Charakterystyka mineralogiczno-petrograficzna hornfelsów z Kowar (Dolny Śląsk)

• Autorzy: Heflik W. , Natkaniec-Nowak L. , Zagożdżon P. P. , Zagożdżon K. D. , Dumańska-Słowik M. , Jarocka J.

Identyfikatory

DOI

10.1515/gospo-2016-0013

Warianty tytułu

EN

Mineralogical and petrographical characteristics of hornfels from Kowary (the Lower Silesia)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Hornfelsy pochodzące z wyrobisk dawnej kopalni „Wolność” w Kowarach na Dolnym Śląsku są to skały wchodzące w skład formacji rudonośnej z Podgórza. Struktura ta znajduje się na styku granitoidowego masywu Karkonoszy oraz jego wschodniej osłony metamorficznej. Zmienność składu mineralnego badanych hornfelsów, a także ich cech strukturalno-teksturalnych były podstawą wydzielenia odmian barwnych tych skał, tj. czarnej, szarej i zielonej. Każda z nich występuje niezależnie, bądź też wzajemnie się przeławicają, dając odmiany mieszane o teksturach laminowanych lub smużystych. Na podstawie składu mineralnego stwierdzono, że hornfelsy z Kowar należą do facji piroksenowo-hornfelsowej metamorfizmu kontaktowego, dla której charakterystyczny jest następujący zespół mineralny: pirokseny, plagioklazy i kwarc; muskowit jest zastępowany ortoklazem, a biotyt pozostaje stabilny. Typowym minerałem tej facji jest andaluzyt, choć niekiedy może występować również sillimanit. W skałach tych wyróżniono przynajmniej trzy generacje faz mineralnych: I – allogeniczną, II – metamorficzną i III – hydrotermalną. [...]

EN

Hornfels from the closed “Wolność” mine (Kowary, the Lower Silesia) are recognized as thermally metamorphosed rocks belonging to hornblende-hornfels facies or locally a facies of pyroxene hornfels. Their texture reveal the traces of some deformations such as folding or fractures. Their protholit is described as a pelitic deposit enriched with clay minerals. The sediment was altered into meta-pelities-aleurites after the diagenesis, and later the rock was intensely thermally metamorphosed at the contact with the intrusion of the Karkonosze granitoid. Three varieties are distinguished based on their colour: green, grey and black. Green and black colours result from the predominance of hornblende and biotite over other rock components, respectively. Whereas grey hornfels are composed of similar amounts of both mafic minerals: biotite and hornblende. Quartz, mica minerals (biotite and muscovite), amphibole, (hornblende), acid plagioclase and andalusite, epidote group (clinozoisite), orthoclase and pyroxene make up hornfels components. Locally, andalusite is accompanied by sillimianite, which indicates a higher degree of contact metamorphism alterations. Three generations of minerals are distinguished in the rocks: allogenic (I), metamorphic (II ) and hydrothermal (III ). The allogenic phases are represented by heavy minerals such as zircon, apatite and monazite, which are characteristic of the protholit. The main components of the rocks (e.g. quartz, hornblende, feldspars, andalusite, sillimanite, mica minerals) belong to metamorphic minerals. Chalcopyrite, pyrite and fluorite are surely hydrothermally originated phases. Granitoides found at the contact zone with hornfels indicate traces of metasomatic alteration as a result of endomorphism in this region.

Słowa kluczowe

PL

hornfels; facja piroksenowo-hornfelsowa; Kowary; Dolny Śląsk

EN

hornfels; pyroxene hornfels facies; Kowary; Lower Silesia

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 32, z. 2
• Strony: 45--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Heflik W.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków

autor

Natkaniec-Nowak L.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków

autor

Zagożdżon P. P.

• Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. Politechnika Wrocławska, Wrocław

autor

Zagożdżon K. D.

• Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. Politechnika Wrocławska, Wrocław

autor

Dumańska-Słowik M.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków

autor

Jarocka J.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków

Bibliografia

• [1] Adamski, W. 2002. Kowarskie kopalnie rud żelaza i uranu. [W:] Grodzicki, A. i Lorenc, M. Uczniowie Agricoli. Materiały Konferencji Górniczej. Kowary, 1999. Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Karkonoskie, s. 136–153.
• [2] Borkowska, M. 1966. Petrografia granitu Karkonoszy. Geologia Sudetica 2, s. 7–120.
• [3] Borkowska, M. i Smulikowski, K. 1973. Minerały skałotwórcze. Wyd. Geologiczne, 477 s.
• [4] Dziekoński, T. 1972. Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 420 s.
• [5] Heflik, W. 1993. Metamorfizm w świetle niektórych zagadnień fizykochemicznych. Wyd. AGH, 187 s.
• [6] Kozłowski i in. 1983 – Kozłowski, K., Żaba, J. i Fediuk, F. 1983. Petrografia skał metamorficznych. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 390 s.
• [7] Kryza i in. 2014 – Kryza, R ., Schaltegger, U ., Oberc-Dziedzic, T., Pin, C h. i Ovtcharova, M. 2014. Geochronology of a composite granitoid pluton: a high-precision ID-TIMS U-Pb zircon study of the Variscan Karkonosze Granite (SW Poland). Int. J. Earth Sci. (Geol. Rundsch) 103, s. 683–696.
• [8] Lis i in. 1971 – Lis, J., Kosztolanyi, Ch. i Coppens, R . 1971. Étude géochronologique du gisement polymétalique de Kowary (Pologne). Minerallium Deposita 6, s. 95–102 (in French).
• [9] Manecki, A. i Muszyński, M. red. 2008. Przewodnik do petrografii. Wyd. AGH, 552 s.
• [10] Mazur, S . 1995. Strukturalna i metamorficzna ewolucja wschodniej okrywy granitu Karkonoszy w południowej części Rudaw Janowickich i Grzbiecie Lasockim. Geologia Sudetica 29 (1), s. 31–103.
• [11] Mazur i in. 2006 – Mazur, S ., Aleksandrowski, P., Kryza, R . i Oberc-Dziedzic, T. 2006. The variscan orogen in Poland. Geological Quarterly 50, s. 89–118.
• [12] Mierzejewski, M.P. 2005. Karkonosze – ewolucja masywu granitowego. [W:] Mierzejewski, M.P. red. Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 83–132.
• [13] Mierzejewski, M.P. 2007. A general view on the Karkonosze granite. [W:] Kozłowski, A. and Wiszniewska, J. red. Granitoids in Poland. Archiwum Mineralogiczne 1, s. 111–122.
• [14] Mochnacka, K. 1966. Minerały kruszcowe złoża polimetalicznego w Kowarach (Dolny Śląsk). Prace Mineralogiczne Polskiej Akademii Nauk 4, s. 7–54.
• [15] Mochnacka, K. 1967. Geologia polimetalicznego złoża w Kowarach. Prace Geologiczne Polskiej Akademii Nauk 40, s. 7–58.
• [16] Mochnacka, K. 1982. Mineralizacja polimetaliczna wschodniej osłony metamorficznej granitu Karkonoszy i jej związek z geologicznym rozwojem regionu. Biuletyn Instytutu Geologicznego 341, s. 273–285.
• [17] Mochnacka, K. 2000. Prawidłowości wykształcenia mineralizacji kruszcowej w metamorficznej osłonie granitu Karkonoszy – próba powiązania ze środowiskiem geotektonicznym. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 16, s. 223–258.
• [18] Oberc, J. 1965. Stanowisko tektoniczne granitu Karkonoszy. Biuletyn Instytutu Geologicznego 191, s. 69–109.
• [19] Oberc-Dziedzic, T. 1985. Wpływ granitu karkonoskiego na gnejsy izerskie. Geological Quarterly 29 (3/4), s. 571–588.
• [20] Sztuk, H., Adamski, W. i Gawor, F. 1992. Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji rud uranowych. Archiwum Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej.
• [21] Teisseyre, J.H. 1973. Skały metamorficzne Rudaw Janowickich i Grzbietu Lasockiego. Geologia Sudetica 8, s. 7–111.
• [22] Zagożdżon, K. i Zagożdżon, P. 1997. Kontakt masywu karkonoskiego z jego wschodnią osłoną metamorficzną w sztolni, w Kowarach Górnych. Przegląd Geologiczny 45(1), s. 414–418.
• [23] Zagożdżon, K. i Zagożdżon, P. 1998. Kontakt granitu karkonoskiego z jego wschodnią okrywą metamorficzną w nieczynnych sztolniach okolic Kowar. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 11, s. 181–183.
• [24] Zagożdżon, K. i Zagożdżon, P. 2002. The 3-D visualisation of Karkonosz granite contact surface in the environs of Kowary Górne. Prace Specjalne Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego 20, s. 237–239.
• [25] Zagożdżon, K. i Zagożdżon, P. 2005. Wykorzystanie dostępnych wyrobisk byłej kopalni „Wolność” w Kowarach jako geologicznego poligonu badawczego. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 111(43), s. 229–236.
• [26] Zimnoch, E . 1961. Seria magnetytowa Kowar. Biuletyn Instytutu Geologicznego 171, s. 7–75.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.