Stan wiedzy o budowie geologicznej Karpat zewnętrznych pomiędzy rzekami Białą a Risca – dyskusja

Jankowski, L.; Kopciowski, R.; Ryłko, W.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Stan wiedzy o budowie geologicznej Karpat zewnętrznych pomiędzy rzekami Białą a Risca – dyskusja

Autorzy

Jankowski L. , Kopciowski R. , Ryłko W.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The state of knowledge of geological structures of the Outer Carpathians between Biała and Risca rivers – discussion

Języki publikacji

Abstrakty

Opracowanie jest komentarzem odnoszącym się do obecnego stanu wiedzy na temat górotworu Karpat. Wyniki badań pozwalają obecnie na krytyczne podejście do wielu ustalonych wcześniej poglądów na formowanie się górotworu karpackiego, jak też do jego pozycji geotektonicznej. Rozpoznanie następstwa systemów depozycyjnych i etapów deformacji tektonicznych uwidacznia pomyłki w wyróżnianiu kolejnych wydzieleń zarówno facjalnych, jak i tektonicznych. Obszar Karpat zewnętrznych i wewnętrznych ma wspólną historię basenową i tektoniczną. Historia basenowa Karpat to historia nakładania się zmieniających się w czasie i przestrzeni systemów depozycyjnych w zmiennych reżimach tektonicznych: ekstensyjnym i kompresyjnym. Na proces powstawania górotworu składa się szereg etapów deformacji tektonicznych; od pierwotnego etapu „w sekwencji”, poprzez etap deformacji pozasekwencyjnych, aż do etapu ekstensji pokompresyjnej. Istotne znaczenie w procesie formowania górotworu ma grawitacyjne umiejscawianie w strukturach górotworu jego fragmentów, co następowało zarówno na etapie wypełniania basenu, jak też budowania struktur górotworu.

The paper is a comment on current state of knowledge of the Carpathian orogene, concerning particularly the Outer Carpathians. Results of fieldworks allow critical approach to many earlier hypotheses on formation of the Carpathian massif as well as its geotectonic position. New reconnaissance of sequence of the depositional systems and sequence of tectonic deformation stages reveals a lot of mistakes in creation of some Carpathian facial members and so called tectono-facial units. The area of the Outer and Inner Carpathians, has considerably common basinal and tectonic history. Field analysis of geological sequences indicates that history of the Carpathian basin is the history of succeeding, changing in the area and extend, depositional systems. The Carpathian basin evolved in changeable, compressional and extensional tectonic regimes. The creation of the Carpathian orogene consist of many stages of tectonic deformation; “in sequence stage”, out-of-sequence stage and finally posttectonic collapse of orogeny. Process of gravitational emplacement of large elements of the thrust belt in the structure of orogene was very important for creation of the Carpathians. It took place during the stage of basin infilling and during the stage of thrust belt creating.

Słowa kluczowe

systemy depozycyjne deformacje tektoniczne grawitacyjne umiejscowienia Karpaty

depositional systems tectonic deformations extensional deformations gravitational emplacement Carpathians

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2012

Tom

nr 449

Strony

203--216

Opis fizyczny

Bibliogr. 73 poz., il.

Twórcy

autor

Jankowski L.

leszek.jankowski@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

autor

Kopciowski R.

robert.kopciowski@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

autor

Ryłko W.

wojciech.rylko@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

Bibliografia

1. ALEKSANDROWSKI P., 1985 — Tektonika regionu babiogórskiego: interferencja zachodnio- i wschodniokarpackich kierunków fałdowych. Ann. Soc. Geol. Pol., 55, 3/4: 375-422.
2. BASZKIEWICZ A., DZIADZIO P., PROBULSKI J., 2001— Stratygrafia sekwencji, petrogeneza i potencjał zbiornikowy piaskowców istebniańskich w zachodniej części fałdu Iwonicza Zdroju. Prz. Geol., 49, 5: 417~124.
3. BIRKENMAJER K., 1974 — Jednostki litostratygraficzne jury i kredy w pienińskim pasie skałkowym Polski. Stud. Geol. Pol., 95.
4. BIRKENMAJER K., 1977 — The Pieniny Klippen Belt and major subduction zone in the West Carpathians. Proc. 11th Congr. Carpath. Balk. Geol. Assoc., Kiev.
5. BIRKENMAJER K., 2001 — Pieniny Klippen Belt. Introduction. 12th Meeting of the Association of European Geological Societies (red. A. Paulo, M. Krobicki). Field Trip Guide: 127-138. Kraków.
6. BRADLEY D.C., KIDD W.S.F., 1991 — Flexural extension of the upper continental crust in collisional foredeeps. Geol. Soc. Am. Bull., 103: 1416-1438.
7. BUDAY T. (red.), 1960 — Geologicka Mapa CSSR 1:200 000. M-33-XXX-Brno.
8. BUDAY T. (red.), 1961 — Geologicka Mapa CSSR 1:200 000. M-33—XXX-Gottwaldov.
9. BUŁA Z., HABRYN R. (red.), 2008 — Atlas geologiczno-strukturalny podloża paleozoicznego Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
10. BUSBY C.J., INGERSOLL R.V. (red.), 1995 — Tectonics of sedimentary basins. Blackwell Science, Cambridge, Massachusetts.
11. CIESZKOWSKI M., 1992 — Strefa Michalczowej - nowa jednostka strefy przedmaguskiej w zachodnich Karpatach fliszowych i jej geologiczne otoczenie. Kwart. AGH, Geologia, 18, 1/2.
12. DADLEZ R., JAROSZEWSKI W., 1994 — Tektonika. PWN, Warszawa.
13. DECKER K., TOKARSKI A.K., JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R., NESCIERUK P., RAUCH M., REITER F., 1999 — Structural development of Polish segment of the Outer Carpathians (eastern part). Guide-book of 5th Carpathian Tectonic Work- shop: 26-29. Kraków.
14. DECKER K., PERESSON H., 1998 — Miocene to present-day tectonics of the Vienna Basin transform fault. W: Links between the Alps and the Carpathians. XVI Congress of the Carpathian Balkan Geological Association: 33-36. Geologische Bundesanstalt, Vienna.
15. ENFIELD M.A., WATKINSON M.P., BLUNT E.P., PHILPS B.R., VANGELOV D., DIMOV D., DILOV T., JANKOWSKI L., SEYMOUR M., 1999 — The use of structural modelling in hydrocarbon exploration, Central Polish Carpathians. Karpacka Konferencja Naukowa. Przemysł Naftowy i Nauka - razem w XXI wiek: 35-36. Geonafta, Kraków.
16. GOLONKA J., GAHAGAN L., KROBICKI M., MARKO F., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., 2006 — Plate-tectonic evolution and the paleogeography of the circum-Carpathian region. AAPG Memoir, 84: 11-46.
17. GOLONKA J., KROBICKI M., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., SŁOMKA T., 2003 — Geodynamic evolution and paleogeography of the Polish Carpathians and adjacent area during Neo-Cimmerian and preceding events (latest Triassic - earliest Cretaceous). Geol. Soc. London Spec. Publ., 208: 138-158.
18. GOLONKA J., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., 2000 — Late Carboniferous-Neogene geodynamic evolution and paleogeography of the circum-Carpathian region and adjacent areas. Ann. Soc. Geol. Pol., 70: 107-136.
19. GRAD M., GUTERCH A., RANDY KELLER R.G., JANIK T., HEGEDUS E., VOZAR J., ŚLĄCZKA A., TIIRA T., YLINIEMI J., 2006 — Litospheric structure beneath trans-Carpathian transect from Precambrian platform o Pannonian basin: CELEBRATION 2000 seismic profile CELOS. J. Geoph. Res., 111: 1-23.
20. GUCIK S., PAUL Z., ŚLĄCZKA A., ŻYTKO K., 1980 - Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Przemyśl-Kalników. Mapa bez utworów czwartorzędowych. Wyd. B. Inst Geol., Warszawa.
21. JANKOWSKI L., 2004 - Rozwój karpackiej pryzmy akrecyjnej - ujęcie koncepcyjne. Mat. LXXV Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 98-99. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
22. JANKOWSKI L., 2007 - Kompleksy chaotyczne w rejonie gorlickim (polskie Karpaty zewnętrzne). Biul. Państw. Inst. Geol., 426: 27-52.
23. JANKOWSKI L., 2008 - Kompleksy chaotyczne Karpat polskich. Mat. Konf. Przewodnik sesji terenowej: 26-88. Państw. Inst. Geol., Oddz. Karpacki, Kraków.
24. JANKOWSKI L., 2009 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Łupków. Państw. Inst. Geol., Warszawa [dok. elektroniczny].
25. JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R, 2004 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark Żmigród Nowy. Państw. Inst. Geol., Warszawa [dok. elektroniczny].
26. JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R., RYŁKO W. (red.), 2004 - Geological Map of the Outer Carpathians; Borderlands of Poland, Ukraine and Slovakią, 1:200 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
27. JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R., RYŁKO W. (red.), 2007) - Geological Map of the Outer Carpathians; Borderland of Ukraine and Romania, 1:200 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
28. JANKOWSKI L., MARGIELEWSKI W., 2011 - Strukturalne uwarunkowania rzeźby Karpat. Mat. IX Zjazdu Geomorfologów Polskich. Streszczenia: 65-66. Poznań.
29. JANKOWSKI L., PROBULSKI J., w druku - Próba odtworzenia historii rozwoju tektoniczno-basenowego Karpat zewnętrznych na przykładzie budowy geologicznej obszarów złóż węglowodorów Grabownica, Strachocina i Łodyna oraz ich otoczenia. Geologia AGH.
30. JARMOŁOWICZ-SZULC K., JANKOWSKI L., 2011 -Analiza geochemiczna i korelacje genetyczne czarnych łupków w jednostkach tektonicznych Karpat zewnętrznych w południowo- wschodniej Polsce i na obszarze przyległym. Biul. Państw. Inst. Geol., 444: 73-98.
31. JUGOWIEC-NAZARKIEWICZ M., JANKOWSKI L., 2001 - Biostratygrafia nanoplanktonowa margli żegocińskich; nowe spojrzenie na budowę geologiczną strefy lanckorońsko-żegocińskiej. Prz. Geol., 49, 12: 1186-1190.
32. KOPCIOWSKI R., 2007 - Rozwój facjalny i paleogeografia pod- jednostki Siar płaszczowiny magurskiej na południe od Gorlic. Biul. Państw Inst. Geol., 426: 91-114.
33. KOTLARCZYK J., 1988 - Problemy sedymentologii, stratygrafii i tektoniki Karpat przemyskich oraz ich najbliższego przedpola. Wycieczka A. Przew. 59. Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 1-82. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
34. KOVAC M., KRAL J., MARTON E., PLASIENKA D., UHLER P., 1994 - Alpine uplift history of the Central Western Carpathians: geochronological, palaeomagnetic, sedimentary and structural data. Geol. Carpath., 45: 83-96.
35. KOVAC M., NAGYMAROSY A., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., CSONTOS L., MARUNTEANU M., MATENCO L., MORTON M., 1998 - Palinspastic reconstruction of the Carpathian-Panonian region during miocene. W: Geodynamic development of the Western Carpathians (red. M. Rakus): 189- 217. Geological Survey of Slovac Republic, Bratislava.
36. KRZYWIEC P., 1999 - Mioceńska ewolucja tektoniczna wschodniej części zapadliska przedkarpackiego (Przemyśl-Lubaczów) w świetle interpretacji danych sejsmicznych. Pr. Państw. Inst. Geol. 168: 249-276.
37. KRZYWIEC P., 2001 – Contrasting tectonic and sedimentary history of the central and eastern parts of the Polish Carpathian foredeep basin – results of seismic data interpretation. Marime Petrol. Geol., 18: 13-38..
38. KRZYWIEC P., 2006 – Geodynamiczne I tektoniczne uwarunkowania ewolucji basenów przedgórskich, z odniesieniami do zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 54, 5: 404-412.
39. KRZYWIEC P., JOCHYM P., 1997 – Charakterystyka mioceńskiej strefy subdukcji Karpat polskich na podstawie wyników modelowań ugięcia litosfery. Prz. Geol., 45, 8: 785-792.
40. KSIĄŻKIEWICZ M., 1962 – Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. 1:600 000, z. 13. Kreda i starszy trzeciorzęd w polskich Karpatach zewnętrznych. Inst. Geol., Warszawa.
41. KSIĄŻKIEWICZ M., 1971 – Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Zawoja. Wyd. Geol., Warszawa
42. KSIĄŻKIEWICZ M., 1972 – Budowa geologiczna Polski. T.IV. Tektonika, cz. 3. Karpaty. Wyd. Geol., Warszawa.
43. KSIĄŻKIEWICZ M., 1977 - Hipoteza ruchów kier litosfery a powstanie Karpat. Roczn. Pol. Tow. Geol., 47: 329-353.
44. LEXA J., BEZAK V., ELECKO M., MELLO J., POLAK M., VOZAR J., 2000 - Geological map of the Western Carpathians and adjacent areas, 1:500 000. Bratislava.
45. MAHEL M. (red.), 1974 - Tectonics of the Carpathian-Balkan regions. Geol. Inst. D. Stura, Bratislava.
46. MALATA T., POPRAWA P., 2006a - Ewolucja subbasenu skolskiego. W: Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego (red. N. Oszczypko i in.): 101-110. Inst. Nauk Geol., Kraków.
47. MALATA T., POPRAWA P., 2006b - Ewolucja subbasenu skolskiego. W: Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego (red. N. Oszczypko i in.): 127-131. Inst. Nauk Geol., Kraków.
48. MAZZOLI S., JANKOWSKI L., SZANIAWSKI R., ZATTIN M., 2010 - Low-T termochronometric evidence for post-thrusting (<11 Ma) exhumation in the Western Outer Carpathians, Poland. C. R. Geoscience, 342: 162-169.
49. NEMCOK M., NEMCOK J., WOJTASZEK M., LUDHOVA L., KLECKER R.A., SERCOMBE W.J., COWARD M.P., KEITH Jr. J.F., 2000 - Results of 2D balancing along 20° and 21°30' longitude and pseudo-3D in the Smilno tectonic window: im- plications for shortening mechanisms of the West Carpathian acceretionary wedge. Geol. Carpath., 51, 5: 281-300.
50. OSZCZYPKO N., 1991 - Stratigraphy of the Paleogene deposits of the Bystrica Subunit (Magura Nappe, Polish Outer Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sci. Earth Sci., 39: 415~31.
51. OSZCZYPKO N., 1992 - Late Cretaceous trough Paleogene evolution of Magura Basin. Geol. Carpath., 43: 333-338.
52. OSZCZYPKO N., 2006 - Pozycja polskich Karpat zewnętrznych w łuku alpejskim oraz etapy ich rozwoju. W: Rozwój paleatektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego (red. N. Oszczypko i in.): 9-18. Inst. Nauk Geol.. Kraków.
53. OSZCZYPKO N., KRZYWIEC P., LEMBERGER M., STEFANIUK M., PIETSCH K., TRYGAR H., 1998 – Integrated geological-geophysical interpretation of the Rzeszów-Smilno profile (Western Carpahians). Carpath. Balk. Geol. Assoc. XVI Congress. Abstracts. Geol. Surv. Austria.
54. OSZCZYPKO-CLOWES M., OSZCZYPKO N., WÓJCIK A., 2009 — New data on the late Badenian-Sarmatian deposits of the Nowy Sącz Basin (Magura Nappe, Polish Outer Carpathians) and their palaeogeographical implications. Geol. Quart., 53. 3: 273-292.
55. POPRAWA P., MALATA T., PECSKAY Z., BANAŚ M., 2004 — Geochronology of crystalline basement of the Western Carpathians' sediment source areas - preliminary data. Miner. Soc. Spec. Papers, 24: 329-332.
56. POPRAWA D., NEMCOK J. (red.), 1988-1989 — Geological atlas of the Western Outer Carpathians and their foreland. Wyd. Geol., Warszawa.
57. PROBULSKI J., 2008 — Osady chaotyczne Karpat w obrazie metod geofizyki poszukiwawczej. W: Kompleksy chaotyczne Karpat polskich (red. L. Jankowski): 1-3. Mat. Konf. Kraków - Polańczyk.
58. RAUCH M., 2009 —Neogene stress field in the central and eastern parts of the Outer Polish Carpathian Foredeep. Geodinamica Acta, 22, 1/2: 99-110.
59. ROYDEN L., 1993 — Evolution of retreating subduction boundaries formed during continental collision. Tectonics, 12, 3: 629-638.
60. RUBINKIEWICZ J., 2007 — Fold-thrust-belt geometry and detailed structural evolution of the Silesian nappe - eastern part of the Polish Outer Carpathians (Bieszczady Mts.). Acta Geol. Pol., 57: 479-508.
61. SCHMID S., BERNOULLI D., FUGENSCHUH B., MATENCO L., SCHEFER S., SCHUSTER R., TISCHLER M., USTASZEWSKI K., 2008 — The Alpine-Carpathian-Dinaridic orogenic system: correlation and evolution of tectonic units. Swiss J. Geosci., 10: 139-183.
62. SIKORA W., ŻYTKO K., 1959 — Budowa Beskidu Wysokiego na południe od Żywca. Biul. Inst. Geol., 141: 61-204.
63. SŁOMKA T., 1995 — Głębokomorska sedymentacja silikoklastyczna warstw godulskich Karpat. Pr. Geol. PAN, 139: 1-131.
64. STEFANIUK M., 2003 — Regionalne badania magnetotelluryczne w polskich Karpatach Wschodnich. Geologia, 29, 3/4: 31-168.
65. ŚWIDZIŃSKI H., 1971 — O rozmiarach przesunięć poziomych w północnych Karpatach fliszowych. Roczn. Pol. Tow. Geol., 41, 1: 181-219.
66. TEISSEYRE W., 1920-1922 — O stosunku wewnętrznych brzegów zapadlin przedkarpackich do krawędzi fliszu karpackiego. Spraw. Pol. Inst. Geol., l, 2: 123-138.
67. TOŁWIŃSKI K., 1950a — Brzeg Karpat. Acta Geol. Pol., 1, l: 36-40,
68. TOŁWIŃSKI K., 1950b — Karpaty pokuckie. Acta Geol. Pol., 1, 3: 251-255.
69. WAGNER R. (red.), 2008 — Tabela stratygraficzna Polski. Karpaty. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
70. WARCHOŁ M., 2007 — Architektara depozycyjna warstw magurskich w strefie Siar na południe od Gorlic (płaszczowina magurska, polskie Karpaty zewnętrzne). Prz. Geol., 55, 7: 601-610.
71. WIECZOREK J., 1993 — Pasywne brzegi Tetydy – zagadnienia ogólne. Techn. Poszuk. Geol., 4: 31-50.
72. ŻYTKO K., 1982 — The Atlantic, the Indian Ocean and main linear fracture zone of the post-Variscan Europe. Ann. Soc. Geol. Pol., 52, 1/4: 3-33.
73. ŻYTKO K., 1999 — Korelacja głównych strukturalnych jednostek Karpat Zachodnich i Wschodnich. Pr. Państw. Inst. Geol., 168: 135-164.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-24efa039-01af-4aca-a589-2d8cfa9ad749