Use of a multidimensional comparative analysis to evaluate a synthetic indicator measuring environmental management in rural areas in Poland

• Autorzy: Witkowska-Dąbrowska Mirosława , Świdyńska Natalia

Identyfikatory

DOI

10.34659/eis.2024.89.2.794

Warianty tytułu

PL

Wykorzystanie wielowymiarowej analizy porównawczej do oceny poziomu syntetycznego wskaźnika kształtowania środowiska na obszarach wiejskich w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The main objective of this study has been to measure and evaluate changes in the values of metrics applied to environmental management systems implemented in rural areas in the years 2010 and 2022. The study included three provinces in Poland representing different socio-economic development classes. Two strategic research groups were distinguished within the provinces: rural municipalities and rural areas in urban-rural municipalities. With the Perkal method, a synthetic indicator was constructed to measure environmental performance in rural areas. The Pearson correlation coefficient was applied, leading to the results which substantiated the conclusion that the highest improvement of the environmental management indicator value was achieved in the province at the highest socio-economic development level, even though the sub-indicators did not improve between 2010 and 2022 in all the analysed groups. The management of the environment is a task mostly delegated to local governments. Proposing an environmental monitoring method can support making decisions at the level of local governments as regards directions in the management of the environment in a given area because the synthetic indicator created in this study comprises only these elements that can be moulded by actions undertaken by local governments.

PL

Głównym celem badań był pomiar oraz ocena zmian w poziomie wskaźników kształtujących środowisko obszarów wiejskich w latach 2010 i 2022. Badaniami objęto trzy województwa reprezentujące odmienne klasy rozwoju społeczno-gospodarczego. W województwach wyróżniono dwie grupy strategiczne badań: gminy wiejskie i obszary wiejskie w gminach-miejsko-wiejskich. Z wykorzystaniem metody Perkala skonstruowano syntetyczny wskaźnik pomiaru kształtowania środowiska na obszarach wiejskich. Za pomocą współczynnika korelacji Pearsona udało się uzyskać wyniki pozwalające na stwierdzenie, że w najwyższym stopniu poprawa syntetycznego wskaźnika kształtowania środowiska nastąpiła w województwie o najwyższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, mimo, że wskaźniki cząstkowe nie we wszystkich badanych grupach uległy poprawie w okresie od 2010 do 2022 roku. Kształtowanie środowiska to w znacznej mierze zadanie samorządowe. Wskazanie metod monitorowania środowiska może być pomocne w podejmowaniu decyzji na poziomie samorządów co do kierunków kształtowania środowiska na danym obszarze, bowiem zaproponowany wskaźnik obejmuje tylko te elementy, na które mogą mieć wpływ działania podjęte przez samorządy.

Słowa kluczowe

EN

environmental management; rural areas; synthetic indicator

PL

kształtowanie środowiska; obszary wiejskie; syntetyczny wskaźnik

• Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych
• Czasopismo: Economics and Environment
• Rocznik: 2024
• Tom: No. 2
• Strony: art. no. 794
• Opis fizyczny: Bibliogr. 65 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Witkowska-Dąbrowska Mirosława

• Faculty of Economic Sciences, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Oczapowskiego Street 4, 10-719 Olsztyn, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-1162-7362

autor

Świdyńska Natalia

• Faculty of Economic Sciences, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Oczapowskiego Street 4, 10-719 Olsztyn, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-1814-6679

Bibliografia

• Act from 29 August 2003. Act on official names of localities and physiographic objects. Journal of Laws No. 166, item 1612. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031661612 (in Polish).
• Ahmed, M. F., & Rahman, M. M. (2000). Water Supply and Sanitation. Rural and Low Income Urban Communities, ITN-Bangladesh. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=pl&user=SokkPQ4AAAAJ&citation_for_view=SokkPQ4AAAAJ:D90uR9ClOh8C
• Bednarek, A., Klepacka, A., & Siudek, A. (2023). Development barriers of agricultural biogas plants in Poland. Economics and Environment, 84(1), 229-258. https://doi.org/10.34659/eis.2023.84.1.528
• Biernacka, E. (2009). Quo vadis dyscyplino „Kształtowanie środowiska”? Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 540, 15-23. https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.dl-catalog-d010e256-145d-47cf-b18f-25e6b69e3a17 (in Polish).
• Boguniewicz-Zabłocka, J., & Capodaglio, A. G. (2017). Sustainable Wastewater Treatment Solutions for Rural Communities: Public (Centralized) or Individual (On-Site) – Case Study. Economic and Environmental Studies, 4(44), 1103-1119. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=608286
• Brandyk, T. (2001). Kształtowanie środowiska jako dyscyplina naukowa. Zeszyty Problemowe Postępów Rolniczych, 476, 15-29. https://bibliotekanauki.pl/articles/804193.pdf (in Polish).
• Chen, Y., Huang, R., Guan, Y., Zhuang, T., Wang, Y., Tan, R., Wang, J., Zhou, R., Wang, B., Xu, J., Zhang, X., Zhou, K., Sun, R., & Chen, M. (2021). The profiling of elements and pesticides in surface water in Nanjing, China with global comparisons. Science of The Total Environment, 774, 145749. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.145749
• Chilczuk, M. (1973). Ochrona i kształtowanie współczesnego środowiska wiejskiego. Kształtowanie i ochrona środowiska w systemach hydrograficznych. Warszawa: Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Wodnych i Melioracyjnych. (in Polish).
• Choguill, C. L. (1996). Ten steps to sustainable infrastructure. Habitat International, 20(3), 389-404. https://doi.org/10.1016/0197-3975(96)00013-6
• Czudec, A., Miś, T., & Zając, D. (2018). Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w wymiarze regionalnym. Poznań: Wydawnictwo Bogucki Wydawnictwo Naukowe. (in Polish).
• Czyżewski, B., & Trojanek, R. (2016). Czynniki wartości ziemi rolnej w kontekście zróżnicowanych funkcji obszarów wiejskich w Polsce. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2(347), 3-25. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-8784f19c-b67a-41af-9f03-6d5dbd146e74 (in Polish).
• Council Directive 91/271/EEC of 21 May 1991 concerning urban waste-water treatment, Pub. L. No. 31991L0271, 135 OJ L (1991). https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1991/271/oj
• Dziechciarz, J. (Ed.). (2003). Ekonometria. Metody, przykłady zadania. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. (in Polish).
• Dzirba, D. (2012). Gazowe sieci inteligentne – opcja dla energetyki? Nafta-Gaz, 68(3), 184-191. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-article-BGPK-3544-3378 (in Polish).
• EEA. (2014). Jakość naszego życia a środowisko. Budowanie zasobooszczędnej i zrównoważonej gospodarki w Europie. https://www.eea.europa.eu/pl/publications/sygnaly-eea-2014-jakosc-naszego (in Polish).
• Falconer, K., & Ward, N. (2000). Using modulation to green the CAP: the UK case. Land Use Policy, 17(4), 269-277. https://doi.org/10.1016/S0264-8377(00)00036-3
• Garduño-Pineda, L., Linares-Hernández, I., Martínez-Miranda, V., Teutli-Sequeira, E. A., Martínez, J., Cruz, S., & García-Sánchez, J. J. (2023). Sustainable removal of nutrients (n and p) in a wastewater treatment plant, with eggshell (biocalcium). Heliyon, 9(11), e21581. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e21581
• Górnicki K. (2012). Kapitał naturalny jako kategoria socjologiczna. Pogranicze. Studia Społeczne, XX, 271–296. https://doi.org/10.15290/pss.2012.20.15
• GUS. (2018). Obszary wiejskie w Polsce w 2016 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/rolnictwo/obszary-wiejskie-w-polsce-w-2016-roku,2,3.html (in Polish).
• GUS. (2021). Powszechny Spis rolny 2020. Raport z wyników. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/psr-2020/powszechny-spis-rolny-2020-raport-z-wynikow,4,1.html (in Polish).
• Halamska, M. (2017). Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej wsi. Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica, 63, 7-28. https://doi.org/10.18778/0208-600X.63.02 (in Polish).
• Hellwig, Z. (1968). Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegląd Statystyczny, 15(4), 307-326. (in Polish).
• Hollas, C. E., Bolsan, A. C., Venturin, B., Bonassa, G., Tápparo, D. C., Cândido, D., Antes, F. G., Vanotti, M. B., Szögi, A. A., & Kunz, A. (2021). Second-Generation Phosphorus: Recovery from Wastes towards the Sustainability of Production Chains. Sustainability, 13, 5919. https://doi.org/10.3390/su13115919
• Huseynov, E. (2011). Planning of sustainable cities in view of green architecture. Procedia Engineering, 21, 534-542. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2011.11.2048
• Jaworska, A. P. (2016). Porównanie perspektyw finansowych 2007-2013 i 2014-2020 w Unii Europejskiej na przykładzie Polski. Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej. VII Edycja 2015/2016. UWM w Olsztynie. https://uwm.edu.pl/wne/katedry/kmakro/files/e7_p19.pdf (in Polish).
• Kiryluk, A., & Kostecka, J. (2022). Sustainable development in rural areas in the perspective of a decade of ecosystem restoration. Economics and Environment, 4(83), 117-149. https://doi.org/10.34659/eis.2022.83.4.535
• Kłos, L. (2013). Zagrożenia wynikające ze stanu gospodarki wodno-kanalizacyjnej na obszarach wiejskich. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae. Oeconomica, 299(70), 111-118. https://bibliotekanauki.pl/articles/78983.pdf (in Polish).
• Koreleski, K. (2009). Problematyka ochrony i kształtowania środowiska w dokumentach służących realizacji zrównoważonego rozwoju gmin. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4, 31-42. https://bibliotekanauki.pl/articles/59581 (in Polish).
• Kryk, B. (2015). Środowiskowe uwarunkowania jakości życia w województwie zachodniopomorskim na tle Polski. Economics and Environment, 54(3), 170-182. https://bazekon.uek.krakow.pl/en/rekord/171392811 (in Polish).
• Krzysztofik, M. (2017). Problematyka prawna pojęcia obszaru wiejskiego. Studia Iuridica Lublinensia, 26(1), 299-314. https://doi.org/10.17951/sil.2017.26.1.299 (in Polish).
• Li, B. Qiu, Y., Zhang, Ch., Chen L., Shi, H. (2016). Understanding biofilm diffusion profiles and microbial activities to optimize integrated fixed-film activated sludge process. https://doi.org/10.1016/j.cej.2016.05.048
• Lin, Z., He, L., Zhou, J., Shi, S., He, X., Fan, X., Wang, Y., & He, Q. (2022). Biologically induced phosphate precipitation in heterotrophic nitrification processes of different microbial aggregates: Influences of nitrogen removal metabolisms and extracellular polymeric substances. Bioresource Technology, 356, 127319. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2022.127319
• Małuszyńska, I., Blicharska, M. W., Białczak, E. M., & Małuszyński, M. J. (2018). Znaczenie terenów zieleni miejskiej w kreowaniu polityki przestrzennej miast na przykładzie Pruszkowa. Spae-Society-Ekonomy, 23, 41-54. https://doi.org/10.18778/1733-3180.23.03 (in Polish).
• Ministerstwo Infrastruktury. (2017). Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. https://www.gov.pl/web/infrastruktura/vi-aktualizacja-krajowego-programu-oczyszczania-sciekow-komunalnych (in Polish).
• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (2019). Kodeks dobrej praktyki rolniczej w zakresie ograniczania emisji amoniaku. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/kodeks-dobrej-praktyki-rolniczej-w-zakresie-ograniczania-emisji-amoniaku (in Polish).
• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (2022). Najistotniejsze modyfikacje Planu Strategicznego WPR na lata 2023-2027. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/najistotniejsze-modyfikacje-planu-strategicznego-wpr-na-lata-2023-2027 (in Polish).
• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (2023). Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/plan-strategiczny-dla-wspolnej-polityki-rolnej-na-lata-2023-27 (in Polish).
• Mayer, B. K., Baker, L.A., Boyer, T.H., Drechsel, P., Gifford, M., Hanjra M.A., Parameswaran, P., Stoltzfus, J., Westerhoff, P., Rittmann, B. E. (2016). Total Value of Phosphorus Recovery. Environmental Science & Technology 2016 50 (13), 6606-6620. https://doi.org/10.1021/acs.est.6b01239
• Mohammad, N., Ishak, W., Mustapa, S., & Ayodele, B. (2021). Natural Gas as a Key Alternative Energy Source in Sustainable Renewable Energy Transition. Frontiers in Energy Research, 9, 625023. https://doi.org/10.3389/fenrg.2021.62502
• Mukherjee, C., Denney, J., Mbonimpa, E. G., Slagley, J., & Bhowmik, R. (2020). A review on municipal solid waste-to-energy trends in the USA. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 119, 109512. https://doi.org/10.1016/j.rser.2019.109512
• Najechalska, M. (2022). Normy Dobrej Kultury Rolnej od 2023 roku. https://www.scribd.com/document/648445678/Normy-Dobrej-Kultury-Rolnej-2023-Mazowiecki-ODR (in Polish).
• Osiniak, T., Poskrobko, B., & Sadowski, A. (1993). Wigierski Park Narodowy a jego mieszkańcy. Białystok-Kraków: Wydawnictwo Ekonomia Środowisko. (in Polish).
• Ostachowski, P. (2021). Ochrona powietrza i klimatu jako przedmiot wydatków inwestycyjnych gmin powiatu pińczowskiego. Rocznik Administracji Publicznej, (7), 73-90. https://doi.org/10.4467/24497800RAP.21.004.14820 (in Polish).
• Pagnon, J., & Midler, E. (2022). Environmental threats to rural areas. https://ieep.eu/news/environmental-threats-to-rural-areas/
• Pařil, V., Ondrůšková, B., Krajíčková, A., & Zelenáková, P. (2022). The cost of suburbanization: spending on environmental protection. European Planning Studies, 30(10), 2002-2021. https://doi.org/10.1080/09654313.2021.2002270
• Perkal, J. (1953). O wskaźnikach antropologicznych. Przegląd Antropologiczny, 19, 210-221. https://www.academia.edu/45647111/Perkal_J_O_wska%C5%BAnikach_antropologicznych (in Polish).
• Petelewicz, M. (2016). Jakość życia – wprowadzenie. In M. Petelewicz & T. Drabowicz (Eds.), Jakość życia – Globalnie i lokalnie. Pomiar i wizualizacja (pp. 7-32). Łódź: Wyd. Katedra Socjologii Ogólnej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki. https://core.ac.uk/download/pdf/80534786.pdf (in Polish).
• Piasecki, A. (2019). Water and Sewage Management Issues in Rural Poland. Water, 11(3), 625. https://doi.org/10.3390/w11030625
• Piasecki, A., Jurasz, J., & Miesikowski, M. (2016). Development of Water and Wastewater Management in the Eastern Provinces of Poland. Economics and Environment, 57(2), 69-82. https://www.ekonomiaisrodowisko.pl/index.php/journal/article/view/283/274
• Pilarska, A. (2014). Dostęp do sieci gazowej i jej stan w gminach miejsko-wiejskich południowej części województwa kujawsko-pomorskiego. Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 13(4), 37-46. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=817229 (in Polish).
• Piskowska-Wasiak, J. (2018). Możliwości komplementarnego wykorzystania gazu ziemnego i odnawialnych źródeł energii. Nafta-Gaz, 4, 290-298. https://bibliotekanauki.pl/articles/1835203.pdf (in Polish).
• Ribeiro, A. P., & Rode, M. (2019). Residual biomass energy potential: perspectives in a peripheral region in Brazil. Clean Technologies and Environmental Policy, 21(4), 733-744. https://doi.org/10.1007/s10098-019-01675-3
• Rokicka, E. (1998). Jakość życia społecznego a środowisko w ujęciu globalnym i lokalnym. In K. Kazimierska (Ed.), Socjologia i społeczeństwo polskie (p. 134). Łódź: Omega-Praksis. (in Polish).
• Śleszyński, J. (2017). Wskaźniki trwałego rozwoju na poziomie lokalnym. Optimum. Studia Ekonomiczne, 88(4), 39-52. https://doi.org/10.15290/ose.2017.04.88.04 (in Polish).
• Stanny, M. (2014). Wieś, obszar wiejski, ludność wiejska – o problemach z ich definiowaniem. Wielowymiarowe spojrzenie. Wieś i Rolnictwo, 1(162), 1-16. https://kwartalnik.irwirpan.waw.pl/wir/article/view/488 (in Polish).
• Surówka, M., Popławski, Ł., & Fidlerová, H. (2021). Technical Infrastructure as an Element of Sustainable Development of Rural Regions in Małopolskie Voivodeship in Poland and Trnava Region in Slovakia. Agriculture, 11(2), 141. https://doi.org/10.3390/agriculture11020141
• Sutkowska, E. (2006). Współczesny kształt i znaczenie zieleni miejskiej jako zielonej przestrzeni publicznej w strukturze miasta – przestrzeń dla kreacji. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 2, 184-192. http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-e529a4e6-7b40-459d-9670-4a33505682ed (in Polish).
• Swanbank, A., & Daugbjerg, C. (2006). The 2003 CAP reform: accommodating WTO pressures. Comparative European Politics, 4, 47-64. https://doi.org/10.1057/palgrave.cep.6110069
• Tomczykowska, M., Drzewiecki, A., & Kulikowska, D. (2009). Intensyfikacja procesu denitryfikacji ścieków na przykładzie oczyszczalni w Tyrowie. Czasopismo Techniczne. Środowisko, 106(3Ś), 111-120. https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/33600 (in Polish).
• Tuziak, A. (2010). Społeczno-ekonomiczne aspekty zrównoważonego rozwoju w ujęciu globalnym i lokalnym. Problemy Ekorozwoju, 5(2), 39-49. https://ekorozwoj.pollub.pl/no10/d.pdf (in Polish).
• Wałęga, A., Plesiński, K., Chmielowski, K., & Satora, S. (2010). Możliwości zwiększenia efektywności usuwania ze ścieków azotu i fosforu w oczyszczalni w Łopusznej. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 1, 111-123. https://yadda.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.dl-catalog-f100a512-ae2b-4b39-9aad-a514d708bd78 (in Polish).
• Wilkin, J. (2011). Wielofunkcyjność wsi i rolnictwa a rozwój zrównoważony. Wieś i Rolnictwo, 4 (153), 17-30. https://kwartalnik.irwirpan.waw.pl/wir/issue/view/22 (in Polish).
• Witkowska-Dabrowska, M. (2022). Kształtowanie środowiska na obszarach wiejskich - w stronę rozwoju trwałego i zrównoważonego. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. (in Polish).
• Wolska, Z. (2010). Polityka Unii Europejskiej wobec zmian klimatycznych. Studia Europejskie / Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, 3, 60. https://journalse.com/pliki/pw/3-2010_wolska.pdf (in Polish).
• Ziółkowski, M. (2015). Strategiczne zarządzanie rozwojem gminy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 77(1), 145-165. https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.1.8 (in Polish).