Historia górnictwa jako historia wypadków na przykładzie kopalni węgla kamiennego „Flora” w Dąbrowie Górniczej

• Autorzy: Kotarba W.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm170419

Warianty tytułu

EN

The history of mining as a history of accidents based on the “Flora” coal mine in Dąbrowa Górnicza

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Sukcesy współczesnego górnictwa możliwe są dzięki doświadczeniu pokoleń górników, którzy poprzez analizę swoich błędów, zarówno w organizacji robót poszukiwawczych jak i wydobywczych, a później przeróbczych uczyli się bezpiecznej i efektywnej produkcji. Zejście poniżej poziomu terenu wiązało się z nieznanymi dotąd zagrożeniami i nie było innej metody niż nauka poprzez doświadczenie, a to wiązało się niestety z ofiarami. Kiedy w XIX wieku zaczęto opracowywać przepisy górnicze, miały one obejmować cała dotychczasową wiedzę, nabytą dzięki pracy wielu pokoleń. Po każdej większej katastrofie grono doświadczonych pracowników starało się zrozumieć jej istotę i naleźć sposób na jej uniknięcie, w ten sposób powstawały przepisy zwiększające bezpieczeństwo pracy następnych pokoleń. Olbrzymie zapotrzebowanie na węgiel, konieczny do rozwoju przemysłu, spowodowało na terenie Zagłębia Dąbrowskiego błyskawiczne przejście ze stanu gospodarki opartej na rolnictwie do industrialnej. Skutkiem zatrudniania rolników do prac w obcym im środowisku, była olbrzymia liczba wypadków. Wiedza na temat zagrożeń naturalnych w podziemiach kopalń była zbyt fragmentaryczna. Maszyny używane wówczas w kopalniach nie miały zabezpieczeń chroniących pracujących przy nich ludzi. Na przykładzie kopalni „Flora” można prześledzić wpływ jaki tego typu przedsiębiorstwa miały na lokalną społeczność, a tym samym na warunki bytowania zatrudnionej w niej osób. Mimo iż średnich rozmiarów, kopalnia „Flora” zatrudniała znaczny odsetek zamieszkałych w rejonie Gołonoga (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) osób.

EN

The successes of modern mining has been possible following to the experience of generations of miners who, through the analysis of their errors, improvement in the organization of exploration and production, and later processing, learned and perfected safe and effective production. Descent below ground level was associated with previously unforeseeable threats and there was no other method than learning through experience, which often lead to casualties. When mining regulations began to develop in the 19th century, they were to cover all of the knowledge gained so far thanks to the work of many generations. After every major disaster, a group of experienced employees tried to understand its essence and find a way to avoid it in the future. Tis way regulations were put in place in order to increase the safety of work for the coming generations. The enormous demand for coal, necessary for the development of industry, lead to the rapid transition from economy found on agriculture to one based on industry in the Dabrowski Basin. Employing farmers to work in a foreign environment resulted in a massive number of accidents. Knowledge about natural hazards in underground mines was too fragmented. The machines used in the mines at the time did not have safeguards to protect the people operating them. The „Flora” mine, despite its medium size, employed a large percentage of people living in the Gołonog region. Terefore looking at „Flora” itself, it is possible to trace the impact that such enterprises had on the local community, and thus on the living conditions of the people employed in it.

Słowa kluczowe

PL

historia górnictwa; węgiel kamienny; bezpieczeństwo i higiena pracy; wypadki; kopalnia Flora; Dąbrowa Górnicza; Polska

EN

mining history; coal; safety; hygiene; accidents; mine Flora; Dabrowa Gornicza; Poland

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 4
• Strony: 261--272
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kotarba W.

• Muzeum Miejskie „Sztygarka”, ul. Legionów Polskich 69, 41-300 Dąbrowa Górnicza, Polska

Bibliografia

• ADLER, R., 2015. Cesarsko-królewscy pionierzy polskiej inspekcji pracy. Atest-Ochrona Pracy, 1: 37–40.
• ALTMAN H., 1952. Ustawodawstwo fabryczne i Inspekcja Fabryczna. Archeion, 21: 27–57.
• ciekawesciezki.pl/krzemionki/ – witryna internetowa Ciekawe ścieżki – inspiracje podróży po Polsce, Europie, Świecie (dostęp: październik 2017).
• GÓRNY A., 2013. Identyfikacja przyczyn zdarzenia wypadkowego. Zastosowanie diagramu Ishikawy do oceny pierwotnych i wtórnych przyczyn zdarzenia wypadkowego. Zesz. Nauk. Wyższej Szk. Zarządzania Ochr. Pracy w Katowicach, 1, 9: 27–43.
• HUTT, W.H., 1926. System fabryk na początku XIX w.. Dostęp na: www.mises.org – witryna internetowa Mises Institute – Austrian Economics, Freedom and Peace.
• katowice.pip.gov.pl/pl/f/v/97468/spr%20oip%202002%20r03.pdf – witryna internetowa Państwowej Inspekcji Pracy, Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach (dostęp: luty 2017).
• KOZŁOWSKI, T., 2011. Inspekcja pracy na ziemiach polskich pod zaborami. Acta Univ. Wrat., Prawo ,CCCXIII, 3375: 67–90.
• MIANOWSKI E., 1931. Próba statystycznej analizy nieszczęśliwych wypadków w górnictwie węglowem. Przegl. Górniczo Hutniczy, 23, 1: 22–36.
• MIKOŚ T., 2008. Górnicze skarby przeszłości. Od kruszcu do wyrobu i zabytkowej kopalni. Wyd. AGH. Kraków.
• MIKOŚ T. PAWLIKOWSKI M., 2008. Podziemne grobowce królewskie – dzieła górniczego kunsztu. Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne, 7–8: 76–80.
• MUSZALSKI, W., 2004. Ubezpieczenie społeczne. Podręcznik akademicki. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa.
• PUŚ W., 1997. Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim 1870–1914. Wyd. Uniw. Łódzkiego. Łódź.
• STRZESZEWSKI, C., 1978. Praca ludzka, zagadnienia społeczno-moralne. Tow. Nauk. KUL. Lublin.
• SZONERT J., 1998. Kodeks Napoleona w Polsce (sto pięćdziesiąta rocznica). Palestra, 42, 9–10 (489–490): 91–95.
• ZIELIŃSKI, P., 2004. System emerytalny w Wielkiej Brytanii. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, Oeconomia 38: 149–159.
• ŻUKOWSKI, M., 1993. Państwowy system emerytalny w Wielkiej Brytanii – historia, zasady, tendencje, funkcje. [W:] Golinowska S. (red.). Bazowe systemy emerytalne w świecie, 1, Studia i Materiały, 16. Inst. Pracy i Spraw Socjalnych. Warszawa.
• Źródła archiwalne
• Archiwum Państwowe w Katowicach:
• Archiwum Górnicze Dąbrowa. Nr zesp. 839, sygn.: 2647–2649; 2675; 2710, 2737, 2739.
• Okręgowy Urząd Górniczy w Dąbrowie Górniczej. Nr zesp. 840, sygn.: 94–104, 851–854.
• Urząd Górniczy Sosnowiec Północ. Nr zesp. 841, sygn.: 29, 32.
• Urząd Górniczy Sosnowiec – Południe. Nr zesp. 842, sygn.: 38, 60–62, 143, 149, 158–160, 187, 205–208, 225, 229, 245, 249, 259, 278, 294, 301, 308–309, 312, 321, 327, 337, 346, 361, 367, 375, 383, 390, 400, 419, 431–432, 434–436.
• Gwarectwo Hr. Renard w Sosnowcu. Nr zesp. 843, sygn.: 1078–1081.
• Kopalnia Flora. Nr zesp. 854, sygn.: 1–543.
• Akty prawne
• Zbiór Praw Cywilnych Cesarstwa Rosyjskiego (Swod Zakonow Rossijskoj Imperii) z 1832 r., wyd. z lat 1857, 1887 i 1893 r.
• Dekret Tymczasowy z dnia 13 stycznia 1919 roku o urządzeniu i działalności inspekcji pracy. Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 5, poz. 90: 19–22.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lipca 1927 o inspekcji pracy. Dziennik Ustaw, 1927, 67, poz. 590: 883–889.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 o zapobieganiu chorobom zawodowym i ich zwalczaniu. Dziennik Ustaw, 1927, 78, poz. 676: 1039–1041.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 roku o umowie o prace robotników. 1928, 35, poz. 324: 691–698.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 o bezpieczeństwie i higienie pracy. Dziennik Ustaw, 1928, 35, poz. 325: 698–699.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 o sądach pracy. Dziennik Ustaw, 1928, 37, poz. 350: 774–779.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).