Selan. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Kupczewska-Dobecka M. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Hydrogen selenide

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Selan jest gazem o charakterystycznym zapachu zgniłej rzodkwi. Jest stosowany do produkcji selenków i związków selenoorganicznych oraz jako składnik mieszaniny do produkcji półprzewodników. Narażenie na selan ma miejsce w procesach oczyszczania selenu i podczas produkcji farb na bazie selenianów i seleninów.Dotychczas w Polsce ustalono wartości normatywów higienicznych selenu i jego związków na poziomie: war¬tość NDS - 0,1 mgSe/mJ i wartość NDSCh - 0,3 mgSe/mJ, nie wyłączając selenowodoru. W państwach Unii Europejskiej i w USA ustalono wartości normatywów higienicznych dla selanu niezależnie od wartości NDS zaproponowanych dla selenu i innych jego związków. Jest to spowodowane tym, że selenowodór występuje w postaci gazowej, natomiast takie związki selenu, jak: seleniany, seleniny i selenki są to substancje stałe.Selan jest substancją bardzo toksyczną. Wartości LC50 selanu wyznaczone na podstawie wyników badań na świnkach morskich podczas 1-, 4- lub 8-godzinnego narażenia wynoszą odpowiednio: 12,7; 9 i 1 mgSe/mJ.Efektem krytycznym działania par selanu u ludzi jest działanie drażniące na błony śluzowe układu oddechowego, oczy i skórę oraz zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Działanie drażniące przejawia się kaszlem, katarem, bólem gardła, trudnościami w oddychaniu, uczuciem pieczenia w klatce piersiowej, skurczem oskrzeli, a także może wystąpić zapalenie płuc i obrzęk płuc poprzedzony kilkugodzinnym okresem latencji. U narażonych stwierdzano ponadto zaczerwienienie i ból oczu, łzawienie i zapalenie skóry, a także zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności i wymioty) oraz ogólne osłabienie.U pracowników laboratorium narażonych na selenowodór o stężeniu 0,67 mg/m3 stwierdzono zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności i wymioty), osłabienie oraz metaliczny smak w ustach. Według National Institute of Occupational Safety and Health w USA wartość stężenia, stwarzającego natychmiastowe zagrożenie dla zdrowia i życia (IDLH) wynosi 3,2 mg/m3. U 21-letniej studentki, zatrudnionej w laboratorium badawczym i narażonej na selenowodór o nieznanym stężeniu przynajmniej raz w tygodniu przez rok - obserwowano: przewlekłe biegunki, bóle brzucha, zapach czosnku w powietrzu wydychanym, a także ostrą próchnicę zębów. Badana uskarżała się na łzawienie oczu i chroniczny nieżyt nosa. Autorzy dokumentacji proponują przyjąć stężenie 0,67 mg/mJ za wartość LOAEL dla selenowodoru i wyznaczyć wartość NDS, przyjmując następujące współczynniki niepewności: współczynnik związany z wrażliwością osobniczą człowieka równy 2, współczynnik związany z przejściem z badań krótkoterminowych do przewlekłych równy 2 oraz współczynnik równy 3, w razie stosowania wartości LOAEL zamiast wartości NOAEL.Na podstawie powyższego wyliczenia, przyjęto wartości normatywów higienicznych selanu na poziomie: wartość NDS - 0,05 mg/m3 i wartość NDSCh - 0,1 mg/mJ (2 x wartość NDS ze względu na działanie drażniące związku). Nie ma podstaw' do ustalenia wartości DSB selanu.

EN

Hydrogen selenide is a non-metallic compound currently receiving attention in both medicine and electronics. Hydrogen selenide is extremely flammable. Toxicity results in multiple symptoms, the most characteristic of which is a garlicky odor of the breath.A single inhalation concentration LC50 of hydrogen selenide is reported to be between 1 and 12,7 mg/mJ for 1- and 8-hour exposure. A young woman exposed repeatedly to hydrogen selenide gas developed gastrointestinal complaints, dental caries, conjuctivitis, nail deformi¬ties, and garlicky breath. Five cases of subacute intoxication from less than 0,67 mg/mJ of hydrogen selenide probably generated from the use of selenious acid have been reported. Gastrointestinal distress, dizziness, increased fatigue, moderate eye and nasal irritation and a metallic taste in the mouth were reported.The LOAEL (lowest observed adverse effect level) of 0,67 mg/m3 was adopted. Given these data, the 8-hour TWA value is 0,05 mg/m3, and the STEL value is 0,1 mg/m3.

Słowa kluczowe

PL

selan; toksykokinetyka; NDS; narażenie zawodowe

EN

hydrogen selenide; toxicokinetics; NDS; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 1 (35)
• Strony: 135--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kupczewska-Dobecka M.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIB (2000) Documentation of the threshold limit values (on CD). Hydrogen selenide. Ed. 6th. Cincinnati, OH.
• 2. Alderman L. C, Bergin J.J. (1986) Hydrogen selenide poisoning: an illustrative case with review of the literaturę. Archives of Environmental Health 41(6),354-358.
• 3. Buchan R.F. (1947) Industrial selenosis. Occupational Medicine 3, 439-456.
• 4. CHEMINFO (2000) [d’base] Canadian Centre for Occupational Health and Safety.
• 5. Commission directive 2000/39/EC of 8 June 2000, establishing a first list of indicative occupational exposure limit values in implementation of Council directive 98/24/EC on the protection of the health and safety of workers from the risks related to chemical agents at work.
• 6. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego: selen i związki. (1986) Łódź, IMP [Dane niepublikowane].
• 7. Dudley H.C (1938) Selenium as a potential industrial hazard. Public Health Reports 53(8), 281-292.
• 8. Dudley H.C, Miller J.W. (1941) Toxicology of selenium VI. Effects of subacute exposure to hydrogen selenide. Journal ofIndustrial Hygiene and Toxicology 23(10), 470-477.
• 9. Dyrektywa Rady 67/548/EWG o ujednoliceniu ustaw, rozporządzeń i innych przepisów prawnych i administracyjnych dotyczących klasyfikacji, pakowania i oznakowania niebezpiecznych substancji chemicznych z późniejszymi poprawkami do 28 ATP włącznie (Dyrektywa Komisji 2001l59/WE z dnia 6 sierpnia 2001 r.)
• 10. Friberg L. i in. (1986) Handbook of the toxicology of metals. Ed. 2nd. Amsterdam, Elsevier Science Publ. s. V2 500.
• 11. Glover G.R. (1983) Selenium and compounds. Encyclopaedia of Occupational Health and Safety 2, 2017-2019.
• 12. Glover J.R. (1970) Selenium and its industrial toxicology. !MS Ind. Med. Surg. 39(1), 50-54.
• 13. IPCS (1999) International Program me on Chemical Safety and the Commission of the European Communities, CEC.
• 14. MAK-und BAT-Werte-Liste (1999) Deutsche Forschungsgemeinschaft. Senatskommission zur Prufung gesundheitsschadlicher Arbeitsstoffe. Mitteilung 35.
• 15. NIOSH (1999) Pocket guide on CD-ROM (Tomes).
• 16. Patty’s Industrial hygiene and toxicology (1982) Ed. 3rd rev. New York, Wiley, Inc., 1978-1982. Vol. 3. Originally pub. w 1979: pub. jako 2nd rev. ed. w 1985. 2C,4764.
• 17. Rosenfeld I., Beath O.A. (1964) Selenium. Geobotany, Biochemistry, Toxicity and Nutrition, Academic, New York.
• 18. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 129, poz. 1110.
• 19. RTECS (1999) [d’base on CD listopad].
• 20. Schecter A. i in. (1980) Acute hydrogen selenide inhalation. Chest. 77(4), 554-555.
• 21. Toxicological profile for selenium (1996) Agency for Toxic Substances and Disease Registry, U.S. Department of Health and Human Services.
• 22. TLVs and BEIs (2000) Threshold limit values for chemical substances and physical agents biological exposure indices booklet issues by American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH), Cincinnati.