Ochrona zabytkowych ruin - problemy badawcze i projektowe na przykładzie zamku w Sochaczewie

• Autorzy: Brykowska Maria

Warianty tytułu

EN

Protection of historical ruins - research and project problems on the example of the castle in Sochaczew

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania historyczne ruin zamków, a następnie prace konserwatorskie - są procesem złożonym i wieloetapowym. W związku z zagrożeniem katastrofą ruin zamku w Sochaczewie Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem, wykonał kompleksowe badania (historyczne, architektoniczne, archeologiczne i techniczne) oraz projekty: konserwacji ruin i zagospodarowania otoczenia. Badania prowadzili w 1966 r.: historyk sztuki Izabela Galicka, archeolog Jerzy Piniński i architekt Maria Brykowska (kierownik i autor projektu); konsultował prace prof. Jan Zachwatowicz. Ustalono: poziom użytkowania i spalenia grodu (XIII w. - 7,0 m pod nasypem), relikty zamku gotyckiego (poł. XIV w.) i zamek budowany przez starostę Stanisława Radziejowskiego (przed 1630). Następnie wykonano projekt architektoniczny zabezpieczenia ruin (nie zrealizowany). W 1975-77 r. badania w północnej części zamku wykonał Jerzy Gula, a w latach 2006-2007 ekipa pod kierunkiem Leszka Kajzera – w części południowej i wschodniej; odkryto budynek bramny z czasów starosty Krzysztofa Szydłowieckiego i według źródeł z XVI w. – kilka drewnianych domów. Badania z lat 2011-2013– stanowiły podstawę dotacji UE do realizacji nowego projektu dla celów turystycznych i zabezpieczenia ruin, pod nadzorem konserwatorskim architekta Cezarego Głuszka. W 1966 r. architekt Jarosław Skrzypczyk wykonał projekt otocznie zamku (zrealizowany), a w 2013 r. uporządkowano teren według poprzedniej koncepcji. Wieloletnie doświadczenie w organizacji badań i naukowej interpretacji odkryć, dla ochrony wartości zabytkowej ruiny wraz z terenem – stanowiły podstawę propozycji zmian do „Karty historycznych ruin”.

EN

Historical research on the castles’ ruins and then conservation works, is a complex and multi-stage process. In connection with the threat of the disaster of the ruins of the castle in Sochaczew, the Research Group on the Polish Middle Ages, in 1966 made comprehensive research (historical, architectural, archaeological and technical). The research was carried out by: art historian Izabella Galicka, archaeologist Jerzy Piniński and architect Maria Brykowska (head). It was found: The level of use and burning of the castle (13th c. - 7.0 m), relics of the Gothic castle (mid-14th c.) and the castle built by the starost Stanisław Radziejowski (before 1630) were established. In 1967, arch. M. Brykowska made a conservation project for permanent protection of the ruins (not implemented), and arch. J. Skrzypczyk - a conceptual design of the castle hill surrounding (completed). All work was consulted by prof. Jan Zachwatowicz. In 1975-77, the research in the northern part of the castle was performed by Jerzy Gula, and in the years 2006-2007 the team led by Leszek Kajzer - in the southern and eastern part; a gate building from the times of the starost Krzysztof Szydłowiecki was discovered and, according to sources from the 16th century, other houses were described. Research from 2011-2013 constituted the basis of EU subsidies for the implementation of a new project for tourism purposes and securing ruins, under the supervision of the architect Cezary Głuszek; the surroundings of the hill were also ordered in reference to the concept from 1967. Conclusions from the work at the castle in Sochaczew regarding the organization and methods of research and scientific interpretations of discoveries and design - to protect the value of the historic ruins with the area - formed the basis for proposals for changes to the 'Charter of historical ruins'.

Słowa kluczowe

PL

zamek; badania historyczne; projekt; prace konserwatorskie; Sochaczew

EN

Sochaczew; castle ruins; historical research; conservation project

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 6
• Strony: 11--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., ryc.

Twórcy

autor

Brykowska Maria

• Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej Polska

Bibliografia

• 1. Antoniewicz J., Początki osadnictwa w Sochaczewie, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
• 2. Augustynek T., Wyniki dotychczasowych zamków w Krupem [w:] Architektura historycznej Małopolski, Materiały z sesji SHS […], Łańcut 1970.
• 3. Brykowska M., Badania architektoniczno-archeologiczne zamków w Sochaczewie, Ciechanowie i Odrzykoniu, [w:] Sprawozdania Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW, VI Konferencja Naukowa, Warszawa 1970.
• 4. Brykowska M., Bada¬nia historyczno-architektoniczne do prac konserwatorskich, [w:] Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, M. Arszyński, M. Prarat, U. Schaaf, B. Zimnowoda-Krajewska (red.), „Bernardinum” Sp. z o.o, Toruń 2015.
• 5. Brykowska M., Kuczyński J., Miłobędzki A., Zamek w Pińczowie w świetle ostatnich badań, [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
• 6. Brykowska M., Metody pomiarów i badań zabytków architektury, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2003.
• 7. Brykowska M., Piniński J., Sprawozdanie z prac przeprowadzonych na zamku w Sochaczewie w 1966 roku [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
• 8. Brykowska M., Podsumowanie sympozjum „Ruiny żywa” [w:] Trwała ruina. Problemy utrzymania i adaptacji, B. Szmygin (red.), ICOMOS, Lublin 2006.
• 9. Galicka I., Problematyka badań średniowiecznych zamków na Mazowszu, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXV, 1965, nr 2.
• 10. Gawarecki W. H., Wiadomości historyczne o mieście Sochaczewie i przyległym mu zamku starożytnym [w:] Pamiętnik historyczny płocki, t. 2, Warszawa 1830.
• 11. Gruszecki A., Konserwacja ruin w Anglii, „Ochrona Zabytków” 19xx, z. 3-4.
• 12. Guerquin B., Sochaczew, „Ziemia”, XIV, nr 3,1929.
• 13. Guerquin B., Zamki w Polsce. Arkady, Warszawa 1974.
• 14. Gula J., Karasiewicz-Sczypiorski R., Zamek w Sochaczewie, „Z Otchłani Wieków”, r. 57, 2002, nr 3.
• 15. Hugo-Bader K., Zabytki i ich ochrona w powiecie sochaczewskim – na tle dziejów pow. sochaczewskiego [w:] Materiały monograficzne woj. warszawskiego, t. 6. 1930.
• 16. Jaworska J., Widoki Mazowsza. Materiały ikonograficzne w malarstwie, rysunku, grafice, „Rocznik Muzeum Narodowego”, VIII, 1964.
• 17. Kajzer L., Andrzejewski A., Zamek w Sochaczewie w świetle wyników badań archeologicznych, mpis, 2006 (referat na sesji w Sochaczewie).
• 18. Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001.
• 19. Kajzer L., Olszacki T., Mazowieckie zamki w Gostyninie i Sochaczewie na tle problematyki zamków starościńskich Krzysztofa Szydłowieckiego, [w:] Fundacje Krzysztofa Szydłowieckiego [...],W. Iwańczak, R. Kubicki, D. Kalina (red.), UG Ćmielów, Kielce-Ćmielów 2011.
• 20. Kajzer L., Wstęp do badań archeologiczno-architektonicznych, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1986.
• 21. Karta ochrony historycznych ruin (ICOMOS 2012), [w:] Ochrona i konserwacja ruin zamkowych – wybrane problemy i przykłady, B. Szmygin, P. Molski (red.), Warszawa-Lublin 2013.
• 22. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. X, woj. warszawskie, (red.) I. Galicka i H. Sygietyńska, z. 24, Pow. sochaczewski, (opr.) I. Galicka. H. Sygietyńska i G. Kaczmarzyk, IS PAN, Warszawa 1973.
• 23. Kędzierski M., Zapłata R., Fryśkowska A., Wilińska M., Deliś P., Metody teledetekcyjne i fotogrametryczne w ochronie, konserwacji i inwentaryzacji zamków w ruinie, [w:] Zamki w ruinie – zasady postepowania konserwatorskiego, B. Szmygin, P. Molski (red.), Politechnika Lubelska. PKN ICOMOS, Warszawa-Lublin 2012.
• 24. Kieszkowski J., Kanclerz Szydłowiecki K., Z dziejów kultury i sztuki zygmuntowskich czasów, Poznań 1912.
• 25. Kuncewicz A., Plany przeglądowe miast polskich, ZAP, Warszawa 1929.
• 26. Kunkel R., Architektura gotycka na Mazowszu, Wyd. DiG, Warszawa 2006.
• 27. Lustracja województwa rawskiego XVII wieku, Z. Kędzierska (wyd.), Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
• 28. Lustracje województwa rawskiego w 1564 i 1570, Z. Kędzierska (wyd.), Warszawa 1959.
• 29. Markiewicz B., Z dziejów zamku sochaczewskiego, „Kurier literacko-naukowy” 1936, nr 34.
• 30. Miłobędzki A., Zamek Oleśnickich w Pińczowie, [w:] Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Materiały z sesji […], L. Kajzer (red.), ROS i OŚK w Kielcach, Kielce 1997.
• 31. Musianowicz K., Ze studiów nad rozplanowaniem Sochaczewa przedlokacyjnego, „Wiadomości Archeologiczne, t. XXVII (1962).
• 32. Olszewski J. (rys.), „Ruiny zamku w Sochaczewie”, „Ziemia”, 1901.
• 33. Oryginał, replika, kopia, Materiały III Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki […], Warszawa 1971.
• 34. Pałucki W., Ziemia Sochaczewska w wiekach XIV-XVIII [w:] Rutkowski H., Rozwój przestrzenny Sochaczewa od XIII do XVIII wieku, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
• 35. Piniński J., Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych na zamku w Sochaczewie w 1966 roku [w:] Sprawozdania z działalności Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW w roku 1966, ZBnPŚ UW i PW, Warszawa 1968.
• 36. Rottermund A. (red.), Jan Zachwatowicz, W stulecie urodzin, Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa 2000.
• 37. Ruiny zamku po pracach konserwatorskich – fotorelacja, https://e-sochaczew.pl/n/ruiny-zamku-po-pracach/39627 (dostęp: 10.11.2013).
• 38. Rutkowski H., Rozwój przestrzenny Sochaczewa od XIII do XVIII wieku, [w:] Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej, Warszawa 1970.
• 39. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), t. X, Warszawa 1988.
• 40. Stronczyńsk K. (rys.), „Zwaliska zamku w Sochaczewie” [w:] Widoki zabytków starożytności […],1851.
• 41. Szmygin B., Problem ruin w świetle współczesnej teorii i praktyki konserwatorskiej [w:] Trwała ruina. Problemy utrzymania i adaptacji, B. Szmygin (red.), ICOMOS, Lublin 2006.
• 42. Tajchman J., Na czym polega metoda ochrony, konserwacji i zagospodarowania ruin zamkowych, [w:] Zamki w ruinie – zasady postepowania konserwatorskiego, B. Szmygin, P. Molski (red.), Politechnika Lubelska. PKN ICOMOS, Warszawa-Lublin 2012.