Stare miasta a komunikacja. Od Prus Wschodnich do województwa warmińsko-mazurskiego

• Autorzy: Salm Jan

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2022.11.6

Warianty tytułu

EN

Old towns and communication: from East Prussia to province of Warmia and Mazury

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autor artykułu przedstawia wybrane zagadnienia dotyczące przekształceń miast dawnych Prus Wschodnich, związane z korektami ich układu komunikacyjnego. Problematyka ta obejmuje kilka zagadnień. Są wśród nich modyfikacje przeprowadzone jeszcze pod koniec XVIII i XIX w., wynikające z likwidacji anachronicznych już wówczas obwarowań i rozwoju miast - zakładaniem nowych dzielnic. Kolejny temat stanowią dokonywane, a czasem tylko planowane próby korekt komunikacji tranzytowej w II poł. XIX i na początku XX w. - wytyczanie obwodnic omijających historyczne centra i pokonujących dotąd nieprzekraczalne bariery topograficzne. Trzeci wątek to dość radykalne korekty układów urbanistycznych starych miast Warmii i Mazur, dokonywane w trakcie odbudowy po zniszczeniach 1945 r. Za wszystkimi tymi działaniami kryje się podstawowe zagadnienie - wpływ wspomnianych przedsięwzięć komunikacyjnych na ochronę lub destrukcję historycznych układów przestrzennych śródmieść położonych w regionie miast.

EN

The aim of this contribution is to discuss selected historical issues of changes in urban layout of historic towns in East Prussia, aiming at their regulation in terms of communication and traffic. Especially, Author focuses his attention on a few key problems, namely: regulations from the turn of the Eighteenth and Nineteenth Centuries, resulting in demolition of medieval town walls and expansion of new suburban districts; plans and corrections of street network from ca. 1900, including ring roads and bypasses. Third and the last problem discussed in this essay is related to drammatic alterations and reconfigurations of historic towns infrastructure and urban space in the period after the closure of WWII, when most of East Prussian towns were included in the new province of Poland. All of historical problems in question are connected by the very issue of impact that discussed changes have had on historic urban layouts of towns.

Słowa kluczowe

PL

układ komunikacyjny; województwo warmińsko-mazurskie; Prusy Wschodnie; obszar śródmiejski; rewitalizacja śródmieść; stara zabudowa śródmiejska; śródmieścia

EN

East Prussia; Warmia and Mazury Province; Warmia and Mazuria voivodeship; communication system; downtown area; downtown reconstruction; revitalization of downtown's; downtown

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2022
• Tom: Z. 11
• Strony: 109--120
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Salm Jan

• Instytut Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej

• https://orcid.org/0000-0002-4260-5580

Bibliografia

• 1. Achremczyk S. (red.), 2016, Kętrzyn. Dzieje miasta, Kętrzyńskie Centrum Kultury, Kętrzyn.
• 2. Będkowski R., 2015, Profesor Theodor Goecke i jego projekt urbanistyczny dla Olsztyna, „Warmińsko-mazurski Biuletyn Konserwatorski”, nr 7, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, s. 32-52.
• 3. Domagała T., 1997, Miasta wschodniopruskie w okresie zimowej ofensywy Armii Czerwonej w 1945 roku w: Odbudowa miast historycznych. Dokonania przeszłości. Potrzeby i możliwości współczesne. Wyzwania przeszłości, red. M. Lubocka-Hoffmann, PKN ICOMOS, Elbląg, s. 40-54.
• 4. Gause F., 1971, Die Geschichte der Stadt Königsberg in Preußen. Bd. 2 i 3, Köln; Graz Böhlau Verlag.
• 5. Helwig R., 1987, Geschichte der Stadt Preussisch Holland, Mönchengladbach, Selbstverlag der Kreisgemeinschaft Pr. Holland.
• 6. Mikulski K., Borodij E. (red.), 2008, Historia Lidzbarka Warmińskiego, t. I, Urząd Miejski w Lidzbarku Warmińskim, Lidzbark Warmiński.
• 7. Mrągowo-Atlas, 2016, Mrągowo. Atlas Historyczny Miast Polskich, t. III: Mazury, oprac. historyczne J. Gancewski, R. Czaja, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• 8. Rietzler W., 1925, Deutsche Wiederaufbauarbeit. Der Wiederaufbau in Stadt und Kreis Goldap durch Architekt Fritz Schopohl, Stuttgart, Deutsche Verlags-Anstalt Stuttgart, Berlin und Leipzig, s. 115-117.
• 9. Salm J,. 2001, Bodo Ebhardt i jego wizja odbudowy Nidzicy, „Rocznik Mazurski”, nr 5, s. 31-42.
• 10. Salm J., 2006, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej, Borussia Gutgraf, Olsztyn.
• 11. Salm J., 2015, Architektura spod znaku swastyki w Prusach Wschodnich - wstęp do rozpoznania tematu, „Architectus”, nr 2 (42), s. 96-99.
• 12. Salm J., 2021a, Ostrożna introdukcja do badań nad urbanistyką dawnych ziem pruskich, cz. I, „Studia Angerburgica”, nr 18, s. 8-25.
• 13. Salm J., 2021b., Zniszczenia wojenne jako czynnik determinujący krajobraz miejski na przykładzie ośrodków Polski Północno-Wschodniej i co z tego wynika, w: Oblicza wojny, T. 5: Miasto i wojna, red. W. Jarno, J. Kita, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 393-413.
• 14. Tietz J., 1999, Das Tannenberg-Nationaldenkmal: Architektur, Geschichte, Kontext, Berlin, Verlag Bauwesen.
• 15. Walther R., 1961, Die Veränderungen ost- und westpreußischer Grundrisse nach der Ordenszeit, „Zeitschrift für Ostforschung“ 9, H. 1, Marburg/Lahn, s. 33-56.
• 16. Wojciechowska-Grygo A., 2014, Badania architektoniczne reliktów zespołu przedbramia Bramy Górnej w Olsztynie, „Olsztyński Rocznik Konserwatorski”, s. 25-42.
• 17. Wółkowski W., 2014, Przemiany budowlane miast południowej i wschodniej Warmii w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” 6/2014, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, s. 6-33.
• 18. Wysocki J., 1998, Wyniki dotychczasowych badań archeologicznych terenów starych miast województwa olsztyńskiego i ich wykorzystanie w procesach rewaloryzacji, w: Badania archeologiczne starych miast Warmii i Mazur a problemy ich rewaloryzacji, red. J. Wysocki, Wydawnictwo „Michalska i Partnerzy” Milanówek, Nidzica, s. 203.