Tuczno – przyszłość stracona wraz z rynkiem?

• Autorzy: Gałązka Jan , Zierke Piotr

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2023.15.3

Warianty tytułu

EN

Tuczno – future lost with its market square?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tuczno – małe polskie miasto w województwie zachodniopomorskim – straciło podczas II wojny światowej swój rynek wraz ze wszystkimi blokami urbanistycznymi wokół niego. Miasto zaczęło rozwijać się na miejscu swoich przedmieść, pozostawiając nieodbudowane swoje dotychczasowe centrum. Celem niniejszego artykułu była analiza urbanistycznej przeszłości i teraźniejszości miasta. Podjęto także próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie, dlaczego historyczny rynek tuczyński nie został odbudowany, oraz zaproponowano rozwiązania i rekomendacje na przyszłość.

EN

Tuczno – a small Polish town in the West Pomeranian Voivodeship lost during the Second World War its market square together with all urban blocks around. The town began to develop on the side of its suburbs, leaving unreconstructed areas of its former centre. The purpose of the study is analysis of the urban past and present of the town. There were made attempts to find an answer to the question why historical market square of Tuczno was not rebuilt, and were proposed solutions and recommendations for the future.

Słowa kluczowe

PL

Ziemie Odzyskane; Tuczno; Tütz; zniszczenia wojenne; powojenna odbudowa; zabytkowe zespoły staromiejskie; dziedzictwo urbanistyczne

EN

Recovered Territories; Tuczno (Tütz); war damage; post-war restoration; monumental old-town complexes; urban heritage

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2023
• Tom: Z. 15
• Strony: 33--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Gałązka Jan

• Słuchacz studiów podyplomowych Politechniki Poznańskie

autor

Zierke Piotr

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury, Instytut Architektury i Planowania Przestrzenneg

• https://orcid.org/+0000-0002-9460-2920

Bibliografia

• 1. Adamczewska-Wejchert H., Wejchert K., 1986, Małe miasta. Problemy urbanistyczne stale aktualne, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• 2. Arszyński M., 1961, Tuczno, pow. wałecki, woj. koszalińskie. Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania miasta oprac. na zlec. Ministerstwa Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, P.P. Pracownie Konserwacji Zabytków –Pracownia Dokumentacji Historycznej, Warszawa, Maszynopis w Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie.
• 3. Bartosik P., 2015, Życie polityczne Wałcza i okolic w latach 1945-1990, Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie, Szczecin.
• 4. Benjamin W., 1940, Über den Begriff der Geschichte (O pojęciu historii), https://www.textlog.de/benjamin/abhandlungen/ueber-den-begriff-der-geschichte (dostęp: 28.05.2023).
• 5. Biranowska-Kurtz A., 2012, Tuczno. Studium urbanistyczno-historyczne z wytycznymi konserwatorskimi, Szczecin, Maszynopis w Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie.
• 6. Biskupska K., 2018, Przestrzeń i zieleń. O krajobrazie kulturowym Ziem Zachodnich i Północnych – inaczej, w: „Ziemie Odzyskane”. W poszukiwaniu nowych narracji, red. E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk, Instytut Historii UAM, Poznań.
• 7. Chmiel J., 2015, Poczta w Tucznie w latach 20. XX wieku, w: Tuczno poprzez wieki. Studia i szkice, red. E. Krasucki, R. Ptaszyński, Stowarzyszenie Przyjaciół Drawska „Meander”, Drawsko Pomorskie–Szczecin.
• 8. Ciążeńska A., 2009, Dlaczego rynki są niepotrzebne?, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, z. 49.
• 9. Domino J., 2010 Biskupiec, Dąbrówno, Kisielice, Miłomłyn, Susz, Zalewo. Szanse – brak szans, „Kurier Konserwatorski”, nr 9.
• 10. Gałązka J., 2023, Losy odbudowanych miejscowości na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/22840 (dostęp: 14.09.2023).
• 11. Gzell S., 2020, Urbanistyka XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 12. Heise J., 1887, Die Bau und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen. Heft IV. Die Kreise Marienwerder (westlich der Wechsel), Schwetz, Konitz, Schlochau, Tuchel, Flatow und Dt. Krone, Kommissions-Verlag von Th. Bertling, Danzig (Gdańsk).
• 13. https://kisielice.warmia.mazury.pl/urzad-miejski/dane-statystyczne/632-dane-statystyczne-za-rok-2022 (dostęp: 20.05.2023).
• 14. https://treemagic.org/rademacher/www.verwaltungsgeschichte.de/deutschkrone.html#ew39dtkrotutzstadt, dostęp w dniu 11 kwietnia 2023 r.
• 15. Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków województwa lubuskiego – Kostrzyn nad Odrą – fortyfikacje bastionowe Twierdzy Kostrzyn (z dziełami murowanymi i ziemnymi), w obrębie Starego miasta. Wpis do rejestru 18.12.1963 r., 02.11.1976 r. i 28.05.2015 r., sygn. KOK-I-625/63; Kostrzyn nad Odrą – zamek z poł. XVI w., wpis do rejestru 20.06. 1963 r. pod nr. 599.
• 16. Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego – Kisielice – założenie urbanistyczne Starego Miasta. Wpis do rejestru 17.11.1997 r. pod nr. 732.
• 17. Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego – Tuczno – Stare Miasto. Wpis do rejestru 17.05.1989 r. pod nr 559.
• 18. Klementowski R., 2018, „…szli wszędzie, dokąd ich partia posłała…” – „Odzyskiwanie” Ziem Zachodnich w kontekście polityki pamięci historycznej władz po 1945 roku, w: „Ziemie Odzyskane”. W poszukiwaniu nowych narracji, red. E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk, Instytut Historii UAM, Poznań.
• 19. Kołakowski L., 1990, Horror metaphysicus, tłum. M. Panufnik, Res Publica, Warszawa.
• 20. Kozłowski K., 2000, Między racją stanu a stalinizmem. Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim 1945-1955, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa–Szczecin.
• 21. Kühnel A., 1918, Zasady budowy małych miast i miasteczek, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, Lwów.
• 22. Kuszyk K., 2019, Poniemieckie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• 23. Labuda A.S., 1997, Niemieckie dziedzictwo historyczno-artystyczne w Polsce. Sądy, stereotypy i opinie po II wojnie światowej, „Artium Quaestiones”, nr VIII.
• 24. Lemański J., 2020, Walki o Tuczno w 1945 r., w: Szkice do dziejów Tuczna, red. P. Bartosik, Regionalne Towarzystwo Historyczne Ziemi Wałeckiej, Wałcz.
• 25. Leśniakowska M., 1998, Polska historia sztuki i nacjonalizm, w: Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. D. Konstantynów, R. Piaseczny, P. Paszkiewicz, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• 26. Łęcki W., Maluśkiewicz P., Wałkowski J., 1987, Wał Pomorski. Przewodnik. Wydanie II zmienione, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• 27. Majorek A., Halama A., 2019, Wpływ niewykorzystanych przestrzeni miejskich na atrakcyjność miasta, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, z. 274, s. 248.
• 28. Migdalski P., 2021, Między możliwościami, potrzebami, polityką, mitologią i wykorzystanymi szansami. Kilka refleksji wokół zniszczeń i odbudowy miast pomorskich po II wojnie światowej, w: Odbudowa miast Pomorza Zachodniego po II wojnie światowej. Wybrane problemy, red. P. Migdalski, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Poznań–Stargard.
• 29. Modzelewska A., 2015, Komuniści jako chłopiec do bicia. Wpływ okresu PRL-u na współczesne dzieje Tuczna w świadomości mieszkańców miasta, w: Tuczno poprzez wieki. Studia i szkice, red. E. Krasucki, R. Ptaszyński, Stowarzyszenie Przyjaciół Drawska „Meander”, Drawsko Pomorskie–Szczecin.
• 30. Pawłowska K., 2001, Idea swojskości i krajobrazu kulturowego, w: Krajobraz kulturowy. Idee, problemy, wyzwania, red. U. Myga-Piątek, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• 31. Pleśniak J., 2015, Tuczno w latach 1945-49, w: Tuczno poprzez wieki. Studia i szkice, red. E. Krasucki, R. Ptaszyński, Stowarzyszenie Przyjaciół Drawska „Meander”, Drawsko Pomorskie–Szczecin.
• 32. Płotkowiak M., 2021, Refleksje na temat procesu przekształceń miast na terenie Pomorza Zachodniego po II wojnie światowej, w: Odbudowa miast Pomorza Zachodniego po II wojnie światowej. Wybrane problemy, red. P. Migdalski, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Poznań–Stargard.
• 33. Podlewski W., 1948, Zagadnienia odbudowy miast zabytkowych Pomorza Zachodniego, „Ochrona Zabytków”, t. 1, nr 3-4.
• 34. Powszechny sumaryczny spis ludności z dn. 14. II 1946 r., 1947, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• 35. Puciata M., 1973, Wystrój wnętrza kościoła parafialnego w Tucznie w powiecie Wałeckim, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne”, t. 3.
• 36. Rocznik statystyczny województwa pilskiego 1976, 1976, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Pile.
• 37. Rykiel Z., 2011, Kolonizacja a tożsamość społeczna na Ziemiach Zachodnich – przykład Zielonej Góry, w: Polskie Ziemie Zachodnie. Studia socjologiczne, red. A. Michalak, A. Sakson, Ż. Stasieniuk, Instytut Zachodni, Poznań.
• 38. Sakson A., 2017, Socjologia Ziem Zachodnich i Północnych – nowe paradygmaty i wyzwania badawcze. Refleksje na kanwie obrad XVI Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego w Gdańsku, „Rocznik Ziem Zachodnich”, nr 1.
• 39. Salm J., 2021, Zmieszczenia wojenne jako czynnik determinujący krajobraz miejski na przykładzie ośrodków Polski północno-wschodniej i co z tego wynika, w: Oblicza wojny. Tom 5. Miasto i Wojna, red. W. Jarno, J. Kita, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 40. Schmitt F.W.F., 1867, Geschichte des Deutsch-Croner Kreises, Verlag von E. Lambeck, Thorn (Toruń).
• 41. Schultz F., 1902, Geschichte des Kreises Deutsch-Krone, Verlag der Garms’schen Buchhandlung und Buchdruckerei, Deutsch-Krone (Wałcz).
• 42. Siemiński P., 2015, Ołtarze kościoła parafialnego w Tucznie, w: Tuczno poprzez wieki. Studia i szkice, red. E. Krasucki, R. Ptaszyński, Stowarzyszenie Przyjaciół Drawska „Meander”, Drawsko Pomorskie–Szczecin.
• 43. Sobieszczańska K., Nawrot D., Syguła K., Rochowiak E., Stróżyński P., Cholewo M., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuczno, Wojewódzkie Biuro Urbanistyki i Architektury w Pile, Piła.
• 44. Sokołowski D., 2016, Miasta zdegradowane i potencjalne w województwie warmińsko-mazurskim, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, nr 2 (292).
• 45. Soorholtz T., 2022, 1834 – Kiedy spłonęło Tuczno, w: Z dziejów Tuczna i ziemi tuczyńskiej, red. P. Bartosik, Regionalne Towarzystwo Historyczne Ziemi Wałeckiej, Tuczno.
• 46. Stanowicka A., 2018, Indywidualna marka miasta czy marka sieci miast – problemy jej budowania w miastach zrzeszonych w sieci Cittaslow, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, z. 272.
• 47. Tureczek M., 2000, Konteksty „Poniemieckiego” Karoliny Kuszyk. O doświadczeniu Polski Zachodniej oczami pokolenia lat 70. XX wieku, „Przegląd Zachodniopomorski”, rocznik XXXV, z. 1.
• 48. Uchwała Nr XIII/86/2007 Rady Miejskiej w Tucznie z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuczno.
• 49. Uchwała Rady Miejskiej w Tucznie z dnia 25 września 2017 r. nr XXXV/276/2017 – Strategia Rozwoju Gminy Tuczno na lata 2017-2026.
• 50. Układ między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisany w Warszawie dnia 7 grudnia 1970 r. [online: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19720240168/O/D19720168.pdf (dostęp: 18.05.2023).
• 51. Wolf Ch., 1981, Wzorce dzieciństwa, tłum. S. Bałut, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
• 52. Zadęcka E., 2017, Zrównoważony rozwój małych miast w świetle warunków i wymogów stowarzyszenia Cittaslow, „Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Zarządzanie”, nr 25, t. 2.
• 53. Zaremba M., 2012, Wielka trwoga. Polska 1945-1947. Ludowa reakcja na kryzys, Wydawnictwo Znak, Instytut Nauk Politycznych PAN, Kraków.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).