Zarys ewolucji polskiego prawa poszukiwania i wydobywania kopalin w latach 1991–2015

• Autorzy: Szamałek K.

Warianty tytułu

EN

An outline of the evolution of the mineral exploration and extraction law in Poland in the period 1991–2015

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W 1991 r. dokonano nowelizacji prawa górniczego oraz prawa geologicznego, dostosowując je do nowej sytuacji gospodarczo-politycznej Polski powstałej po 1989 r. Następstwem tych doraźnych dostosowań prawa było uchwalenie w 1994 r. nowoczesnego jednolitego prawa geologicznego i górniczego. Zgodnie z tą ustawą działalność poszukiwawcza i wydobywcza złóż kopalin mogła się odbywać wyłącznie na podstawie koncesji. Ponadto sprecyzowano prawo własności złóż kopalin, wprowadzono opłatę eksploatacyjną jako daninę publiczną z tytułu wydobycia kopalin. W czasie obowiązywania tej ustawy (1994–2011) podlegała ona blisko trzydziestu nowelizacjom usuwającym braki legislacyjne oraz wprowadzającym dyrektywy europejskie. W 2011 r. uchwalono nową ustawę Prawo geologiczne i górnicze (obowiązuje od 1 stycznia 2012 r.). Nowe prawo również podlegało istotnej nowelizacji w 2013 i 2014 r. Okres 1991–2014 był wystarczająco długi, żeby móc dokonać oceny ewolucji prawa oraz jego periodyzacji wraz z określeniem dominujących cech. W artykule przedstawiono dostrzeżone w ustawie braki definicyjne (górotwór, kopalina, złoże kopaliny) oraz potrzebę nowych uregulowań w zakresie kwalifikacji geologicznych czy powołania Państwowej Rady Geologicznej. Ponadto w związku z naruszeniem w ostatnich latach spójności i kompletności rozwiązań prawa geologicznego i górniczego przez nowe inicjatywy legislacyjne podejmowane przez ministra finansów oraz ministra skarbu państwa autor postuluje powołanie komisji kodyfikacyjnej do opracowania nowego całościowego prawa geologicznego i górniczego w postaci kodeksu geologiczno-górniczego.

EN

In 1991, the Polish geological law and mining law were adjusted to the new economical and political conditions, resulting from the recent and sudden transition to capitalism. In 1994, these extemporaneously drafted bills were collected into a single, unified geological and mining law. This law established that exploration and exploitation of geological resources can only take place after a relevant concession has been secured. Additionally, this law provided a detailed definition of mineral deposits’ proprietary rights and introduced the exploitation fee. Throughout the period when this law was in effect (1994-2011), it was amended almost 30 times, in order to address legislative shortcomings and adjust the law to European directives. In 2011, a new geological and mining law was passed (it came into effect on the 1st January, 2012). This new law was significantly amended in both 2013 and 2014. The period between 1991 and 2014 is long enough to assess its evolution and changing character. Most importantly, this paper indicates the current law’s shortcomings: lack of clear definitions of key terms (mineral, mineral deposit, rock mass), and lack of new regulations regarding geological qualifications. Additionally, it is argued that a National Geological Committee should be established. Furthermore, since the coherence of the geological and mining law has been undermined over the years due to numerous amendments initiated by the Ministry of Finance and the Treasury, it is argued here that a Codification Commission should write a new, holistic legal framework in the form of a broad geological and mining legal codex.

Słowa kluczowe

PL

prawo geologiczne i górnicze; koncesja; poszukiwanie kopalin; wydobycie kopalin

EN

geological and mining law; concession; mineral exploration; mineral extraction

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 465
• Strony: 21--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 63 poz.

Twórcy

autor

Szamałek K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] CZAPIGO M., 2009 — Wielkość i wpływ nielegalnej eksploatacji kopalin użytecznych na środowisko geologiczne powiatu sochaczewskiego [pr. dyplom.]. Arch. Wydziału Geologii UW, Warszawa.
• [2] DULEWSKI J., SOWA A., 2007 — Ochrona zasobów złóż kopalin w Polsce – teoria i praktyka. W: Mat. XVII Konf. „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”. Zakopane, 14–16.11.2007 r.: 23–36. Sympozja i Konferencje, nr 71, PAN, Kraków.
• [3] IZDEBSKI H., SZAMAŁEK K., STEFANOWICZ J., KOZIEŁ A., 2014 — Analiza możliwości udzielenia koncesji wydobywczej na obszarze realizacji koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie dla tej samej kopaliny w tym samym złożu. Publicznoprawne i cywilnoprawne uwarunkowania formalne i materialne przyjęcia do rozpoznawania wniosku koncesyjnego i rozstrzygania w warunkach konkurencji. Kancelaria Iuris [niepubl.].
• [4] JEZIERSKI J., 1999 — Koncepcja zmian naliczania opłat eksploatacyjnych. Prz. Geol., 47, 1: 10–11.
• [5] JEZIERSKI J., 2008 — Swobodniej w litosferze – projekt nowej ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Prz. Geol., 56, 3: 170.
• [6] LIPIŃSKI A., 1995 — Przesłanki reformy prawa geologicznego i górniczego. W: Mat. V Konf. „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”. Rytro, 15–17.11.1995 r.: 6–1÷6–10. Sympozja i Konferencje, nr 18. PAN, Kraków.
• [7] LIPIŃSKI A., 2013 — O potrzebie reformy prawnych przesłanek funkcjonowania geologii i górnictwa. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 85: 249–258.
• [8] LIPIŃSKI A., MIKOSZ R., 1995 — Komentarz do ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa.
• [9] LIPIŃSKI A., MIKOSZ R., 2003 — Ustawa Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa.
• [10] MIKOSZ R., 1992 — Ustawa o zmianie prawa górniczego. W: Problemy Prawne Górnictwa. Pr. Nauk Uniw. Śl. Katowice, 7–35.
• [11] MIKOSZ R., 2004 — Kilka uwag w kwestii własności złóż kopalin. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 5: 47–51.
• [12] MIKOSZ R., 2010 — Ewolucja prawnej regulacji dotyczącej korzystania z zasobów naturalnych wnętrza ziemi w kontekście przemian ustrojowych w Polsce. Górnictwo i Geoinżynieria, 34, 3: 17–31.
• [13] NIEĆ M., 1999 — Złoża antropogeniczne. Prz. Geol., 47, 1: 93–98.
• [14] NIEĆ M., 2005 — Dylematy prawa własności złóż. Gosp. Sur. Miner., 21, z. spec.: 61–70.
• [15] NIEĆ M., 2010a — Kopaliny towarzyszące i złoża antropogeniczne. Problemy definicji i wykorzystania. Gór. Odkryw., 51, 2: 5–11.
• [16] NIEĆ M., 2010b — Wiedza fachowa, Prawo geologiczne i górnicze i racjonalna gospodarka złożem. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 79: 31–41.
• [17] NIEĆ M., RADWANEK-BĄK B., 2011a — Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin (artykuł dyskusyjny). Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 7: 12–17.
• [18] NIEĆ M., RADWANEK-BĄK B., 2011b — Założenia propozycji ustawowej ochrony złóż. Materiały do dyskusji: Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin: 5–20. Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, Kraków.
• [19] NIEĆ M., RADWANEK-BĄK B., 2014 — Ochrona i racjonalne wykorzystywanie złóż kopalin. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
• [20] NIEĆ M., SZWED E., GÓRECKI J., KAWULAK M., SALAMON E., 2005 — Niekoncesjonowana eksploatacja kopalin – problem do rozwiązania. Gosp. Sur. Miner., 21, z. spec. 1: 61–70.
• [21] NIEĆ M., JĘDRZEJEWSKA A., SAŁACIŃSKI R., STEFANOWICZ J., UBERMAN R., 2007 — Problemy prawa geologicznego i górniczego oraz możliwe i niezbędne kierunki jego zmian. Prz. Geol., 55, 2: 107–113.
• [22] OLEJNICZAK K., 2010 — Wydobycie kopalin na własne potrzeby z punktu widzenia geologa powiatowego. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 79: 169–179.
• [23] PAN, 2011 — Materiały do dyskusji: Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin. Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, Kraków.
• [24] PIWOWARSKA M., 2005 — Nielegalna eksploatacja kopalin w powiecie Będzin: ocena zagrożeń i kierunki zagospodarowania [pr. dyplom.]. Arch. Wydział Geologii UW, Warszawa.
• [25] POLEJ A., 2005 — Nielegalna eksploatacja kopalin na terenie powiatu Garwolin; ocena zagrożeń i kierunki zagospodarowania [pr. dyplom.]. Arch. Wydziału Geologii UW, Warszawa.
• [26] ROGOWSKI W., SZPRINGER W., 2007 — Problemy metodologiczne oceny skutków regulacji w Polsce – czy powstają nowe perspektywy ekonomicznej analizy prawa? W: Ocena skutków regulacji – poradnik OSR, doświadczenia, perspektywy. (red. W. Szpringer, W. Rogowski). Studia Ekonomiczne, Wydaw. CH. Beck, Warszawa.
• [27] SCHWARZ H., 2012 — Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. T.1. Wydaw. Salome, Wrocław.
• [28] SMAKOWSKI T., 1999a — Inna koncepcja ustalania opłat eksploatacyjnych. Prz. Geol., 47, 7: 618–620.
• [29] SMAKOWSKI T., 1999b — Jak wymierzać opłatę eksploatacyjną? W: Mat. IX Konf. „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”. Rytro, 17–19.11.1999 r.: 335–345. PAN IGSMiE, Kraków.
• [30] STEFANOWICZ J., 2007 — Regulacje prawa geologicznego i górniczego a efektywność wykorzystania zasobów złóż kopalin. Polit. Energ., 10, z. spec. 2: 159–175.
• [31] STEFANOWICZ J., 2011 — Koncesje i użytkowanie górnicze w nowym prawie geologicznym i górniczym. Zesz. Nauk. ¬IGSMiE PAN, 81: 5–29.
• [32] STEFANOWICZ J., JĘDRZEJEWSKA A., 2004 — Własność złóż i użytkowanie górnicze kopalin. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 1: 22–26.
• [33] STEFANOWICZ J., SZAMAŁEK K., 2010 — Analiza skutków regulacji prawnych w obszarze prawa geologiczno-górniczego. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 79: 43–55.
• [34] STEFANOWICZ J., SZAMAŁEK K., 2014 — Prawo geologiczne i górnicze jako instrument efektywnego zagospodarowania zasobów. W: Mat. Konf. „Rola Polski w zwiększaniu bezpieczeństwa surowcowego Unii Europejskiej”. Sopot, 1–3.10.2014 r.: 32–42. Polski Związek Pracodawców Przemysłu Wydobywczego.
• [35] STEFANOWICZ J., POLAK A., ROJEK M., 2014 — Dokumentacja geologiczna, jako źródło informacji geologicznej stanowiącej przedmiot własności intelektualnej. Gór. Odkryw., 55, 2/3: 11–18.
• [36] SZAMAŁEK K., 1995 — List podsekretarza stanu – głównego geologa kraju do wojewodów w sprawie wykładni artykułu 7 Prawa geologicznego i górniczego z 1994 r. w sprawie własności złóż kopalin.
• [37] SZAMAŁEK K., 2001 — Studium opłaty eksploatacyjnej w gospodarce złożem kopaliny. Wydaw. Naukowe „Scholar”, Warszawa.
• [38] SZAMAŁEK K., 2002a — Funkcje opłaty eksploatacyjnej. W: Mat. XII Konf. „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”. Świeradów-Zdrój, 26–28.06.2002 r.: 273–282. Sympozja i Konferencje, nr 56, IGSMiE PAN.
• [39] SZAMAŁEK K., 2002b — O potrzebie definicji kopaliny. Gór. Odkryw., 44, 2/3: 5–7.
• [40] SZAMAŁEK K., 2003 — Gospodarcza funkcja opłat eksploatacyjnych. Prz. Geol., 51, 6: 442.
• [41] SZAMAŁEK K., 2005 — Analiza funkcjonowania nowego systemu opłaty eksploatacyjnej. Prz. Geol., 53, 4: 311–319.
• [42] SZAMAŁEK K., 2006 — Geologiczno-gospodarcze aspekty nielegalnej eksploatacji kopalin. W: Mat. XVI Konf. „Aktualia i Perspektywy Gospodarki Surowcami Mineralnymi” (red. K. Galos i in.). Zakopane, 15–17.11.2006 r.: 7–15. IGSMiE PAN, Kraków.
• [43] SZAMAŁEK K., 2007 — Podstawy geologii gospodarczej gospodarki surowcami mineralnymi. PWN, Warszawa.
• [44] SZAMAŁEK K., 2008 — Wprowadzane a pożądane zmiany w prawie geologicznym i górniczym. Gosp. Sur. Miner., 24, 4/4: 417–425.
• [45] SZAMAŁEK K., 2011 — Potencjalne pułapki definicyjne ustawy Prawo geologiczne i górnicze powstałe w wyniku rozwoju technik geologicznych i górniczych. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 81: 31–35.
• [46] SZAMAŁEK K., 2012 — Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin. W: Gospodarka przestrzenna w świetle wymagań strategii zrównoważonego rozwoju: 39–45. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Studia, CXLII.
• [47] ŚWIATKOWSKA B., 2005 — Nielegalna eksploatacja kopalin na terenie powiatu pułtuskiego; ocena zagrożeń i kierunki zagospodarowania [pr. dyplom.]. Arch. Wydziału Geologii UW, Warszawa.
• [48] UBERMAN R., 2004 — Skutki prawne i finansowe przyjęcia metody eksploatacji jako kryterium dla ustalania własności złóż kopalin. Gór. Odkryw., 46, 3/4: 9–12.
• [49] WILCZYŃSKI M., 1991 — Koncesjonowanie poszukiwań i eksploatacji złóż surowców mineralnych w Polsce w świetle nowego prawa geologicznego i górniczego. Prz. Geol., 39, 7/8: 329–330.
• Przywołane akty prawne:
• [50] DEKRET z 6 maja 1953 r. Prawo górnicze (DzU z 1978 r. Nr 4, poz. 12, z późn. zm.).
• [51] USTAWA z 16 listopada 1960 r. o prawie geologicznym (DzU Nr 52, poz. 303, z późn. zm.).
• [52] USTAWA (1991a) z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie prawa geologicznego (DzU Nr 31, poz. 129).
• [53] USTAWA (1991b) z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie prawa górniczego (DzU Nr 31, poz. 128).
• [54] USTAWA (1994) z dnia 4lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (DzU Nr 27, poz. 96, z późn. zm.).
• [55] USTAWA (1995) z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU Nr 16, poz. 78, z późn. zm.).
• [56] USTAWA (1996) o Radzie Ministrów z dnia 8 sierpnia 1996 (DzU z 2003 r. Nr 24, poz. 199, z późn. zm.).
• [57] USTAWA (2001) z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (DzU Nr 115, poz. 1229. Tekst jednolity: DzU z 2012 r., poz. 145).
• [58] USTAWA (2001) z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU Nr 62, poz. 627, z późn. zm.).
• [59] USTAWA (2004) z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU Nr 92, poz. 880, z późn. zm.).
• [60] USTAWA (2011) z dnia 9 czerwca 201-1 r. Prawo geologiczne i górnicze (DzU Nr 163, poz. 981, z późn. zm.).
• [61] USTAWA (2012) z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (DzU poz. 362 z późn. zm.).
• [62] USTAWA (2014) o zmianie ustawy prawo geologiczne i górnicze z dnia 11 lipca 2014 r. (DzU poz. 1133).
• [63] USTAWA (2015) z dnia 11 lipca 2014 r. (DzU z 2015 r. poz. 196).