The first occurrence of elbaite in Poland

• Autorzy: Pieczka Adam , Łobos Krzysztof , Sachanbiński Michał

Warianty tytułu

PL

Pierwsze wystąpienie elbaitu w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

An amphibolite-hosted quartzo-feldspar-mica pegmatite with schorl, green elbaite, spessartine, andalusite, spinel, hyalophane, zircon, columbite and beryl was found near Gilów in the E part of the Góry Sowie gneissic block (Lower Silesia, Poland). The black tourmaline crystals are chracterized by the change of their composition from Mg- and Al-enriched schorl, typical of the Góry Sowie block, to Al- and, Al- and Li-enriched schorl, and to Fe-bearing elbaite. Light green tourmaline corresponds to (Fe,Mn)- -bearing elbaite. The crystallization sequence of the tourmaline varieties results from progressive change of composition of pegmatite melts in the last metamorphic stage of a parent sedimentary protolith around 370–380 Ma ago. The stage of Li-bearing tourmaline formation corresponds to crystallization of a phosphate assemblage with ferrisicklerite-sarcopside-graftonite lamellar intergrowths known from other pegmatites of the Góry Sowie block.

PL

We wschodniej części bloku sowiogórskiego, w okolicy Gilowa, zlokalizowano pośród amfibolitów wystąpienie pegmatytu kwarcowo-skaleniowo-muskowitowego zawierającego schorl, zielony elbait, spessartyn, andaluzyt, spinel, hialofan, cyrkon, columbit i beryl. Kryształy czarnego turmalinu charakteryzują się ewolucją składu chemicznego od typowego dla rejonu Gór Sowich schorlu magnezowo-glinowego, poprzez odmiany glinowe do schorli glinowo-litowych i bogatych w Fe2+ elbaitów. Zielony elbait jest ogniwem wzbogaconym w Fe i Mn. Sekwencja krystalizacji kolejnych odmian turmalinu wiąże się z frakcjonacją antektycznego medium pegmatytowego w późnym stadium metamorfozy pierwotnie osadowego protolitu około 370–380 Ma. Stadium tworzenia się wzbogaconych w Li odmian turmalinu odpowiada mniej więcej krystalizacji zespołu fosforanowego z przerostami ferrisicklerytu, sarkopsydu i graftonitu, poznanego z innych pegmatytów bloku sowiogórskiego.

Słowa kluczowe

EN

tourmaline; elbaite; Góry Sowie gneissic block; Lower Silesia; Poland

PL

amfibolity; elbaity; Góry Sowie; Dolny Śląsk; Polska

• Wydawca: Mineralogical Society of Poland
• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2004
• Tom: Vol. 35, iss. 2
• Strony: 3--14 + 1 k. tab.
• Opis fizyczny: Bibliogr. [19] poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Pieczka Adam

• AGH, University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environment Protection, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

autor

Łobos Krzysztof

• ul. Kwiatowa 15, 55-075 Bielany Wrocławskie, Poland

autor

Sachanbiński Michał

• University of Wrocław, Institute of Geological Sciences, ul. Cybulskiego 30, 50-205 Wrocław, Poland

Bibliografia

• AFTALION M., BOWES D.R., 2002: U-Pb zircon isotopic evidence for Mid-Devonian migmatite formation in the Góry Sowie domain of the Bohemian Massif, Sudeten Mountains, SW Poland. N. Jb. Min. Mh. 4, 182–192.
• BRÖCKER M., ŻELAŹNIEWICZ A., ENDERS M., 1998: Rb-Sr and U-Pb geochronology of migmatic gneisses from the Góry Sowie (West Sudetes, Poland): the importance of Mid-Late Devonian metamorphism. J. Geol. of London 155, 1025–1036.
• BRUECKNER H.K., BLUSZTAJN J., BAKUN-CZUBAROW N., 1996: Trace element and Sm-Nd “age” zoning in garnets from peridotites of the Caledonian and Variscan mountains and tectonic implications. J. Metamorphic Geol. 14/1, 61–73.
• DZIEDZICOWA H., 1994: LP hornblende granulite facies within the Góry Sowie gneisses of the Fore- -Sudetic Block. In: Kryza, R. (ed.) Igneous activity and metamorphic evolution of the Sudetes area, Abstracts, Wrocław, 43.
• FOIT F.F., Jr., ROSENBERG P.E., 1977: Coupled substitutions in the tourmaline group. Contrib. Mineral. Petrol. 62, 109–127.
• GASHAROVA B., MIHAILOVA B., KONSTANTINOV L., 1997: Raman spectra of various types of tourmalines. Eur. J. Mineral. 9, 935–940.
• HAWTHORNE F.C., 1996: Structural mechanisms for light-element variations in tourmaline. Can. Mineral. 34, 123–132.
• HAWTHORNE F.C., 2002: Bond-valence constraints on the chemical composition of tourmaline. Can. Mineral. 40, 789–797.
• HUGHES J.M., ERTL A., DYAR M.D., GREW E.S., SHEARER Ch.K., YATES M.G., GUIDOTTI Ch.V., 2000: Tetrahedrally coordinated boron in a tourmaline: bron-rich olenite from Stoffhütte, Koralpe, Austria. Can. Mineral. 38, 861–868.
• HUGHES K.A., HUGHES J.M., DYAR M.D., 2001: Chemical and structural evidence for [4]B[4]Si substitution in natural tourmalines. Eur. J. Mineral. 13, 743–747.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986: Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geol. Warszawa.
• O’BRIEN P.J., KRÖNER A., JAECKEL P., HEGNER E., ŻELAŹNIEWICZ A., KRYZA R., 1997: Petrological and isotope studies on Palaeozoic high-preasure granulites. Góry Sowie Mts, Polish Sudetes. J. Petrol. 38, 433–456.
• PIECZKA A., 1996: Mineralogical study of Polish tourmalines. Prace Min. 85 (in polish).
• PIECZKA A., 2002: New data on phosphate minerals from the Góry Sowie Mts. (SW Poland). In: Zbornik abstractov: Slovensko-cesko-pol’ské mineralogicko-petrograficko-loziskove dni, Herlany 2002, 29.
• PIECZKA A., GOŁĘBIOWSKA B., KRACZKA J., 1997: Mn-garnets from the Sowie Mts metamorphic pegmatites. Miner. Polon. 28/2, 81–88.
• TIMMERMANN H., PARRISH R.R., NOBLE S.R., KRYZA R., 2000: New U-Pb monazite and zircon data from the Sudetes Mountains in SW Poland; evidence for a single-cycle Variscan Orogeny. J. Geol. Soc. of London 157/2, 265–268.
• VAN BREEMEN O., BOWES D.R., AFTALION M., ŻELAŹNIEWICZ A., 1988: Devonian tectonothermal activity in the Sowie Góry gneissic block, Sudetes, southwestern Poland: evidence from Rb-Sr and U-Pb isotopic studies. An. Soc. Geol. Polon. 58, 3–10.
• ŻELAŹNIEWICZ A., 1995: Fore-Sudetic part of the Góry Sowie Block, SW Poland. An. Soc. Geol. Polon. 66, 85–109.
• ŻELAŹNIEWICZ A., 2003: Developments in the geology of the crystalline basement of the West Sudetes in 1990–2003. In: Ciężkowskai, A., Wojewoda, J., Żelaźniewicz, A. (ed.): West Sudetes from Wend to Quaternary. WIND Wrocław, 7–16.