Geoturystyczne walory krajobrazu łuku Mużakowa

• Autorzy: Koźma J.

Warianty tytułu

EN

Geoturism merits of landscape of the Muskau arch area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono geoturystyczne walory współczesnego krajobrazu Łuku Mużakowa, na który składa się krajobraz geologiczny związany z glacjalną historią rozwoju geologicznego obszaru oraz krajobraz pogórniczy, będący efektem renaturyzacji obszarów zmienionych przez przemysł wydobywczy i przetwórczy węgla brunatnego i iłów ceramiki budowlanej. Przedstawiono wybrane obiekty geoturystyczne Światowego Geoparku Łuk Mużakowa, zwracając szczególną uwagę na obszar położony w południowej polskiej jego części, w pobliżu Łęknicy. Jest to rejon dawnej podziemnej i odkrywkowej przedwojennej kopalni węgla brunatnego „Babina” oraz powojennej kopalni „Przyjaźń Narodów – Szyb Babina”, gdzie aktywność górnicza została zakończona w 1972 r. Geoturystyczne walory tego miejsca wynikają z obecności najlepiej zachowanych antropogenicznych form ukształtowania terenu, do których należą hałdy i nasypy pokopalniane oraz zagłębienia wypełnione kwaśnymi wodami kopalnianymi. Ich geneza oraz złożona historia rozwoju została rozpoznana na podstawie analiz historycznych map topograficznych i planów górniczych, z zastosowaniem sytemu GIS oraz obrazowania numerycznego modelu rzeźby terenu. Krajobraz pokopalniany można obecnie zwiedzać na trasie urządzonej ścieżki geoturystycznej „Dawna kopalnia Babina”, o długości około 5 km, na której znajduje się wieża widokowa oraz 11 stanowisk z tablicami objaśniającymi. Została ona zaprojektowana na podstawie wyników wymienionych analiz przestrzennych.

EN

This article discusses the geotouristic merits of the modern landscape of the Muskau Arch, that is composed of the geological landscape connected with the glacial history of the area development and post-mining landscape, being a result of renaturalisation of the area changed by the mining and processing of the excavated brown coal and the building ceramic clays. The chosen geoturistic objects of the Global Muskau Arch Geopark are being presented, putting particular focus on the area in its southern Polish part, near Łęknica. It is a region of a former, prewar underground and open-cast brown coal mine ‚Babina’ and the after war mine ‚Przyjaźń Narodów - Szyb Babina’, where the mining activity terminated in 1972. The geoturistic values of this place result from the presence of the best preserved anthropogenic forms of the landscape formation, including mine heaps and post-mining embankments, and pits filled with acid water. Their origins and complex history of the development has been uncovered thanks to the analysis of the historical topographical maps and mining plans with the application of the GIS system, and visualisation of the digital terrain model. The post-mining landscape can be observed along the way of the geoturistic path ‚The former Babina mine’, being 5km long. On the path, there are a viewing tower and 11 sites with the information tables. It has been projected on the basis of the results of the said spatial GIS analysis.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz pokopalniany; antropogeniczne formy rzeźby terenu; środowisko kwaśnych wód kopalnianych; geoturystyka

EN

post-mining landscape; anthropogenic terrain forms; acid mine drainage; geoturism

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2017
• Tom: R. 58, nr 3
• Strony: 32--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz.

Twórcy

autor

Koźma J.

• Państwowy Instytut Geologiczny- Państwowy Instytut Badawczy Oddział Dolnośląski, Wrocław

Bibliografia

• [1] Bartczak E., Gancarz A., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęknica (645), Trzebiel (646). Arch. Państw Inst. Geol., 1997, Warszawa
• [2] Haracz P., Koźma J., Kupetz M., Vinx R. Der Diabelski Kamień bei Trzebiel. [W:] A. Kupetz & M. Kupetz (red.) Der Muskauer Faltenbogen. Dr. Fridrich Pfeil, 2009, Munchen, s.111-115
• [3] Jędrczak A., Skład chemiczny wód pojezierza antropogenicznego w Łuku Mużakowskim. Wyd. WSInż. w Zielonej Górze, Seria Monografie Nr 5, 1992, s. 135
• [4] Kasiński J. R., Piwocki M., Dawne górnictwo węgla brunatnego na obszarze polskiej części łuku Mużakowa. W: Konf. Polsko-Niemiecka „Geopark Łuk Mużakowa - trangraniczny obszar ochrony georóżnorodności” (red. J. Koźma, M. Gawlikowska), 2003, s. 13-18. Państw. Inst. Geol. Warszawa
• [5] Kasiński J.R., Koźma J., Gawlikowska E. Geotopes of the proposed Muskau Arch geopark – inventory, classification and evaluation. Polish Geological Institute Special Papers, 13, 2004, s. 73-88
• [6] Kondracki, J. A., Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, 2011, Warszawa, s. 444
• [7] Koźma J., Antropogeniczne zmiany krajobrazu związane z dawnym górnictwem węgla brunatnego na przykładzie polskiej części obszaru Łuku Mużakowa. Górnictwo Odkrywkowe, vol. 57, nr 3, 2016, Wrocław, s. 5-13
• [8] Koźma J. Zagospodarowanie kopalin towarzyszących na przykładzie obszaru dawnego górnictwa węgla brunatnego rejonu projektowanego geoparku „Łuk Mużakowa“. Górnictwo Odkrywkowe, vol. 47, nr 2, 2005, Wrocław s. 64-70
• [9] Kronika kopalni Przyjaźń Narodów, założona w 1961, mat niepublikowany, Archiwum Stowarzyszenia Geopark Łuk Mużakowa, s. 50
• [10] Kupetz M., Geologischer Bau und Genese der Stauchendmoräne Muskauer Faltenbogen. Brandenburgische Geowiss. Beitr. 4/2, 1997, Kleinmachnow, s. 1-20
• [11] Kupetz M., Die geomorphologie des Muskauer Faltenbogens im hochauflösenden digitalen Geländemodell. Brandenburgische Geowiss. Beitr 10, 1/2, 2003, Kleinmachnow, s. 19-28
• [12] Kupetz A., Kupetz M., Der Muskauer Faltenbogen. Dr. Fridrich Pfeil, 2009, Munchen, s. 224.
• [13] Maciantowicz M., Koźma J., Łuk Mużakowa po obu stronach Nysy Łużyckiej. Przewodnik geologiczno-turystyczny. Łęknica ; Żary : ”Chroma”, 2014. s. 200
• [14] Nieć M., Salamon E., Kawulak M. Poeksploatacyjny krajobraz geologiczny. [W:] Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie. Wyd. AGH-Polit. Krakowska, 2003, Kraków, s. 195-207
• [15] Nita J., Zmiany w krajobrazie powstałe w wyniku działalności górnictwa surowców skalnych na obszarze Wyżyn Środkowopolskich. Uniwersytet Śląski, 2013, Katowice, s. 185.
• [16] Potonié R., Über den Muskauer Faltenbogen, seine Oberflächenformen und deren Abhängigkeit von der Beschaffenheit und der Tektonik der Braunkohle. Jb. Preuß. Geol. LA, 51, 1930, Berlin, s. 392-416
• [17] Richling A., Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, 1992, Warszawa
• [18] Richling A., Ostaszewska K. (red.),: Geografia fizyczna Polski. Wyd. Nauk. PWN, 2005, Warszawa
• [19] Stachańczyk R., Park Mużakowski - Łęknica, Muskauer Park - Bad Muskau. Przewodnik. Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. 2009, ISBN: 978-83-929119-0-6. s. 124
• [20] Schossig W., Kulke M. Braunkohlenbergbau auf dem Muskauer Faltenbogen. Cottbus 2006, s. 200, ISBN 3-9808035-8-9, Förderverein Kulturlandschaft Niederlausitz e.V., Cottbus
• [21] Ulbrich H., Der Lausitzer Findlingspark Nochten – eine Perle in der Bergbaufolgelandschaft. [W:] A. Kupetz & M.
• Kupetz (red.) Der Muskauer Faltenbogen. Dr. Fridrich Pfeil, 2009, Munchen, s. 169-175

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018)