Zastosowanie analizy czynnikowej w celu identyfikacji procesów kształtujących chemizm płytkich wód podziemnych na obszarach użytkowanych rolniczo

• Autorzy: Zabłocki S.

Warianty tytułu

EN

Factor analysis application to identification of processes forming shallow groundwater chemistry in the agricultural areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano wyniki analizy czynnikowej, której celem była identyfikacja procesów kształtujących chemizm wód przypowierzchniowego poziomu wodonośnego. Analizę wykonano w dwóch wariantach, w których uwzględniono trzy grupy danych reprezentujących: chemizm wód, warunki hydrogeologiczne i formy użytkowania terenu. W każdym z wariantów otrzymano pięć czynników, które zidentyfikowano jako hydrogeochemiczne procesy kształtujące chemizm wód podziemnych, a w każdym wystąpiła zależność przynajmniej jednego związku chemicznego z warunkami hydrogeologicznymi lub zagospodarowaniem terenu. W obu wariantach wystąpiły te same trzy czynniki oznaczone jako F1, F2 i F5. Najintensywniejszy czynnik (F1) zinterpretowano jako wymywanie azotanów z profilu glebowego. Proces ten jest bardziej dominujący niż czynnik F2, identyfikowany jako kształtowanie chemizmu wód podziemnych przez chemizm wód opadowych. Czynnik F5 zinterpretowano jako migracja zanieczyszczeń bytowo-gospodarczych z obszarów zabudowy wiejskiej do wód podziemnych.

EN

The article presents the results of a factor analysis which was used for identification of processes forming groundwater chemistry in a shallow aquifer. The analysis was done in two variants and three groups of data were taking into account: groundwater chemistry, hydrogeological conditions and a type of land use. In each variant five factors were identified as hydrogeochemical processes. In each factor dependence of at least one from chemical components with hydrogeological conditions or type of land use has occurred, which allowed for interpretation of the factor as a hydrogeochemical process. The same three factors were extracted in both variants (F1, F2, F5). The most intensive factor (F1) was identified as nitrate leaching from soils on arable fields and grasslands. It was stronger than factor identified as forming groundwater chemistry by precipitation water (F2). Factor (F5) was interpreted as migration of domestic pollutions to groundwater from village areas.

Słowa kluczowe

PL

analiza czynnikowa; chemizm wód; zagospodarowanie przestrzenne; obszar rolniczy; przypowierzchniowy poziom wodonośny

EN

factor analysis; groundwater chemistry; spatial development; agricultural areas; shallow aquifer

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 456 Hydrogeologia z. 14/2
• Strony: 651--657
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Zabłocki S.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Instytut Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, Al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] APPELO C.A.J., POSTMA D., 1999 — Geochemistry, groundwater and pollution. A.A.Balkema, Rotterdam.
• [2] DAVIS J.C., 1987 — Statistics and data analysis in geology (2nd ed.). John Wiley & Sons. New York.
• [3] JORESKOG K.G., KLOVAN J.E., REYMENT R.A., 1976 — Geological factor analysis. Elsevier Scientific Publishing Company, Amsterdam.
• [4] DRAGON K., 2002 — Zastosowanie analizy czynnikowej w celu określenia antropogenicznych przemian jakości wód podziemnych. Prz. Geol., 50, 2: 127–131.
• [5] KONDRACKI J., 2002 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa.
• [6] LISZKOWSKA E., 1995 — Analiza czynnikowa jako obiektywna metoda określenia genezy składu chemicznego oraz źrodeł zanieczyszczeń wód podziemnych. Wspołcz. probl. hydrogeol. 7, 2: 329–335.
• [7] MACIOSZCZYK A., 1975 — Zastosowanie analizy czynnikowej – sposób R – do interpretacji danych hydrochemicznych. Biul. Geol. UW, 20.
• [8] MACIOSZCZYK A., DOBRZYŃSKI D., 2002 — Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany wód podziemnych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• [9] MASTROCICCO M., COLOMBANI N., CASTALDELLI G., SALEMI E., VINCENZI F., 2010 — The role of the unsaturated zone in determining nitrate leaching to groundwater. Materials from XXXVIII IAH Congress, AGH, Krakow, 385–390.
• [10] RUIZ F., GOMIS V., BLASCO P., 1990 — Application of factor analysis to the hydrogeochemical study of a coastal aquifer. J. Hydrol., 119: 169–177.
• [11] STĘPIEŃ M., 2004 — Procesy i warunki hydrogeochemiczne na terenie niecki krzeszowskiej i jej obrzeżenia (Sudety Środkowe). [pr. doktor.], Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• [12] VOUDOURIS K.S., LAMBRAKIS N.J., PAPATHEOTHOROU G., DASKALAKI P., 1997 — An application of factor analysis for the study of the hydrogeological conditions in plio-pleistocene aquifers of NW Achaia (NW Peloponnesus, Greece). Mathematical Geology, 29, 1: 43–59.
• [13] YAMMANI S.R., REDDY T.V.K., REDDY M.R.K., 2008 — Identifiacation of influencing factors for groundwater quality variation using multivariate analysis. Environ. Geol., 55: 9–16.
• [14] ZABŁOCKI S., 2012 — Ocena wielkości zasilania przypowierzchniowego poziomu wodonośnego w zlewni Osownicy (dorzecze Liwca) na podstawie wyników badań modelowych. Biul. Państw. Inst. Geol., 451: 247–256.