Środowiska ekshalacji wulkanicznych i płonących hałd węglowych – mineralogiczne studium porównawcze

• Autorzy: Parafiniuk J.

Warianty tytułu

EN

Environments of volcanic exhalations and burning coal dumps – mineralogical comparative study

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy porównane zostały zespoły minerałów powstających z ekshalacji wulkanicznych na przykładzie fumaroli z krateru La Fossa (Vulcano, Wyspy Liparyjskie) i emisji gazów na płonących hałdach kopalni węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Mimo różnego pochodzenia, gorące gazy i pary obu tych środowisk wykazują bardzo wiele podobieństw, co skutkuje krystalizacją szeregu takich samych minerałów. Dotyczy to nie tylko pospolitych w tych środowiskach siarki i salmiaku rodzimego, ale także wielu minerałów siarczanowych, jak godowikowit, millosevichit, tschermigit; chlorkowych, jak kremersyt lub siarczkowych, np. bizmutynit. Ważniejsze różnice to przykładowo brak minerałów boranowych na hałdach, a minerałów organicznych na obszarach wulkanicznych. Występujące różnice, także regionalne w każdym z tych środowisk, wynikają głównie ze zmienności geochemicznej skał macierzystych.

EN

This paper compares mineral assemblages forming from volcanic exhalations on the example of the La Fossa crater, Vulcano, Aeolian Islands and from the emission of gases on the burning coal-dumps of collieries of the Upper Silesian Coal Basin. Despite different origin, hot gases and vapors of both environments have many similarities, resulting in crystallization of many same minerals. This applies not only to sulphur and salammoniac, common in such environments, but also to many sulphates, such as godovikovite, millosevichite, tschermigite; chlorides, such as kremersite; or sulphides, such as bismuthinite. Major differences include, for instance, lack of borate minerals in the coal-dumps and of organic minerals in the volcanic areas. The diversity, including the regional differences within both environments, results mainly form geochemical variation of the parent rocks.

Słowa kluczowe

PL

ekshalacja wulkaniczna; płonące hałdy; minerały siarczanowe; minerały chlorkowe; Górnośląskie Zagłębie Węglowe

EN

volcanic exhalations; burning coal-dumps; sulphate minerals; chloride minerals; Upper Silesian Coal Basin

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 452
• Strony: 225--235
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., tab., zdj.

Twórcy

autor

Parafiniuk J.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii, ul. Żwirki Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] CAMPOSTRINI I., DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., ORLANDI P., 2008 — Hephaistosite T1Pb2C15, a new thallium mineral from La Fossa crater, Vulcano, Aeolian Island, Italy. Can. Miner., 46: 701-708.
• [2] CAMPOSTRINI I., DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C. M., 2010 — Vulcano: ein aussergewohnlicher Fundpunkt von neuen und seltenen Mineralien. Mineralien Welt, 21, 3: 40-57.
• [3] CAMPOSTRINI I., DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C. M., RUSSO M., 2011 Vulcano – Tresecoli di mineralogia. 344 pp. AMI–Associazione Micromineralogica Italiana. Cremona, Italy.
• [4] CZESNOKOW B. W., SZCZERBAKOWA J.P., 1991 - Minierałogija goriełych otwałow Czeliabinskogo ugolnogo bassiejna (opyt minierałogii tiechnogienieza). Nauka, Moskwa.
• [5] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., ORLANDI I., 2008 — Thermessaite K2[AlF3SO4], a new inoaluminofluoride-sulfate from La Fossa crater, Vulcano, Aeolian Island, Italy. Can. Miner., 46: 693-700.
• [6] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., 2009 — Demicheleite-(Cl), a new mineral from La Fossa Crater, Vulcano, Aeolian Islands, Italy. Amer. Miner., 94: 1045-1048.
• [7] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., PILATI T., 2010a — Aiolosite, Na2(Na2Bi)(SO4)3CI, a new sulfate isotypic to apatite from La Fossa Crater, Vulcano, Aeolian Islands, Italy. Amer. Miner., 95: 382-385.
• [8] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., 2010b — Adranosite (NH4)4NaAl2(SO4)4Cl(OH)2, a new ammonium sulfate chloride from La Fossa Crater, Vulcano, Aeolian Islands, Italy. Can. Miner., 48: 315-321.
• [9] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., 2010c — Pyracmonite (NH4)3Fe(SO4)3, a new ammonium iron sulfate from La Fossa Crater, Vulcano, Aeolian Islands, Italy. Can. Miner., 48: 307-313.
• [10] DEMARTIN F., GRAMACCIOLI C.M., CAMPOSTRINI I., CASTELLANO C., 2011 - Cossaite, (Mgos,0,5)Al6(SO4)6(HSOa)F6• 36H2O, a new mineral from La Fossa crater, Vulcano, Aeolian Islands, Italy. Miner. Mag., 75: 2847-2855.
• [11] FINKELMAN R.B., 2004 - Potential health impacts of burning coal beds and waste banks. Int. J. Coal Geol., 59: 19-24.
• [12] FULIGNATI P., GIONCADA A., SBRANA A., 1998 — Geologic model of the magmatic-hydrothermal system of Vulcano (Aeolian Islands, Italy). Mineral. Petrol., 62: 195-222.
• [13] FULIGNATI P., SBRANA A., 1998 — Presence of native gold and tellurium in the active high-sulfidation system of the La Fossa volcano (Vulcano, Italy). J. Volc. Geoth. Res., 86: 187-198.
• [14] GARAVELLI A., LAVIANO R., VURRO F., 1997 – Sublimate deposition from hydrothermal fluids at the Fossa crater (Vulcano, Italy). Eur J. Miner., 9: 423-432.
• [15] GARAVELLI A., MOZGOVA N.N., ORLANDI P., BONACORSI E., PINTO D., MOELO Y., BORODAEV Y., 2005 - Rare sulfosalts from Vulcano, Aeolian Islands, Italy. VI. Vurroite, Pb20Sn2(Bi,As)22S54C16, a new mineral species. Can. Miner., 43:703-711.
• [16] LAPHAM D.M., BARNES J.H., DOWNEY W.F. JR., FINKELMAN R.B., 1980 - Mineralogy associated with burning anthracite deposits of Eastern Pennsylvania. Mineral Resource Report 78, Pennsylvania Geological Survey (Commonweath of Pennsylvania). Harrisburg.
• [17] MASALEHDANI M. N,-N., MEES E., DUBOIS M., COQUINOT Y., POTDEVIN J.-L., FIALIN M., BLANC-VALERRON M.-M., 2009 — Condensate minerals from a burning coal-waste heap in Avion, Northern France. Can. Miner., 47: 573-591.
• [18] MISZ M., FABIAŃSKA M., ĆMIEL S., 2007 — Organic components in thermally altered coal waste: Preliminary petrographic and geochemical investigations. Int. J. Coal Geol., 71: 405-424.
• [19] PARAFINIUK J., KRUSZEWSKI Ł., 2009 — Ammonium minerals from burning coal-dumps of the Upper Silesian Coal Basin (Poland). Geol. Quart., 53: 341-356.
• [20] PARAFINIUK J., KRUSZEWSKI Ł., 2010 — Minerals of the ammonioalunite-ammoniojarosite series formed on a burning coal dump at Czerwionka, Upper Silesian Coal Basin, Poland. Mineral. Mag., 74, 4: 731-745.
• [21] PEKOV I., 1998 — Minerals First discovered on the territory of the former Soviet Union. 369 pp. Ocean Pictures, Moscow.
• [22] PINTO D., BALIĆ-ZUNIĆ T., GARAVELLI A., GARBARINO C., MAKOVICKY E., VURRO F., 2006 — First occurrence of close-to-ideal kirkiite at Vulcano (Aeolian Islands, Italy): chemical data and single crystal X-ray study. Eur. J Miner., 18: 393-401.
• [23] ROBERTS A.C., VENANCE K.E., SEWARD T.M., GRICE J.D., PAAR W.H., 2006 — Lafossaite a new mineral from the La Fossa Crater Vulcano, Italy. Mineral. Rec., 37, 2: 165-168.
• [24] SEJKORA J., BERLEPSCH P., MAKOVICKY E., BALIĆ-ZUNIĆ T., 2001 — Natural SnGeS3 from Radvanice near Trutnov (Czech Republic); its description, crystal structure refinement and solid solution with PbGeS3. Eur J. Miner., 13: 791-800.
• [25] SOKOL E. V., MAKSIMOWA N.V., NIGMATULINA E.N., SHARYGIN V. V., KALUGIN V. M., 2005 — Combusriorc metamorphism. Publ. House of the SB RAS. Novosibirsk.
• [26] SREBRODOLSKIJ B.I. 1989 — Tainy siezonnych minierałow, 144 pp. Nauka. Moskwa.
• [27] STRACHER G. B., PRAKASH A., SCHROEDER P., McCORMACK J., ZHANG X., VAN DIJK P., BLAKE D., 2005 —New mineral occurrences and mineralization processes: Wuda coal-fire gas vents of Inner Mongolia. Am. Miner., 90: 1729-1739.
• [28] SZAKALL S., KRISTALY F., 2008 - Ammonium sulphates from burning coal Dumas AT Komló and Pecs-Vasa, Mecsek Mtc.. South Hungary. Mineralogia - Spec. Pap., 32, 154.
• [29] SZCZEPARA N., 2011 — Wulkany Wysp Liparyjskich. Kosmos, 60, 3-4, 293-304.
• [30] TAMBURELLO G., KANTZAS E.P., MCGONIGLE A.J.S., AIUPPA A., GIUDICE G., 2011 — UV camera measurements of fumaroles field degassing (La Fossa crater, Vulcano Island). J. Volc. Geoth. Res., 199: 47-52.
• [31] VURRO F., GARAVELLI A., GARBARINO C., MOELO Y., BORODAEV Y.S., 1999 — Rare sulfosalts from Vulcano. Aeolian Islands, Italy. II. Mozgovaite PbBi4(S,Se)7 a new mineral species. Can. Miner., 37: 1499-1506.
• [32] WEISS S., 2010 — Neue Mineralien ausFumarolen am La Fossa-Krater, Vulcano, Italien. Lapis, 35, 5: 24-28.
• [33] WITZKE T., 1996 - Die Minerale der brennenden Halde der Steinkohlengrube "Deutschland-schacht" in Oelsnitzbei Zwickau. Aufschluss, 47: 41-48.
• [34] ZACEK V., 1988 - Zonalni asociace druhotnych mineralu z Kladenskych horicich hald. Acta Uniu Carol. - Geologica, 3: 315-341.
• [35] ZACEK V., ONDRUS P., 1998 - Mineralogy of recently formed sublimates from Katenna colliery in Radvanice, Eastern Bohemia, Czech Republic. Bull. Czech Geol. Surv., 73, 2: 289-302.