Potencjał zasobowy soli kamiennej i soli potasowych w Polsce a perspektywy jego wykorzystania

• Autorzy: Czapowski G. , Bukowski K.

Warianty tytułu

EN

Salt resources of Poland and perspectives of their management

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Udokumentowane zasoby bilansowe soli kamiennej wynosiły w 2011 roku blisko 85 mld ton zaś pozabilansowe – blisko 21 mld ton. Dominują zasoby soli permskiej, występujące głównie w obrębie wysadów solnych, zaś zasoby złóż soli mioceńskich stanowią ułamek krajowych zasobów soli kamiennej (bilansowe - 5,1 % i pozabilansowe - 0,28 %). Przewidywane (prognostyczne i perspektywiczne) zasoby soli kamiennej w Polsce wynoszą ponad 2 256 mld ton, w tym zasoby soli permskiej to ponad 2 254 mld ton, (ponad 96,7% to zasoby wystąpień soli pokładowych). Zasoby przewidywanemioceńskiej soli kamiennej wynoszą 2,4 mld ton (0,1% krajowych zasobów przewidywanych). Łączny stan zasobów soli kamiennej (udokumentowanych i przewidywanych) w Polsce szacowany jest na ok. 2 362,4 mld ton, z czego absolutną większość (87,3% całości) stanowią zasoby perspektywiczne soli permskiej, ulokowane głównie w wystąpieniach pokładowych. Zasoby dotychczas udokumentowane to jedynie 4,7% całego krajowego potencjału zasobowego soli kamiennej. Przyjmując średnie roczne ok. 3,9 mln i całkowite wykorzystanie zasobów udokumentowane zasoby soli kamiennej wystarczą na ponad 27 tys. lat, zaś zasoby przewidywane - na ponad 500 lat (zakładając pozyskanie jedynie 1/106 części zasobów). Coraz częściej złoża soli wykorzystuje się do budowy w ich obrębie operacyjnych kawernowych magazynów gazu (Mogilno, Kosakowo) i paliw (Góra), a w przyszłości - mogą być z nich lokowane składowiska odpadów niebezpiecznych. Zasoby bilansowe permskich soli potasowo-magnezowych są niewielkie (72 mln ton udokumentowane w wysadzie solnym Kłodawa, sporadycznie eksploatowane). Zasoby prognostyczne tych soli wynoszą 719,44 mln ton i obejmują zasoby złóż soli typu siarczanowego (polihalit), występujące w rejonie Zatoki Puckiej oraz zasoby w obrębie wysadu kłodawskiego. Zasoby perspektywiczne soli potasowo-magnezowych na terenie monokliny przedsudeckiej oszacowano na 300 mln ton. Łączne zasoby przewidywane soli potasowo-magnezowych w Polsce oszacowano na blisko 1,02 mld ton.

EN

The documented anticipated economic resources of rock salts in 2011 were 84,98 bln t and the subeconomic resources - c. 20,7 bln t. Miocene salt resources equaled to 5,1% and 0,28% - of total anticipated economic and subeconomic resources and the resources of Permian rock salt predominated in both categories. Predicted (prognostic and prospective) resources of rock salt were estimated for >2 256 bln t, with >2 254 bln t of the Permian salts (stratiform deposits constituted 96,7% and the salt diapirs – 3,2% of total resources). Predicted resources of Miocene rock salt equaled 2,45 bln t (0,1%). Total (documented and predicted) resources of rock salt in Poland was estimated for c. 362,38 bln t, with the dominant (87,3%) prospective resources of Permian salts, belonged mainly to the stratiform deposits. Hitherto documented resources of rock salt constituted only 4,7% of whole rock salt potential. The documented rock salt resources could prove over 27 Ka of exploitation, assuming the current production rate (annual output of c. 3,9 mln t) and the total resource excavation. Wit the same production and excavation of 1/106 of total predicted resources these resources will prove >500 years of salt production Underground cavern storages for gas (as Mogilno and Kosakowo) and fuels (as Góra) as well as underground safety disposals for hazardous wastes become the more important form of salt deposits management in the nearest future. The small (72 mln t) anticipated economic resources of Permian potash-magnesium became documented in the Kłodawa salt diapir. The predicted resources of such salts are 719,44 mln t and included the prognostic resources of polyhalite (619,44 mln t) at the Puck Bay and in the Kłodawa salt diapir (100 mln t). The prognostic resources of Permian potash-magnesium salts in the Fore-Sudetic monocline area were estimated for 300 mln t. Total predicted resources of these salts in Poland equaled 1,02 bln t and until now their exploitation was sporadic and uneconomic but last time the increased interest of these deposits management is observed, especially of polyhalite deposits at the Puck Bay.

Słowa kluczowe

PL

zasoby soli; perspektywy zagospodarowania; Polska

EN

salt resources; salt reserves; management perspectives; Poland

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2013
• Tom: R. 54, nr 2
• Strony: 74--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz.

Twórcy

autor

Czapowski G.

• Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Bukowski K.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

Bibliografia

• [1] Bąk B., Przeniosło S., (red.). Zasoby perspektywiczne kopalin Polski wg stanu na 31.XII.1990 r. PIG, Warszawa, 1993
• [2] Brańka S., Ekonomiczne uwarunkowania lokalizacji podziemnych magazynów gazu na przykładzie Polski, Geologia (Przegląd Solny 2009), 35, 3. Wyd. AGH, Kraków, 2009
• [3] Brańka S., Jawor E., Lankof L., Maciejewski A., Mazur M., Ney R., Pisiewicz T., Rogowska E., Ślizowski J., Ślizowski K., Urbańczyk K., Wiśniewska M., Ocena możliwości magazynowania substancji w złożach soli kamiennej, CAG PIG nr 715/2006, Warszawa
• [4] Brzóska G, Dudała J., Gilewicz-Wolter J., Janeczek J., Kasprzyk W., Lankof L., Łukaszewski P., Ochoński A., Pawlikowski M., Pinińska J., Przewłocki K., Ślizowski J., Ślizowski K., Badania laboratoryjne zubrów (iłowców solnych) dla oceny możliwości składowania odpadów promieniotwórczych w polskich wysadach solnych, Wydaw. IGSMiE PAN, Kraków, 2005
• [5] Chromik M., Perspektywy wykorzystania kawern solnych dla celów magazynowania wodoru uzyskiwanego z okresowych nadwyżek energii elektrycznej z odnawialnych źródeł. Abstrakty XVII Międz. Sympozjum Solnego QVO VADIS SAL, nt. Poeksploatacyjne zagospodarowanie wyrobisk górniczych w złożach soli, Kraków-Wieliczka,11-13 października 2012 r. Kraków, 2012.
• [6] Czapowski G., Bukowski K., Złoża soli w Polsce: stan aktualny i perspektywy zagospodarowania, Prz. Geol., 57, 9. Warszawa, 2009
• [7] Czapowski G., Bukowski K., Geology and resources of salt deposits in Poland: the state of the art, Geological Quarterly, 54, 4, 2010
• [8] Czapowski G., Bukowski K., Salt resources in Poland at the beginning of XXI century, Geology, Geophysics & Environment, 38, 2. Wyd. AGH, Kraków, 2012
• [9] Czapowski G., Bukowski K., Sól kamienna i sole potasowo-magnezowe, W: S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik (red.) Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.XII 2009 r.. PIG-PIB, Warszawa, 2011
• [10] Czapowski G., Bukowski K., Gientka M., Aktualny stan rozpoznania geologicznego złóż soli kamiennej w Polsce, Pierwszy Polski Kongres Geologiczny, Abstrakty, Kraków 26-28 czerwca 2008. Pol. Tow. Geol., Kraków, 2008
• [11] Czapowski G., Ślizowski K., Stan rozpoznania niezagospodarowanych wysadów solnych w Polsce: optymizm czy problem ?, Gospodarka Surowcami Mineralnymi i Energią, 24, 3/2. Kraków, 2008
• [12] Czapowski G., Tomassi-Morawiec H., Stan rozpoznania geologicznego struktur solnych regionu szczecińskiego pod kątem oceny możliwości budowy w ich obrębie kawernowych magazynów i składowisk, Biuletyn PIG, 448, 1. Warszawa, 2012
• [13] Czapowski G., Tomassi-Morawiec H., Chełmiński J., Tomaszczyk M., Stopień rozpoznania i perspektywy zagospodarowania cechsztyńskich złóż soli w rejonie Zatoki Gdańskiej, Górnictwo Odkrywkowe, XLX/II, 2-3, 2008
• [14] Czapowski G., Tomassi-Morawiec H., Toboła T., Tadych T., Geology, geochemistry and petrological characteristics of potash salt units from PZ2 and PZ3 Zechstein (Late Permian) cycles in Poland, Geology, Geophysics & Environment, 38, 2,. Wyd. AGH, Kraków, 2012
• [15] Dębkowski R., Kudełko J., Sadecki Z., Wirth H., Koncepcja zagospodarowania złoża soli kamiennej „Kazimierzów” na składowisko odpadów przemysłu miedziowego LGOM, Abstrakty XV Międzynarodowego Sympozjum Solnego pt. Potencjał gospodarczy polskiego górnictwa solnego – stan obecny i perspektywy rozwoju. Świeradów Zdrój, 21-22 października 2010
• [16] Garlicki A., Możliwości podziemnego magazynowania odpadów w polskich złożach soli, Mat. konf. pt. Tektonika solna regionu kujawskiego, Uniejów 23-25.10.1997. s. 13-14. WIND, Wrocław, 1997
• [17] Gąska K., Kawernowy Podziemny Magazyn Gazu „Mogilno”, Tech. Posz. Geol, Geosynopt. i Geotermia, 42, 223. Kraków, 2000
• [18] Grzybowski Ł., Wilkosz P., Saj A., Czemerzyńska A., Przydatność wysadu solnego Goleniów do lokalizacji podziemnego magazynu gazu - nowe dane, Abstrakty XVII Międz. Sympozjum Solnego QVO VADIS SAL, nt. Poeksploatacyjne zagospodarowanie wyrobisk górniczych w złożach soli, Kraków-Wieliczka,11-13 października 2012 r. Kraków, 2012
• [19] Jasiński Z., Podziemny system magazynowania paliw w kawernach solnych na przykładzie kopalni „Góra”, Tech. Posz. Geol, Geosynopt. i Geotermia, 42, 223. Kraków, 2000
• [20] Jasiński Z., Podziemny system magazynowania paliw w kawernach solnych, Górnictwo Odkrywkowe, 3-4. 2004
• [21] Karnkowski P. H., Czapowski G., Underground hydrocarbons storages in Poland: actual investments and prospects, Prz. Geol., 55, 12/1, 2007
• [22] Kłeczek Z., Zejlaś D., Lokalizacja podziemnego składowiska odpadów promieniotwórczych w Polsce, Prz. Geol., 52, 1/2. Warszawa, 2004
• [23] Kunstman A., Poborska-Młynarska K., Urbańczyk K., Geologiczne i górnicze aspekty budowy magazynowych kawern solnych, Prz. Geol., 57, 9. Warszawa, 2009
• [24] Laskowska T., Szczebyło J., Gąska K., Wilkosz P., Polskie magazyny gazu ziemnego – od Mogilna do Kosakowa, Prz. Geol., 57, 9. Warszawa, 2009
• [25] Maciejewski A., Podziemne magazynowanie paliw płynnych, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 34, 3/2 (Przegląd Solny). Kraków, 2008
• [26] Markiewicz A., Pytel W., Zalewska A., Koncepcja wybudowania Laboratorium Polskiej Fizyki Cząstek w złożu najstarszej soli kamiennej na terenie LGOM, Gospodarka Surowcami Min. (Przegląd Solny), 23, 1. Kraków, 2007
• [27] Mazur M., Mierzwa L., Grabania A., Perspektywy lokalizacji podziemnych magazynów w złożach soli w Polsce, Przegląd Górn., 50, 10. Katowice, 1994
• [28] Nielubowicz B., Odpady promieniotwórcze. Wstępne badania i analizy wyboru lokalizacji składowiska, Postępy Techniki Jądrowej, 99 (666). Centrum Informatyki Energetyki, Warszawa, 1989
• [29] Poborska-Młynarska K., Przegląd możliwości wykorzystania podziemnych wyrobisk górniczych do magazynowania substancji użytecznych i składowania odpadów, Tech. Posz. Geol, Geosynopt. i Geotermia, 42, 223. Kraków, 2000
• [30] Poborska-Młynarska K., Wstępna ocena możliwości składowania CO2 w ługowniczych komorach solnych w Polsce, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 34, 3/2 (Przegląd Solny). Kraków, 2008
• [31] Radomski A., Wykorzystanie wyrobisk poeksploatacyjnych kopalń soli do składowania odpadów przemysłowych, Mat. Kon. Nauk. nt. Nowe technologie w gospodarce złożami soli kamiennej w Polsce, Rytro, 24-26.10.1994. OBRTG CHEMKOP, Kraków, 1994
• [32] Radomski A., Hybrydowy układ energetyczny, Abstrakty XVII Międz. Sympozjum Solnego QVO VADIS SAL, nt. Poeksploatacyjne zagospodarowanie wyrobisk górniczych w złożach soli, Kraków-Wieliczka,11-13 października 2012 r., s. 63-66. Kraków, 2012
• [33] Reinisch R., Wybrane, istotne aspekty podziemnych magazynów gazu (u progu XXI wieku), Wydaw. PLJ, Warszawa, 2000
• [34] Stopa J., Rychlicki S., Kosowski P., Rola podziemnego magazynowania gazu w kawernach solnych, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 34, 3/2 (Przegląd Solny). Kraków, 2008
• [35] Szuflicki M., Malon A., Tymiński M., (red.) Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych Polsce wg stanu na 31.XII.2011 r., PIG-PIB. Warszawa, 2012
• [36] Ślizowski K., Kryteria wyboru i klasyfikacja struktur solnych w Polsce jako potencjalnych składowisk odpadów promieniotwórczych, Abstrakty XII Międz. Sympozjum Solnego Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego pt. Przemysł solny w gospodarce, Kłodawa 11-12 października 2007
• [37] Ślizowski K., Kesling J., Lankof L., Uwarunkowania podziemnego składowania odpadów niebezpiecznych w Polsce, Studia, Rozprawy, Monografie, 129. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2004
• [38] Ślizowski K., Lankof L., Geologiczne uwarunkowania składowania wysokoaktywnych odpadów promieniotwórczych w złożach soli w Polsce, Prz. Geol., 57, 9. Warszawa, 2009
• [39] Ślizowski J., Lankof L., Wojtuszewska K., Geomechaniczna ocena optymalnej głębokości komór magazynowych gazu ziemnego w polskich złożach soli kamiennej WUG, Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 6 (154), 2007
• [40] Ślizowski J., Urbańczyk K., Lankof L., Przydatność środkowopolskich wysadów solnych do magazynowania gazu ziemnego. Oszacowanie na podstawie danych z KPMG Mogilno, Abstrakty XVII Międz. Sympozjum Solnego QVO VADIS SAL, nt. Poeksploatacyjne zagospodarowanie wyrobisk górniczych w złożach soli, Kraków-Wieliczka,11-13 października 2012 r. Kraków, 2012
• [41] Urbańczyk K., Czapowski G., Lankof L., Ślizowski K., Tomaszczyk M., Analiza zdolności magazynowej wybranych pokładów soli W: J. Ślizowski, K. Urbańczyk (red.), Możliwości magazynowania gazu ziemnego w polskich złożach soli kamiennej w zależności od warunków geologiczno-górniczych. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2011
• [42] Urbańczyk K., Ślizowski J., Czapowski G., Lankof L., Zdolność magazynowa wysadów solnych, W: J. Ślizowski, K. Urbańczyk, (red.), Możliwości magazynowania gazu ziemnego w polskich złożach soli kamiennej w zależności od warunków geologiczno-górniczych. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2011
• [43] Werner Z., Dokumentacja geologiczna złoża soli kamiennej „Mechelinki”, woj. Gdańsk, CAG PIG [11637], Warszawa, 1975
• [44] Werner Z., Dokumentacja geologiczna złoża soli potasowo-magnezowych i soli kamiennej w kłodawskim wysadzie solnym, CAG PIG [3927/209]. Warszawa, 1962