatem rekonstrukcja, a potem „cykliczna odbudowa” obiektów, które nie mają szansy zaistnienia z pierwotną funkcją? „Stare-nowe” drewniane konstrukcje będą przypominać o tradycji kowalstwa.

EN

Wooden structures linked to agriculture are disappearing from the image of the Polish countryside, villages and small towns at the beginning of the 21st century. It is worthy to start the discussion on the fate of desolate, deteriorating forges, sawmills, carpentries, or water mills which are relics of the traditional technology. Sułkowice, a small town in the Małopolskie voivodeship, has been known for ages as a prominent centre of blacksmiths and their craft. Even today one feels the specific character of the landscape; in the mid-19th century circa 1000 blacksmiths worked there. Tradition lived until the times after the Second World War – when artisans in Sułkowice forged, among others, artful fittings for the MS ‘Batory’ [famed Polish liner]. Inventories, surveys and measurements of old forges, elaborated by the authoress within the framework of the research grant “Image of villages and small towns in Poland of the last decade of the 20th century” (led by Prof. Wiktor Zin) led to gathering of the documentation of circa 20 structures hailing from the close of the 19th century. After 20 years that elapsed since the research there are only a few left, and their days are numbered. Local Programme of Revitalisation of the Town from the year 2007 which is a strategic plan for enterprises aiming at amelioration of the area, does not mention the protection of the last witnesses of the local crafts’s tradition. Whereby the activisation of the local community, deriving from the tradition of the place, should be the aim of such a programme. Thus maybe there should be reconstruction and later ‘cyclical rebuilding’ of the structures which have no chance to exist with their primary function? “Old-new” wooden structures shall be a reminder of the blacksmiths’ tradition.

Słowa kluczowe

PL

Sułkowice; drewniane kuźnie; tradycja; ochrona; rekonstrukcja

EN

Sułkowice; wooden forges; tradition; protection; reconstruction

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Budownictwo i Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 14, nr 3
• Strony: 151--159
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., fot.

Twórcy

autor

Zin B.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• 1 Kołodziejczyk R. Małe miasta i miasteczka w XIX i XX wieku do 1939 r. – problemy gospodarczo-społeczne, [w:] Inżynierowie Polscy w XIX i XX wieku, T. X, Z. Mrugalski –red., Warszawa 2007, s. 14.
• 2 Chlebowski B., Walewski Wł. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. XI, Warszawa 1890, s. 581.
• 3 Chrzanowski T., Kornecki M. Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s.467, 645.
• 4 Stanaszek M. Sułkowice, osiedle 1000 kowali, Katowice 1973, s.45, 60-62, 179-200.
• 5 Bisaga T. Geografia kolejowa Polski, Warszawa 1938, s. 83.
• 6 Smereczyński R. Kowalstwo chałupnicze Sułkowic, Warszawa 1931, s. 218.
• 7 Wywiady przeprowadzone przez autorkę z dyrektorem Szkoły Zawodowej w Sułkowicach i z kowalami z Sułkowic, 1994.