Górnictwo triasowych rud żelaza w Księstwie Siewierskim w XVIII wieku

• Autorzy: Wójcik Andrzej J. , Siembab Mateusz

Warianty tytułu

EN

Triassic iron ores mining in the Duchy of Siewierz in the 18th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Poszukiwania a następnie wydobycie rudy żelaza były czynnościami, które znane były nielicznym specjalistom. Górnicy eksploatowali rudę występującą w skałach triasowych obecnych na terenie Księstwa Siewierskiego. Złoża te były znane od wieków i dostarczały surowca do działających na tym terenie fryszerek i hut żelaza. W XVIII w. nastąpił zdecydowany rozwój górnictwa rud żelaza, co było związane z wprowadzaniem nowych metod przetwórstwa hutniczego, a także wykorzystywania węgla kamiennego do procesów hutniczych.

EN

The exploration and extraction of iron ore were known to few specialists. The miners exploited the ore found in the Triassic rocks, in the Duchy of Siewierz. These deposits have been known for centuries and supplied raw material to the fryers and ironworks operating in this area. In the 18th century iron ore mining significantly developed, which was related to the introduction of new metallurgical processing methods, as well as the use of hard coal in metallurgical processes.

Słowa kluczowe

PL

złoże rudy żelaza; eksploatacja górnicza; Księstwo Siewierskie; XVIII w.

EN

iron ore deposit; mining exploitation; Duchy of Siewierz; 18th century

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 6
• Strony: 115--124
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys.

Twórcy

autor

Wójcik Andrzej J.

• Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa

autor

Siembab Mateusz

• Muzeum Miejskie „Sztygarka” Dąbrowa Górnicza

Bibliografia

• DOBORZYŃSKI S., 1896. Złoża minerałów na wapieniu podstawowym w północno zachodniej części powiatu będzińskiego. Pamiętnik Fizjograficzny, t. XIV, Dział II. Geologia z chemią i paleontologia: 7–12.
• DOBORZYŃSKI S.; 1900. Uzupełnienia do artykułu o złożach minerałów na wapieniu podstawowym w półn.-zach. części powiatu będzińskiego. Pamiętnik Fizjograficzny, t. XVI, Dział II. Geologia z chemią i paleontologia, s. 11–14.
• Inwentarz klucza siewierskiego sede vacante post fata Eminentissime Cardinali iac Alex. Lipski Eppi Cracoviensi Dux Severiae przez Wielmożnego Jmci Xdza Michała Trzebińskiego kanonika katedralnego krakowskiego [na ten czas regenta Xięstwa Siewierskiego] spisany 1746. Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, rkps 1239.
• KUŹNIAR W., 1921. Bogactwa kopalne Górnego Śląska. Prz. Techn., 12: 77–80.
• LEMPICKIJ (ŁEMPICKI) M., 1892. Gieologiczieskaja-gornopromyszliennaja karta polsko-silieskavo kamienno-ugolnavo bassiejna. Geognostische und Bergbau-Karte des Oberschlesisch-Polnischen Stein-kohlenbeckens [4 arkusze]. Wyd. Kartograficzieskij zawod A. Ilina, St. Petersburg, skala 1:50 000.
• LEWANDOWSKI J., CIESIELCZUK J., 1997. Przyczynek do powstania regolitów krasowych Wyżyny Śląskiej. Geologia, t. 14, s. 139–152.
• MADUROWICZ-URBAŃSKA H., 1961. Materiały do dziejów przemysłu żelaznego w Księstwie Siewierskim w roku 1789. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pr. Hist., 6: 179–203.
• OCIECZEK R., 1985. Ks. Leon Formanowicz – odkrywca unikatu Officina ferraria Walentego Roździeńskiego. Nowe Roździeńsciana. Studia o Walentym Roździeńskim i jego dziele Officina ferraria z roku 1612, red. Jarosz A., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław: 99–108.
• OSIŃSKI J., 1782a. Nauka o gatunkach i szukaniu rudy żelazney, topieniu iey w piecach wielkich i dymarkah, robieniu miechów drewnianych, stawianiu pieców na topieniu rudy; o fryszerkach i fryszowaniu żelaza surowego, laniu naczen żelaznych; o robieniu stali z żelaza ciągłego albo surowego, w języku francuskim przez Magrabię Courtivron i P. Bouchu napisana. Staraniem i kosztem Hyacynta Nałęcza Małachowskiego podkanclerzego koronnego, komisarza Edukacji Narodowej, radoszyckiego, gródeckiego, siennickiego starosty, Orderów Orła Białego i S. Stanisława w Polszcze, a Aleksandra Newskiego w Moskwie kawalera, na ojczysty język przełożona, Dodatkami wyjętymi z dzieła Pana Jars, z Encyklopedii Ywerdońskiej, i z innych opisujących tą robotę Żelaza, Stali, Sprzączek, Pilników, Blachy białej etc. pomnożona, przypiskami robót krajowych objaśniona, trzydziestą czterema Kopersztychami z zagranicy sprowadzonemi ozdobiona, i do druku podana, Drukarnia J. K. Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, Warszawa.
• OSIŃSKI J., 1782b. Opisanie Polskich Żelaza Fabryk, W Którym świadectwa Historyków wzmiankuiących mieysca Minerałów przytoczone; Przywileie nadane szukaiącym Kruszców w całości umieszczone; początek wyrabiania u nas żelaza odkryty; Rudy Kraiowey czterdzieści ośm gatunków w kolorach właściwych wydane i w szczególności wyłożone; Piece i Dymarki w całym Krolestwie znayduiące się wyliczone; z żelaza Kraiowy zysk okazany; Słownik Kuzniacki, oprocz wyrazów Technicznych, wiele wiadomości zawierający przydany, Drukarnia J. K. Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, Warszawa.
• ROŹDZIEŃSKI W., 1612. Officina ferarria ábo Hutá y Wárstát z Kuźniámi szlachetnego dźieła Zelaznego. Drukarnia Szymona Kempiniego, Kraków. Wyd. nast.: wyd. i wstęp Pollak R., Księgarnia Nakładowa, Poznań 1933. Wydanie I krytyczne: wyd., wstęp i przypisy Pollak R., Instytut Śląski, Katowice 1936; wydanie II krytyczne, opr. Pollak R., Instytut Śląski, Katowice 1948 oraz tzw. wydanie pomnikowe, zawierające facsimile dzieła, oprac. Pollak R., Radwan M., Rospond S., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1962.
• WIŚNIEWSKI J., 1937. Siewierz w Będzińskiem. Szkic historyczny. Marjówka Opoczyńska.